Маркетинговая среда

  Бизнес – жоспар өз ісінің болашақ дамуын анықтауда кәсіпорынға көмектеседі, өз бизнесінің жобасын бағалап және ағымды операцияларды бақылап болашақта өзгеріс мүмкіндіктері мен мәселелерді болжап өз ісінің өсу болашағын анықтайды. Сонымен қатар ол шетелдік серіктестерді тарту үшін қолданылып қаржы алу немесе біріккен жобаларды ұйымдастыру, біріккен кәсіпорындар құру үшін қажет.

Бизнес – жоспар келесі мәселелерді шешу үшін қажет:

- Кәсіпорының мақсаттарын қалыптастыру, нақты сандық көрсеткіштерді жүзеге асыру және ұйымдастырушылық бағдарламарды құрастыру;

- Қойылған мақсаттарға жетуді қамтамасыз ететін өзара байланысқан өндірістік, маркетингтік және ұйымдастырушылық бағдарламаларды құрастыру;

- Қаржыландырудың қажетті көлемін анықтау және оның көздерін іздестіру;

- Жобаны жүзеге асыру кезінде кездесетін қиыншылықтар мен мәселелерді анықтау;

-Жобаны жүзеге асыру үрдісін бақылау жүйесін ұйымдастыру;

-Инвесторларды жобаны қаржыландыруға тартатын түбегейлі негіздеуді дайындау.

Маркетинтік жоспарлау үрдісі келесі қалыптасқан әдістемемен кәсіпорындағы стратегиялық маркетинг және маркетингтің стратегиялық жоспарлау үзіліссіз процестерімен жүреді. Бұл үрдіске енетіндер: ситуациалық талдау, мақсаттарды түзеу және маркетингтік стратегиялар, стратегиялық жоспарға түзетулер

3. Кәсіпорында маркетингті жетілдіру

     3.1.Кәсіпорындағы маркетингті ұйымдастыру.   

Маркетингті басқару бұл табыс табу, күтпеген   кездейсоқ  өрістер бөлігін жоғарлату сияқты мекеменің алдына қойған мақсаттарына жету үшін, мақсатты сатып алушылармен пайдалы  алмастыруды белгілеу, нығайту және қолдау шараларын жолдау, жоспарлау және оларды жүзеге асыруды бақылау.

                   Маркетингті басқару жүйесінің құрылымы функционалдық немесе георафиялық принципке, шығарылатын тауарлар немесе игерілмек нарықтар түріне, тауарлы-нарықтық жобаға және басқа әдістерге сәйкестене қалыптастырылады..

                Фирманың өзі микроорта күштерінің бірі болып есептеленеді. Фирманың құрамында оның басшылары, бухгалтериясы, маркетинг, өндіріс материалдық - техникалық жабдықтау, қаржы, жоспарлау т.б. қызмет жасайды. Олардың әрқайсысының мақсаты мен міндеті әр түрлі белгіленген.

        АБДИ А.Қ. алдына болашақта жұмыс барысын дамыту үшін келесідей маркетингтік стратегиялаларды қолдану мүмкіншілігі болған:

              Бірінші стратегия ,белсенді маркетинг стратегиясы – баға жоғары және жарнамаға көп көңіл болінеді. Бұл жерде өнімді кең жарнамалау арқылы оны тұтынушыға жоғары бағамен өткізуге болады. Бұл тауарлар түрінің қатарына офистік жиһаздарды жатқызуға болады. Мысалға, бұқаралық ақпарат құралдарын кең көлемде қолдану арқылы.

                 Екінші стратегиялық бағыт , таңдап ену стратегиясы – жоғары баға , азғана жарнама . Мұндай стратегия өнім өте танымал болған жағдайда және сол өнімді жоғары бағамен , тұтынушылар бар кезде және бәсеке деңгейі төмен болған жағдайда қолданылады . Дәл қазіргі кезде АБДИ компаниясы осындай стратегияны жартылай қолдануға мүмкіндігі бар.

                  Үшінші стратегиялық бағыт , кең көлемді ену стратегиясы – төмен баға және жарнамаға көп шығын жұмсалады . Бұл стратегия , нарық сиымдылығы өте үлкен , бәсеке өте күшті , өнімнің танымалдылығы өте төмен жағдайда қолданылған тиімді . Яғни ,тауарлар ұсақ – түйек заттарды өткізгенде ыңғайлы. Мысал ретінде АБДИ компаниясы үшін дәптер , ақ қағаздар , қалам түрлері , мектеп, колледж  сияқты үлкен компанияларға тауармен қамтамассыз еткен жағдайда үлкен табыс табуға болар еді.

                  Төртінші - бәсекелестерін ығыстыру болып табылады. Бұл бәсекелестерін ығыстыру стратегиясы , бәсекелес кәсіпорындарға белгілі бір қиындықтар туғызу арқылы , нарықтан шығару немесе мүлдем жою үшін қолданылады . Осы стратегияның негізгі құралдардың бірі демпинг амалы болып табылады. Егерде осы АБДИ сияқты бір фирма бәсекеге түсетін болса , ондай жағдайда осы стратегияны қолданған дұрыс, себебі өзінің жұмысы тоқтап қалғаны немесе бәсеңдегені олар үшін қажеті жоқ .

                  АБДИ фирманың мақсатына жетуі көбіне 3 факторға  тәуелді: таңдап алынған стратегияға, маркетинг қызметін ұйымдастыру, құрылымының қандай деңгейде әрекет жасағанына. Оған қоса кәсіпорынның бәсеке қабілеттілік қызмет ету стратегиясы да маңызды орын алады.

                  Кәсіпорынның бәсеке қабілеттілігін құру үшін өндіріс пен басқаруды жаңартып қана қоймай сондайақ ұтымды бәсеке қабілеттілік стратегиясында жасай білу қажет. Идеалды және әмбебап бәсеке қабілеттілік стратегиясы болуы мүмкін емес. Дегенмен бәсеке қабілеттілік стратегиясын таңдау мынандай екі мәселені зерттеу нәтежиесінде анықталады:

                 Бірінші кәсіпорынның әрекет ететін немесе жұмыс жасайтын саланыың құрлымын, басқаша айтқанда осы саланың ұзақ мерзімді болашақта тартымдылығын орнықтыру. Екінші кәсіпорынның осы саладағы басқа кәсіпорындар мен саладағы бәсеке қабілеттілік ұстанымдарын анықтау.

                АБДИ компаниясы бәсеке қабілеттлік стратегиясын әзірлеуде мынандай негізгі екі мақсатты көздейді:

                Бірінші, ресурсты тиімді пайдалану және бөлу. Мұнда шектеулі ресурстарды тиімді пайдалану жоспарланады. Сонымен қатар, жағымсыз саладан шығу және жоғары табыс әкелетін салаларды жаулап алу болып табылады.

                Екінші cыртқы орта әсеріне бейімделу, мұндағы факторлардың өзгерісіне бейімделу қамтамассыз ету міндеті қолданылады. АБДИ фирмасының бәсеке қабілеттілікті арттыруға мүмкіндік беретін даму стратегиясын жоспарлаудың әр түрлі әдістемелік-тәсілдемелері бар. Олардың біріншісі тауар нарығы бойынша өнім өткізу көлемін сақтау немесе арттыру үшін баламалы стратегияны пайдалану қарастырылады. Яғни, нарыққа ену, дамуы, тауарды диверсификациялау деген бөліктерден тұрады.

                  Нарыққа ену стратегиясы қазіргі кездегі өндірілген өнімді және өткізу нарықтарын ұтымды жетілдіруге бағытталған. Бұл стратегия шығындарды үнемдеу әдісі деп те атайды. Мұнда қазір жасағаныңды жақсарта түс деген қағида сақталады. Мұндай стратегияны АБДИ фирмасында қолдану, нарықты кезеңде түскен немесе өнімдермен тұтынушылар толыққанды қамтамассыз етілгенде тиімді болып табылады.

                   АБДИ фирмасы үшін нарықтық даму стратегиясы келесі жағдайларда тиімді болып табылады, егер:

   1 АБДИ компаниясы жаңа географиялық нарыққа ену есебінен, өзінің өткізу нарықтарын кеңейтуге мүмкіндігі бар.

   2 Демографиялық фактор мен өмір стилдерінің нәтежиесінде нарықта жаңа сегменттердің пайда болуы. Мысалы, мектеп оқушыларына арналған дәптерге танымал жұлдыздардың суретін бейнелеу және тағы да басқа.

   3 Жоғары сапалы және жақсы танымал өнімдер үшін қолданудың жаңа обылысы пайда болады. Яғни жаңадан құрылған кәсіпорындарға тауармен қамтамассыз ету арқылы табыс мөлшерін көбейтуге мүмкіндік туындайды , бұны ескерген жөн болады.

                 Тауарлар әзірлеу стратегиясында АБДИ фирмасының бір қатар танымал сауда маркасы болса және тұтынушылар үлкен сенімділікпен пайдаланғанда тиімді болады. Мұнда фирма жаңа немесе жаңартылған тауарлар әзірлейді.

    Диверсификация стратегиясында АБДИ фирмасы бір ғана ассортименттік топтарға шектен тыс тәуелді болмас үшін пайдаланады. Бұл стратегияны жүзеге асыру үшін жаңа тауарлар әзірлеумен және жаңа нарықтарды игерумен байланысты болғандықтан айтарлықтай тәуекелділік деңгейі жоғары болады.

                   Маркетинг басқаруды функционалды ұйымдастырудың мағынасы мынадай: маркетингтің жеке элементерін іске асыратын бөлімдерді мамандар басқарады, ал барлық жұмысын толығынан басқару және бөлімдердің жұмыстарын үйлестіру фирманың маркетинг - директорына тапсырылады. Маркетингті басқарудың функционалдық сызық жобасы 5-ші кестеде келтірілген.

          5-ші кесте. Маркетингті басқарудың функционалды түрі.

Функцианалды ұйымдастыру.Маркетингілік қызметті функцианалды ұйымдастыру ең көп тараған түрге жатады. Бұл жағдайда маркетинг мамандары маркетингілік әрекеттердің әр түрімен жеке айналысады. Олар өз жұмыстарын үйлестіруші маркетингілік вице – призедентке бағынады. Онда 5 маман көрсетілген: маркетинг қызметінің басқарушысы, жарнама және өткізуді ынталандыру қызметінің басқарушысы, маркетингілік зерттеулер қызметінің басқарушысы және жаңа тауарлар басқарушысы. Осыларға қоса, клиенттерге сервис жасайтын қызметінің басқарушысы, маркетингті жоспарлау қызметінің басқарушысы және тауар қозғалысынң басқарушысы болуы мүмкін.

   Функцианалды ұйымдастырудың артықшылығы оның қарапайымдылығында. Екінші жағынан, тауар ассортименттерінің және фирмалар нарықтарының өсуіне байланысты бұл үлгі бірте – бірте өз тиімділігін төмендете түседі.

ҚОРЫТЫНДЫ

                Кәсіпорында маркетингтік қызметінің дамымағандығы осы қызметтердің жарым – жартылай маңыздылығы бағаланбауы жоғары маманданған қызметкерлердің жетіспеуімен түсіндіріледі. Кәсіпорын әрқашан бағалардың арақатынасын, сапаны, қызмет пен нарықта сату көлемін, қандай тенденциялар мен сыйымдылықты, бәсекелестердің не істеп жатқанын, олардың күшті және әлсіз жақтарын білу керек. Жарнамаға ақшаны жұмсау алдында одан болашақта нәтиже болатынын түсіну керек.  Егер кәсіпорын өзінің ұлғаюын және жаңа нарыққа шығуын көздесе, онда осылардың әрқайсысының жағдайын білу қажет.

                   Сыртқы маркетингтік ақпараттан басқа, кәсіпорынның жағдайы туралы мәлімет болу керек. Өндірістік және коммерциялық циклінің операциясына ақшаның қалай жұмсалатындығы? Бөлімшелердің ішінен ең рентабельдігі қайсысы? Бөлімшенің ең қысқа мерзім айналымы қандай? Осы және де көптеген сұрақтарды қаржы бөлімі мен жоспарлы экономиканың қосындысы мен кәсіпорын контроллингтік қызметі шешеді. Осы ақпарат шығындар мен өзіндік құнды басқарудағы шешім қабылдауға негіз болады.

          Маркетингтің негізі болып табылатынны – бұл бірін – бірі толықтыратын тәсілдеме. Бұл дегеніміз нарықты жан – жақты және нақтылы зерделеу, сол сияқты нарыққа белсенді ықпал ету, қажеттілікті және тұтынушының артықшылығын қалыптастыру. Дайындаушы мен тұтынушыны байланыстыру және олардың бірін – бірі табуға жәрдем беру – кез келген маркетинг қызметінің басты мақсатына жатады.

                 Маркетинг – бұл шын мәнінде, кәсіпорынның кез келген шаруашылық қызметін басқару жүйесінің маңызды бөлігі болып табылады.

                  Маркетинг – бұл рынокты талдау, кәсіпорындар қызметіның әр қилы түрлерінің өзара іс – қимылдарын қамтитын өндірісті ұйымдастыру өнімді өткізудегі кешенді жүйе: баға құрылымы, сату (сатып алу), шикізаттарды жеткізу, өнім (тауарлар) және қызмет көрсету.

    Курстық жұмыстың барысында «АБДИ Компаниң А.Қ-ның сауда жүйесін, тұтынушларға көрсететін қызметтер түрлерін, басқа елдермен жасайтын серіктестік қарым – қатынас, компанияның тұтынушыларын, тұтынушылардың қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін ұсынатын тауар ассортиментін талдап, «АБДИ Компанидің» нарықта алатын үлесі үлкен екенін, яғни канцелярлық нарықтың 50% алады. Тұтынушылардың сұранасын толығымен қанағаттандыратын, канцелярлық тауарларды сататын кәсіпорындардың ішінен алдыңғы орынды иеленетінін, қызмет көрсету дәрежесінің жоғары екенін байқадық .

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:

1. А.К. Мейірбеков, К.Ә.Әлімбетов. «Кәсіпорынның экономикасы».Оқу құралы – Алматы: Экономика, 2003.

2. С.Н.   Нысанбаев,   Г.А. Садыханова   "Маркетинг   негіздері" Оқулық -                                                                 Алматы - ҚУ- 2002.

3. Д.Қ. Ілиясов. «Маркетинг: теориясы мен практикасы». — Оқу құралы: -

Алматы.  Қазақ Университеті, 2002.

4.   Филип Котлер. «Маркетинг негіздері». — Алматы: 2002.

5.   w.w.w. АБДИ Компани.kz

6.  К.Б. Бердалиев. «Қазақстан эканомикасын басқару негіздері». Оқулық- Алматы . Эканомика. 2001,ж.

7.  Елшібаев. Р. Лекциялар жинағы .

8.  Есімжанова.С.Р.  «Маркетинг». Оқу құралы. Алматы - Эканомика ,2003.