Шпаргалка по «Менеджмент»

  2. Қызметкерлерді ғылымдық белгісіне  байланысты таңдау, оларды дайындау  жəне жүйелік оқыту. 

3. Əкімшілік  пен жұмысшылар арасында жұмыста  ғылыми жүйені ұйымда пайдалану  мақсатында бірігуі.

4. Еңбек  жəне жауапкершіліктің əкімшілік  пен жұмысшылар арасындағы теңдестік. 

9. Экономикалық  басқарудағы кәсіпкерлік  және оның генезисі.

      Нарықтық  қатынас кәсіпкерлік міндетті істі орындайтын нарықтық шаруашылықты жүргізетін субъектілердің қызметін ұйғарады. Өтпелі кезеңді бастан кешіріп отырған қоғамның нақты жағдайына сәйкес нарықтық экономикаының тиісді құрылымын қалыптастырудың қажеттілігі мен осы жағдайға сәйкес келетін стандарттарды, әдет-дағдыны қалыптастыру қажеттілігін ұштастыруы тиіс күрделі де ұзақ уақытты керек ететін міндетті шешім алу қажет.

      Кәсіпкерлікті қалыптастыратын жағдайда:

- алдымен  жаңа экономикалық қатынастар  мен жаңа экономикалық құрылым  пайда болады, сонан кейін осы  қатынас пен құрылымға араласатын  адамдар жаңа әлеуметтік сапаны  иеленеді;

- кәсіпкер  пайда болуы үшін кәсіпкерлік заң тұрғысынан реттеліп, белгілі бір іспен айналысуына қажетті тауашасын алуы қажет;

- реформа  стратегиясын саналы түрде таңдау  кәсіпкерліктің айрықша жолмен  қалыптасуына әсер етеді. Кәсіпкерліктің  айрықша қалыптасуына тән бір  нәрсе – бұл айрықшалықтардың стратегиялық мінез-тәртібі шектеулі күйінде қалған.

- кәсіпкерлікке  тән мінез қндірістіек секторлармен  айналысатын көптеген кәсіпкерлер  үшін қысқа мерзімді мақсаттарының  шамадан артық көрсетілетін әсері  болып табылады (қызметкерлерді  көбейтуге ұмтылыс)

Кәсіпкерлік қызмет – мүлікті пайдаланудан, тауарларды сатудан және қызмет көрсетуден жүйелі түрде пайда алуға бағытталған  қызметін өз тәуекелімен дербес жүзеге асырады.

Кәсіпкерлік қызметтің белгілері:

• нарықтық экономика субъектілерінің дербестігі. Ешкім де басқа біреуді кәсіпкерлік қызметтің ана түрін істейсің немесе мына түрімен айналысасың деп мәжбүрлей алмайды.
• өндіріс факторларын қисындастыруға, инновацияға, жаңа енгізулерге негізделген бастамашылдығы.
• Тәуекелділік.
• Пайданы жүйелі алуға бағытталғандығы
• Шаруашылық жүргізуші субъектілердің кәсіби қызметі.

  
 

11. бизнес жүйесі  және оның негізгі  элементтері.

      Бизнес  – істі жүргізу жүйесі. Бизнес –  бұл адамдарға қажетті қнімді жасау. Бизенс – бұл біздің әлеуметтік-экономикаылө жүйеміздегі орталық магистраль.

      Бизнес  барлық бизнесмендерді қамтып, олардың  қызметтерін біртұтас бір арнаға біріктіреді.

Бизнес  субъектілеріне:

• кәсіпкерлер, яғни өзі бастама етіп көтерген қызметін қатерге бел буып, осы қызметін заңға қайшы келтірмеу жауапкершілігін өз мойнына алатын тұлға;
• кәсіпкерлердің ұжымдары және кәсіпкерлік ассоциациялар;
• кәсіпкерлер ұсынатын өнімді тұтынатын жеке адамдар мен ұжымдар, сондай-ақ тұтынушылардың одағы мен ассоциациялары;
• келісімшарт немесе басқа негізде жалданып еңбек ететін жұмыскерлер, кәсіподақтары;
• мемлекеттік құрылымдар, олар тек мәмілеге тікелей қатысқан жағдайда ғана бизнес субъектісі бола алады.

      Кәсіпкерлік – бизнес жүйесінің элементі. Оның негізін жеке меншіктегі өндіріс  құралдары құрайды. Ал, жеке меншік өндіріс құралдарынан мемлекеттік емес меншіктің осы заманғы формалары пайда болады. Олар – топтыө меншік, ұжымдық меншік, кооперативтік меншік, акционерлік меншік, пай.

      Кәсіпкерлік бизнестің үш негізгі компоненттері  бөліп көрсетіледі:

• өнім өндірісі;
• коммерция
• коммерциялық делдалдық.

Басқару саласы. Бизнестің барлық жүйелері мен оның элементтері белгілі  бір ықпал мен іс-қимыл жасайды. Олар басқару саласында әрекет етеді.

12. Ұйымның басқарушылық  қызметіндегі коммуникация

      Коммуникация  дегеніміз –қарым-қатынас, екі және одан да көп адамдардың өзара түсінісуге негізделген байланысы: бір бірінен ақпарат, мәліметтер алмасуы.

        Басшы өзінің көпшілік уақытын  мәліметтер алужәне шешім қабылдау  үшін, біреулермен байланысуға, қарым-қатынас орнатуға арнайды. Коммуникация – басшылық етудің байланыстырушы процесі болып саналады. Ұйым ішінді де, одан тысқары жерде де тиімді қарым-қатынас ұйым аралықтары үшін де, сыртқы орта үшін де аса қажетті, сол мақсатта олар түрлі амалдарды пайдаланады.

Олар  тұтынушыларға жарнама арқылы және басқадай жолмен байланысады. Қоғамдық ұйымдармен қарым-қатынас орнатуда жергілікті ұйымдармен, жалпыұлттық немесе халықаралық деңгейде байланыс жасауға ерекше көңіл бөлінеді.

      Ұйымда  мәліметтер бірінен бірі беріліп,алмасып  отырады. Жоғарғы басшылықтан төменгі  басшылыққа күнделікті міндеттер, нақты тапсырмалар, ұсыныстар беріледі. Төменгі деңгейлегі басшылықтан жоғарғы деңгейдегі басшылыққа берілетін мәліметтер еңбек өнімділігіне ықпал тигізеді.

Төменгі деңгейден жоғарғы деңгейдегі басшылыққа берілетін мәліметте не істеп  жатқандығы айтылады. Басшы осындай жолмен ағымдағы және толғағы жеткен мәліметтерді біліп отырады. Істі оңға бастырудың мүмкін болатын варианттарын ұсынады. Төменгі басшылықтан мәлімет алуы есеп беру, ұсыныс айту және жазбаша түсініктеме нышанында болады.

      Басшы мен бағыныштылар коммуникация компоненттері болып саналады. Олар бөлімшелердегі міндеттерді анықтау үшін мәліметтер алмасады, жұмысты тиімді орындау проблемаларын талқылайды.

13. Экономиканы басқару  әдістерінің жіктемесі.

      Өндірісті басқарудың барлық процесірде әдістер жүйесі аса маңызды роль ойнайды. Оның көмегімен объектінің нақты әлеуметтік-экономикалық дамуы және нарықтық экономиканың мақсаттары жүзеге асырылады.

      Басқару әдістерінен өндірістің нақты тәсілдерінің өзіндік ерекшелігі бар белгілерін көруге болады. Оларды пайдалану арқылы экономиканы басқарудың мақсаттары мен принциптері жүзеге асырылады.

      Топтардың біреуі тауар өндірушілердің материалдық  мүддесіне ықпалын тигізетін  әдістерді тудырады, бұл топ материалдық  мотивация әдісі деп аталады.

      Бұдан басқа әлеуметтік мотивация әдістерінің (адамдық факторлар, моральдық және әлеуметтік мүдделер) және мәжбүрлеу мотивациясы (әкімшілік жолмен ықпал ету) топтары болады.

      Экономиканың  құрылымында макроқұрылымды, мезоқұрылымды  және микроқұрылымды қарастыруға болады.

      Микродеңгей әдетте қоғамдық өндіріс пен оның бөлімшелерін қалыптастыратын алғашқы  буынның әртүрлә құрылымдарын қамтиды.

      Мезодеңгей  аймақтық менеджменттің объектісін білдіретін аса ірі салалық және территориялық өндірістерді қалыптастыратын  құрылымды қарастырады.

      Макродеңгейдегі талдауда барлық халықшаруашылығының  құрылымы, оның ішінде ұдайы өндірістік, территориялық, ұйымдастырушылық түрлері зерделенеді.

      Басқару әдістері кешенді пайдаланылады, олар әртүрлі буындар үшін біртұтас болады.

      Бірігіп еңбек ету процесінде қалыптасатын өзіндік ерекшеліге бар қатынастарды қоса ескеретін қоғамдық өндіріске  тән объективті заңдылықтар негізінде басқару әдістерін жіктеу маңызды орын алады. Осы белгі бойынша экономикалық, ұйымдастырушылық, әлеуметтік-психологиялық және құқықтық басқару әдістерін бөліп көрсетуге болады.  

      Басқарудың  экономикалық әдістері – кәсіпорын  жұмыскерлерінің қажетті бағытта әрекет етуіне және алға қойған міндеттерді шешуге талпыныстарын оятатын экономикалық жағдайларды тудыру жолымен ықпал ету тәсілдерінің жиынтығы. Бұл әдістер жеке тұлғаның, ұжымның және қоғамның экономикалық мүдделерінің жүйесі негізінде пайдаланылады.

      Басқарудың  ұйымдастырушылық әдістері – нақты  мақсаттарға қол жеткізудің ұйымдастырушылық жағына ықпал ету жүйесі. Бұл әдіс жиынтығын үш топқа жіктеуге болады: ұйымдастырып-тұрақтандыру тобы; өкімгерлік тобы; дисциплинарлық ықпал ету тобы.

      Басқарудың әлеуметтік-психологиялық әдістері – бұл қоғамдық және жекелеген мәні бар өнегелік құндылықтарды қалыптастыруға, әлеуметтік-психологиялық факторларды пайдалануға негізделген басқару объектісіне ықпал етудің тәсілдері.

14. Басқарудың түрлі  деңгейлерінде экономикалық әдістерді қолдану ерекшеліктері

      Экономикалық  әдістердің тұтас жүйесі нарықтық экономика  жағдайында мынадай міндетті істерді  орындайды: ретеуші, теңгерімші және бөлуші. Экономикалық әдістердің көмегімен  тауарларды өндіру мен айырбастауда, тауарлардың экспорты мен импортының көлемі мен бағытында және басқа да экономикалық процестерде құрылымдық жылжулар ретеледі.

     Басқарудың  экономикалық әдістері – бұл адамдардың экономикалық қатынастары мен олардың  экономикалық мүдделерін пайдаланатын адамдарға ықпал етудің тәсілдері мен әдістері. Экономикалық әдістер арасынан өндіріс:

• экономикалық ынталандыру – жұмыскерлердің экономикалық мүделерінде көрініс табатын өндірісті басқару әдісі. Оның негізін ЖҰӨ жалпы табысына қосқан үлесіне қарай өндірістік ұжымның және әрбір қатынасушының табыстарын қалыптастыру құрайды. 
• экономикалық тетікті шаруашылық есепке көшіру – өндірістің пайдасын, нәтижелерін, шығынын өлшеуге бағыталған.
• баға және баға белгілеу – басқару тетігінің әртүрлі экономикалық тұтқаларының ішінен басты орынды фирманың экономикалық қызметін барлық жағынан бейнелей алатын баға және баға белгілеу алады.
• фирмалардың қаржылық саясаты – ол экономикалық қызметтің ғылыми-техникалық, материалдық-техникалық жабдықтау, өткізу-барлық жағын қамтып, көптеген сыртқы факторлардың әсерін шоғырландырмалы түрде бейнелейді және т.б.

15. Менеджменттің ақпараттық  қамтамасыз етілуі

      Мәлімет  (ақпарат) – «информация» термині  латын тілінен енген – түсіндіру, баяндау, мәлімет деректер беру деген  ұғымдарды білдіреді. Басқару ісінде мәлімет ұғымы сақтауға, таратуға және түрлендіруге тиісті деректер ұғымын береді.  

      Практикада  бүкіл технологиялық процестер  барлық жерде мәліметтік процестердің нәтижесінде туындайды, таралады және бағытталады. Өндірісте қарама-қарсы  мәліметтер туындайды – ағымдағы жоспарлардың орындалуы туралы есептер, жедел тапсырмалар мен жарлықтар.

      Басқару процесі тұрғысынан қарастырғанда  мәліметте еңбек құралы, басқарылатын, басқаратын жүйелер және сыртқы орта туралы деректер жиынтығы ретінде қарастыруға  болады.

      Басқару процесінің барлық сатылары мен кезеңдері  мәліметтерді өңдеуге байланысты. Басшының және басқару аппаратының ұйымдық-практикалық, қызметі көбінесе мәліметтік сипат  алады. Мәліметсіз басқару мақсатын анықтау жағдайын бағалау, проблеманы тұжырымдау, шешім қабылдау және оның орындалуын бақылау мүмкін емес.

     Нарықтық  экономикаға көшкен жағдайда мәлімет  ролі арта түседі. Басқару құрылымын, олар атқаратын қызметінің құрамы мен  мазмұнын түбегейлі өзгерту мәлімет  тасқынының жеткізілуіне оның мұқият таратылуына себепші болады.

     16.Басқарушылық  шешімдер түсінігі  және олардың жіктелуі.

     Басқару қызметі процесінде шешім қабылдау ең түйінді мәселе. Шешім қабылдау басқару процесінің міндетті, қажетті  бөлігі. Басшының кез келген әрекеті іс жүзінде белгілі бір шешім қабылдаудан басталады.

     Кәсіпорынның  және ондағы бөлімшелер қызметінің нәтижесі басшының дер кезінде шешімді  дұрыс қабылдау қабілетіне, оны жүзеге асыра білуіне байланысты.

     Басқару шешімі екі негізгі мәнде қолданылады: 1 жағдайда ол белгіленген басқару актісін, қабылда,ан іс-әрекет жоспарын, қаулы-қарарларды т.б., 2 жағдайда – проблемалар мен міндеттер шешімін қабылдаудың және жүзеге асырудың ең қолайлыварианты.

     Басқару субъектісі бойынша шешімдер: әкімшілік  шешім, қоғамдық ұйымдар шешімі.

     Басқару объектісі бойынша: жалпы – бүкіл шаруашылықтың мүдесін қозғайды, жекелей – басқарудың төменгі буынына тән, күрделі және қарапайым.