Шпаргалка по «Менеджмент»

 

«Менеджмент»  пәні бойынша емтихан  сұрақтары 

1. Менеджмент және ұйым теориясына кіріспе
2. Менеджменттің қазіргі кезеңгі сұрақтары мен тенденциялары
3. Басқарудың ғылыми әдістерінің жиынтығы
4. Өндірісті басқарудағы жүйелік тәсіл
5. Ұйымдағы көшбасшылық
6. Ф.У. Тейлор – ғылыми менеджменттің негізін қалаушы
7. Менеджмент теориясының генезисі
8. Қазақстандағы менеджмент дамуының алғышарттары
9. Экономикалық басқарудағы кәсіпкерлік және оның генезисі
10. Менеджмент бизнесті басқарудың ғылымы мен өнері ретінде
11. Бизнес жүйесі және оның негізгі элементтері
12. Ұйымның басқарушылық қызметіндегі коммуникация
13. Экономиканы басқару әдістерінің жіктемесі
14. Басқарудың түрлі деңгейлерінде экономикалық әдістерді қолдану ерекшеліктері
15. Менеджменттің ақпараттық қамтамасыз етілуі
16. Басқарушылық шешімдер түсінігі мен олардың жіктелуі
17. Ұйым қызметін жоспарлау
18. Ұйым құрылымы және стратегиялық мақсаттарға қол жеткізу
19. Микродеңгейдегі (кәсіпорын) А.Файоль бойынша басқарушылық функциялар
20. Қазіргі жағдайдағы мотивация тұжырымдамалары
21. Менеджменттегі қайшылықтар
22. Сыртқы орта сипаттамалары
23. Топты тиімді басқару
24. Менеджмент жүйесіндегі реттеу мен бақылау
25. Делегирлеу, жауапкершілік және өкілеттілік – ұйым негізі

 

1. Менеджмент және ұйым теориясына кіріспе

  Нарық шаруашылығының негізгі элементі менеджмент болып табылады. Менеджмент – ғылым ретінде ұйымды басқарудың нəтижелі əдісін оңдеу болғандықтан, көбінесе алға басқан экономикалық жүйені толығымен анықтайды.

  Менеджменттің басты мақсаты – өндірістің жоғары тиімділігіне қол жеткізу, кəсіпорынның, фирманың, компанияның ресурстарын  ұтымды пайдалану, кəсіпорынның, фирманың басшылығы, басқарушы орган.

  Қазіргі заманғы менеджмент əртүрлі бағыттар түрімен стратегиялық əрекет жасайды, бір қарағанда олар бір-бірімен  байланыссыз болып көрінеді. Тек  қана менеджментте үш бағыт бірігеді олар: технология жəне өндіріс ұйымы; адам қарым қатынастарын зерттеу психологиясы.

     Сондықтан бұндай менеджменттің ерекшелігі басқару  бойынша мамандық дайындап жатқандарға, экономикалық мамандықты дайындауға өте  маңызды. Қазіргі заманғы басқарушы  осы тəртіпті меңгеру үшін, ол осы бағыттарды жақсы білу керек. Осы себептен «менеджмент» пəні бойынша қосымша оқулықтардың маңызы артады, олар əртүрлі ұйымдарды, қазіргі заманғы басқарумен басқаруды үйретеді.

  Менеджмент  таза прогматикалық түсінікте ол – алға қойған мақсатқа жету үшін еңбекті, интелекті, басқа адамдардың іс əрекетін пайдалану.

  Менеджмент  – қызметтің, ол əртүрлі жағдайда кəсіпорынды дұрыс басқару, ол америкалықтардың айтуынша ұйым деген мағынаға алып келеді. Сонымен қатар менеджмент бұл функцияны орындау үшін білімді қажет етеді.

Менеджмент  – əр адам ортасына тең көтерілу. Еңбекті бөлу, кəсіпорынның əртүрлі  сферасын құру барлық ұйымда қажет. Əртүрлі  тарихи шарттарда ол əртүрлі болады, жəне дифференциалдығымен ерекшеленеді. Əрине басқарусыз, тəртіпсіз, ұйымшылдықсыз, ортаның бір-біріне деген қатынассыз, еш қандай ұйым болмайды.

     Ұйым  – барлығы бірігіп программаны  жəне мақсатты іске асырғандағы жəне белгілі ережелер мен рəсімдер негізінде  істейтін бірлестігі «Ұйым» ұғымы құрылымдық жəне жүріс-тұрыс саласында қарастырылады. Ұйым ұғымы бүтіндігі мен ұқсастығын, əр түрлі ішкі жəне сыртқы өзгерулердің негізгі ерекшеліктерін сақтауды, объектілердің тұрақты байланысын қамтамасыз етеді. Құрылымдық ыңғайда ұйым ұйымдық құрылым сияқты бір немесе бірнеше мақсаттарға бағынышты өзара байланысты бөлімшелердің тұтастығы ретінде қатысады. Бұдан шығатын міндеттерді бөлудің тəсілдері жəне өкілеттіліктері бөлудің əдістері. Ұйымдық құрылым – алға қойған мақсаттарға тиімді жету үшін жұмыс істейтін адамдардың арнайы құрылған тұтастық жүйесі. Ұйым деп көбінесе бірыңғай, тұтас организм болып, саналатын өндірістік бірлік ретіндегі бөлек фирманы атайды, өйткені, ұйымда бір мақсаттағы бір команда болып саналатын жəне бір идиологияны қолданатындар (экономикалық, техникалық,технологиялық) жұмыс істейді. 

3. Басқарудың ғылыми әдістерінің жиынтығы

      Кез келген ғылым секілді басқару  ғылымының өз мазмұны, теориясы және әдістемесі болады.

      Әдістеменің міндеті – осы саладағы білімнің өмір құбылыстарын (қолданысын, көрінісін) зерделеу мен қорытындылаудың әр түрлі құралдары мен тәсілдерінің жүйесін жасау болып табылады.

      Басқару теориясы мен іс-тәжірибесінде көптеген әдістемелер қолданылады, оған жататындар:

• Диалектикалық әдістеме. Басқару ісінде барлық диалектикалық заңдар мен категориялардың өз орындары бар.
• Нақты-тарихи тәсілдеме - өндірісті басқару мәселелерін ғылыми тұрғыдан әзірлеуге қойылатын міндетті талап.
• Кешенді тәсілдеме – басқару бойынша ұсыныстарды тиімді зерделеу және әзірлеу шарттарының бірі.
• Аспектілік тәсілдеме – басқару қатынастарының бір қырын, бір ерекшелігін зерттеу. (Аспектілер: саяси эконом/қ, әлеуметтік, философиялық және т.б.)
• Жүйелі тәсілдеме – ол басқарушы жүйені және басқарылушы жүйені өзара байланыстыруға мүмкіндік береді. Жүйелі тәсілдемені жүзеге асырудың шарты – жүйелі талдаудың әдістемесі болып табылады. Жүйелі талдау басқарудың ұйымдастырушылық құрылымын жобалаудың әдістемелік негізінің бірі ретінде қызмет етеді.
• Үлгілеу – басқару ғылымының тиімді әдістемесі. Ол басқарылатын объектіні немесе субъектіні басқарудың үлгілерін жасауға негізделген.
• Эксперимент әдістемелері, әлеуметтік әдістемелер, мотивация әдістемелері және т.б.

4. Өндірісті басқарудағы жүйелік тәсіл.

      Жүйелі  тәсілдеме – экономикалық ғылымда  қолданылатын ғылыми зерттеудің ең жемісті  әдістерінің бірі.

      Өзінің  алғашқы мағынасында – грек тілінен аударғанда «жүйе» сөзі көпетеген элементтерден құралатын, бөліктерден тұратын бір бүтін тұтастық ұғымын білдіреді.

      Өндіріс – бұл әлеуметтік-экономикалық жүйе. Экономикалық деп аталу себебі, еңбек  және материалдық ресурстарды ұштастыру нәтижесінде материалдық игіліктер пайда болып, қоғамның өндірістік күштерінің ұдайы өндірісі ұлғаяды.

      Әлеуметтік  жүйе деп аталуы адамдар құратын  ұйымға байланысты.

      Экономикалық  жүйе әлеуметтік сипаттағы адам-машина жүйесі ретінде қарастырылады. Ондағы негізгі рольді материалдық және рухани игіліктерді өнтіретін әрі тұтынатын адам орындайды.

      Жүйелі  тәсілдеме арнайы ғылыми пәндердің  мазмұнына жалпы теория жүйесіне қызмет етеді, ал басқару ісі жалпылай түрде жүйелерді ретке келтіруші  ретінде анықталуы мүмкін.

      Жүйелі  тәсілдемені қолданудың негізіндегі  басқару ісі үш тізбекті кезенді  қамтиды:

• Бірінші кезекте салалар анықталады, басқару субъектілері қызметінің ауқымы мен саласы нақтыланады. Қызметтің ақпараттық қажеттілігінің баламалы салалары мен ауқымдары белгіленеді;
• Екінші кезеңде қажетті зерттеулер жүзеге асырылады;

Үшінші  кезеңде белгілі мәселелерді  шешудің баламалы нұсқалары жасалып, әрбір міндет бойынша оңтайлы  нұсқа таңдап алынады (сараптық бағалаулар, оның ішінде тәуелсіз сараптама қолданылады).

Жүйелі  тәсілдеменің негізінде басқару  ісі жүйелердің құрылымдық және функциялық тұтастығын қамтамасыз етуге әрі  жетілдіруге бағытталған. Мақсатқа жеткізетін жолда кездесетін кедергілерді, кемшіліктерді анықтап, жою. Мұнда  ең алдымен басқарудағы жүйелі тәсілдеменің принциптері алға шығады. Нақты тәжірибеде ол қабылданған шешімдерді жан-жаұты пысықтап, оны жүзеге асыруы ықтимал барлық нұсқаларын талдайды.

      Экономикадағы жүйелі тәсілдеме – басқару саласындағы  ірі, кешенді мәселенің ғылыми негізделген  шешімін әзірлеу әдісі болып табылады.

      Жүйелі  тәсілдеменің философиялық негізі оның негізгі принциптерін айқындап береді: жүйелердің динамикалығы, құбылыстардың  байланысы, өзара ықпалдастығы мен  өзара байланысы; басты буын принциптерінің кешенділігі, тұтастығы және иерархиялығы.

      Процесстер  мен құбылыстардағы жүйелі тәсілдеме  өзара байланыстардағы зерделеудің  екі формасые ұйғарады:

1. жай кездері қосалқы жүйелер немесе жүйе элементтерінің арасындағы өзара байланыстар қандай да бір аспектіде, көбінесе экон/қ аспектіде зерттеледі.
2. әлдеқайда күрделі жағдайда көп аспектілі тәсілдеме қолданылады. Бұл арада өзара байланыстар басқарудың саяси, экономикалық, технологиялық, құқықтық, әлеуметтік-экологиялық және психологиялық аспектілері қоса ескеріліп, зерттеледі.

5. Ұйымдағы көшбасшылық

      Әдете бейресми топтарға ұжым мүшелереі арасында беділі бар, іске қабілеті адамдар көшбасшылық етеді.

Топ қызметінде «көшбасшы» ұғымына сипатама бергенде әлеуметтік психологияда мынадай

жағдайлар қарастырылады:

• көшбасшыны қызмет орнына ресми түрде ешкім ұсынбайды, ол басшылық позицияны топтың ашық немесе жабық келісімімен атқарады;
• топ қабылдаған нормлар мен құнды бағыт-бағдарламалар жүйесі көшбасшының

қолдауымен  жүзеге асырылады.;

• топ өміріндегі арнайы, біршама мәнді жағдайларда көшбасшы тиісті роль

атқарады.

Көшбасшы  адамның жеке басында біршама  сапалық ерекшеліктер, атап

айтқанда, инициативалығы мен белсенділігі жоғары, ұйымдастыру қызметінде тәжірибесі мен дағдысы бар, топ ісіне  мүдделі адамдарға үйір, әрі өзінің мінез-құлқымен үлгі-өнеге көрсете білетін, беделді адам болуы тиіс.

Көшбасшының 2 түрі болады:

1. инструментік көшбасшы – адамдар тобында міндет пайда болғанда топ мүшелері осы жұмысты атқара алатын жетекшіні көрсетеді.
2. Эмоционалдық көшбасшы – бұл маңдай алды жақсы адам.

      Бейресми топта көшбасшы болу мүмкіндігінің айқындаушы факторлары: жасы, лауазымдық орны, кәсіптік біліктілігі, жұмыс орнының орналасуы, жұмыс аймағында еркін әрекет етуі және ықыластылығы.

      Көшбасшының негізгі қызметі топтың мақсатына  жетуге жәрдемдесу, әрі оны нығайта түсу. Ол сарапшы ретінде қызмет етеді, топ ішіндегі қарым-қатынасты реттейді. 

6. Ф.У. Тейлор – ғылыми менеджменттің негізін қалаушы

  Өндірісті шоғырландыру мен жаратылыстану-техникалық білімдері жетістіктері нәтижесінде  басқаруға ғылыми жүйе ретінде Басқару ойының өркендеуін төрт мектепке бөлді, олар: басқару ғылым мектебі, административтік мектеп, адам қарым-қатынасы мектебі жəне ғылым менеджменті мектебі. Осы мектептердің əрқайсысының менеджментіне деген қатынасы анықталды. Ғылым менеджмент мектебінің пайда болуын американдық инженердің Ф.В. Тейлордың атымен байланыстырды. Оның ұстамдары төрт нұсқаға алып келеді.

  1. Ғылымның негізін жасау, ол  бұрынғы салт-дəстүрді, қалыптасқан  жұмыс əдістері əр бір элементті  ғылыми зерттеу. Басқаруда дəлдік  керек, құрылыстағы секілді.