Қазақстан Республикасының «Сертификаттау туралы» заңы

Мазмұны 
 
 

КІРІСПЕ...........................................................................................................2 

І. ҚЫЗМЕТ ЕТУДІ СЕРТИФИКАТТАУ 
1.1  Қызмет етуді сертификаттау..................................................................4

1.2 Сертификаттаудың мақсаты мен принциптер......................................6 
 

ІІ. СЕРТИФИКАТТАУДЫҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ НЕГІЗДЕРІ

2.1 Қазақстан Республикасының «Сертификаттау туралы» заңы............7

2.2 Экологиялық сертификаттау..................................................................8 
 
 

ІІІ ҚЫЗМЕТТІ СЕРТИФИКАТТАУ СЫЗБАЛАРЫ

3.1 Қызметті сертификаттау сызбалары .....................................................9

3.2 Сертификаттау жөніндегі нормативтік құжаттарга қойылатын талаптар………………………………………………………………..........12 
 
 

ҚОРЫТЫНДЫ................................................................................................15 
 

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.....................................................16 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

                        КІРІСПЕ

«Сертификация»  термині алғашқы рет 1982 жылы сертификат жөнінде сұрақтар бойынша комитетпен  (СЕРТИКО) анықталған және стандартизация бойынша халықаралық ұйым (ИСО) арқылы салаландырылған «Сертифи-кация» - сөзін латын тілінен  аударғанда «дұрыс жасалған» деген мағынаны білдіреді. Өнім дұрыс жасалғанына толық көз жеткізу үшін, өнімнің қандай талаптарға сәйкес екендігін және осы сәйкестіктерді растайтын құжаттарды қалай алу керектігін білу қажет.Сертификация іс арқылы негізделеді, сонымен қатар, сертификат және белгінің сәйкестігін құжаттайды, берілген бұйым немесе қызмет көрсетуі стандарттарға немесе басқа да нормативті құжаттарды анықтауы сәйкес болуы керек.Сертификация үшінші жақпен іс жүзінде түсіндіріледі, ол қажетті сенімділіктің қамтамасыздандырылуын, өнімді міндетті түрде сәйкестендіруді, процесс немесе басқа нормативті құжатқа сәйкес болып келуін дәлелдейді. Сынау нәтижелерінің ең ақиқаттысы болып, III-ші жақта өңделген және өндіруші, тауар тұтынушысы немесе қызмет көрсетулер тәуелсіз болып келетін сынаулар жатады. Осыған орай, сертификация – бұл процедура, өнім, процесс, қызмет көрсетулер болып табылады, оларға III-ші жақ хат түрінде берілген талаптарға сәйкес  екендігіне кепілдеме береді.Процедура, ережелер, сынаулар және басқа іс әрекеттер сертификат-таудың өзін процес түрінде қарастыруға болады, олар бірқатар айырмашы-лықтары бар факторларға тәуелді болуы мүмкін. Олардың ішіне- заңдылық, сертификаттау объектісінің ерекшеліктері, сынауларды жүргізілетін әдістер жатады. Бір сөзбен атқанда, сәйкестіктің заңдылығы сол немесе  басқа сертификаттау жүйесінің ережелері арқылы өндіріледі.

-сертификацияның  даму тарихына тоқтала отырып  Қазақстан Республи-касының мемлекеттік  сертификат жүйесін зерттеу және  сертификаттауды қолдану аймағын  анықтау;

-сертификат  сұлбасы мен сертификаттау процестерінің  негізгі тәртібін және экологиялық сертификаттау талаптарын қарастыру;

-сертификаттау  сапасын қамтамасыз етуінің жалпы  критерийлерін және бұйымның  сапасының экономикалық негіздемесін  зерттеу осы жазылған кустық  жұмыстың міндеттері болып табылады.

Сертификаттау латыншадан аударғанда «дұрыс жасалған»  «деген ұғымды білдіреді. Ол үшін қандай талаптар қарастырылып отырғанын, сол  талаптарға сәйкестігін бақылаудың түрін анықтап алу қажет. 
Бақылаулар, негізінен сынақ зертханаларында іске асырылады.Берілген талаптарға сәйкестік дәрежесін жүйелі түрдегі тексеруді сәйкестік багасы деп атайды. 
Сәйкестік бағасын «үшінші жақтың» сынақтан өткізуінің нәтижесі бойынша анықтайды. «Тасымалдаушы» (бірінші жақ) мен «сатып алушыларға» (екінші жақ) тәуелсіз қызмет орнын «үшінші жақ» деп атаймыз. 
Сәйкестік багасы сәйкестікке тексерумен, сэйкестікті қадағалаумен және сәйкестікпен қамтамасыз етулермен тығыз байланысты. 
Сәйкестікке тексеру - өнімнің (процестің, қызметтің) қабылданған талаптарға дәлелдемелер бойынша сәйкестігін мақұлдау. 
Сәйкестікті қадагалау - өнімнің (процестің, қызметтің) қабылданған талаптарға сәйкес жүмыс жасап жатқандығына көз жеткізудегі қайта бағалау. 
Сәйкестікпен камтамасыз етілу - өнімнің (процестің, қызмет-тің) берілген талаптармен қамтылуы жайлы мэлімделуі болып табылады. 
Тасымалдаушының сәйкестік туралы мәліметі - өнімнің берілген талаптарға сәйкес келуі жайындағы жазбаша кепілдік беруі, яғни ол каталогте, пайдалану жайлы басшылықта, этикет түрлерінде болып келеді. 
Сертификаттау туралы заң Қазақстан Республикасындағы өнімдерді, сапа жүйелері мен өндірістерді (бұдан әрі қарай процестерді), сертификаттаудың кұқықтық негіздерін белгілейді, сертификаттау саласындағы қатынастарды реттейді, сертификаттауга қатысушылардың қүқықтарын, міндеттері мен жауапкершілігін анықтайды /2,8/. 
Осы заңда төмендегідей үғымдар пайдаланылады: 
1)тіркеу - уәкілетті мемлекеттік органның сертификттау жөніндегі орган немесе сынақ зертханасы (орталығы) ретіндегі белгілі бір салада жұмысты жүзеге асыруға ұйымның құқылы екендігінің ресми тануы;  
2)тіркеу аттестаты - белгіленген қызмет саласында сертификаттау жөніндегі органның немесе сынақ зертханасының (орталығының) нақты жұмыстарды орындауға деген құқығын куәландыратын, мемлекеттік сертификаттау жүйесі ережелеріне берілетін қүжат;  
3)аудит (сертификаттаудагы) - сертификаттау жөніндегі тіркелген органдардың (немесе) сынақ зертханаларының, орталықтарының қызметіне тәуелсіз талдау жасау, сондай-ақ өтініш» берушінің бастамасы бойынша жүргізілетін сертификатталған өнімдердің процестердің, жұмысы мен қызметінің белгіленген талапға сәйкестігін бақылау; 
4)Қазақстан Республикасының мемлекеттік сертификаттау жүйесі (мемлекеттік сертификаттау жүйесі) – өз құзірет шегінде сертификаттау саласындағы жұмыстарды жүзеге асыратын мемлекеттік басқару органдарының, жеке және заңды тұлғалардың және Қазақстан Республикасындағы сертификаттау және тіркеу жөніндегі жұмыстарды жүргізу тәртібін белгілейтін нормативтік құжаттардың жиынтыгы; 
5)сертификаттау жөніндегі органдардың және сынақ лабораторияларының (орталықтарының) қызметін мемлекеттік бақылау— стандарттау, метрология және сертификаттау жөніндегі уәкілетті мемлекеттік органының және оның мемлекеттік қадағалау жөніндегі аумақтық бөлімшелерінің сертификаттау жөніндегі тіркелген органдар мен сынақ лабораторияларының (орталықтарының) нормативтік құжаттарды бұзу фактілерін анықтауға,жолын кесуге, жоюға бағытталған қызметі; 
6)сәйкестік туралы декларация - жеткізіп берушінің,дайындаушының, сатушының өнімнің белгіленген талаптарға сәйкестігін куәландыратын, мемлекеттік сертификаттау жүйесі белгіленген нысанадағы құжаты; 
7)өтініш беруші - өнімді, процесті, жұмысты, қызмет көрсетуді, сертификаттауға ұсынған және оның сапасы мен қауіпсіздігіне жауап беретін немесе заңды тұлға (дайындаушы, сатушы, атқарушы); 
8)сәйкестік белгісі — мемлекеттік сертификаттау жүйесінің ережелеріне сәйкес қолданылатын, осы өнімнің, процестің, жұмыстың қызмет көрсетудің нақгы стандартқа немесе басқа нормативтік құжатқа сәйкес екендігін, қажет сенімнің қамтамасыз етілетінін көрсететін белгіленген тәртіппен қорланған белгі; 
9) инспекциялық бақылау - сертификаттау жөніндегі тіркелген органдардың тарапынан сертификатталған өнімнің, процестің, жұмыстың, қызмет көрсетудің белгіленген талаптарға сэйкестігіне бақылау жасау; 
10)өнімнің бірдейлігі-белгілі бір өнімді өндіру, оның айналасы, пайдаланылуы саласында айырым белгілері бойынша біркелкі танылуын қамтамасыз ететін рэсім;  
11)сынақ зертханасы (орталыгы) - өнімнің құжат талаптарына сәйкестілігін жүргізетін орталық; 
12)сертификаттау жөніндегі нормативтік кұжат — сертификаттау жөніндегі қызметтің алуан түрлеріне немесе оның нэтижелеріне қатысты нормаларды, ережелерді, сипаттамаларды, белгілейтін стандарттау туралы қүжат;  
13) өнімді, үрдістерді, жұмыстарды, қызмет көрсетушіерді сертификаттау жөніндегі орган — мемлекеттік сертификаттау жүйесі белгіленген тәртіппен, белгілі бір қызмет саласында сертификаттау жөніндегі жұмыстарды жүргізуге тіркелген заңды түлға; 
14) мемлекеттік сертификаттау жүйесінің тізімі — сәйкестік 
сертификаттарын, сертификаттау жөніндегі органдар мен сынақ зертханаларын (орталықтарын), сертификаттау жөніндегі сарапшы-аудиторларды, сертификаттау саласындағы нормативтік қүжаттарды тіркеу есебінің құжаты; 15) сертификаттау - дайындаушы (сатушы, атқарушы) мен тұтынушыға сатып алушыға тәуелсіз мекеменің, өніміне, жұмысына қызмет көрсетудің нормативтік құжаттарының белгіленген талаптарға сәйкес жазбаша растауы; 
16) сертификаттау - өнімнің, процестің, қызметтің берілген талаптарға сәйкестігіне үшінші жақтың жазбаша түрде кепілдік беруі болып табылады; 
17) тауардың шыгу тегінің сертификаты - өнімнің шығарылған және куәландырылған қүжаты;  
18) сертификаттау жөніндегі сарапшы-аудитор - белгілі бір қызмет саласында сертификаттау немесе тіркеу жөніндегі жұмыстарды жүргізу үшін белгіленген тәртіппен аттестатталган маман. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

                          Қызмет етуді сертификаттау 
Қазақстан Республикасы Дүниежүзілік сауда ұйымына (әрі қарай ДСУ) кіруге әзірлік жасап жатыр. Осы ұйымның қызмет саудасының Бас келісіміне (ҚСБК) қол қойған ел, техникалық кедергілер, инвестицияның бір елден бір елге еркін жүруіне кедергі жасамайды. Бас келісім бағалы қағаздар, көлік түрлері, телекоммуникация, құрылыс, банк жүйесі, туризм, білім, медициналық қызметтер т.б. қызмет ету түрлерін қамтиды. Бас келісімге қол қойған ел, қатысушы елдерге өз рыногында ең қолайлы жағдайлар жасауға тиіс, оның ішінде, сауда тарифын төмендеті, реттеу мәселелерінің анықтығы т.с.с. Қызмет етуді сертификаттау, көрсетілетін жұмыска нақты стандарт талабы болуын қажет етеді. Республикада қалыптасқан тұрмыстық қызмет етудің ішінде-шаштараз, монша, тұрмыстық радиоэлектроника, электр аппараттары, бас киім, сәнді бұйымдар тігу, автокөлік жөндеу, химиялық тазарту, кір жуу, аяк киім тігу және жөндеу, үйді жөндеу т.с. кең тараған. Нарықтык экономикага көшкелі халықаралық туризм және қонақ үй қызмет ету жұмысы да кең тарап келе жатыр. 
Аталған қызмет көрсету жұмысы сертификаттауды талап етеді. 
Қызмет етудің қауіпсіздігіне байланысты басты міндеті бірнеше сатыларға бөлінеді. Осы көрсеткіштерге қарай сертификаттау құрылымы да өзгеріп отырады. Мысалы, шаштараз қызмет ету жұмысында әртүрлі пайдаланатын химикаттар т.б. заттар адам өміріне қауіпсіз болуы керек. Осындай көрсеткіштер автокөлік, киім тазарту т.с.с. қызмет етуде де орындалуы қажет. 
Қазақстан Республикасында қызмет етуді сертификаттау автокөліктерге техникалық қызмет көрсету және өңдеу (ҚР Е 3.24-94), химиялық тазарту мен бояу, туристік, қонақ үй қызмет ету, жолаушыларды автокөлікпен тасымалдауды сертификаттау жаңа калылтасып келеді. 
Қызмет етуді сертификаттау жүйесінің принципі, өнімдерді сертификаттау жүйесімен бірдей (міндеттілігі жэне өз еркімен, үшіші жақтың қатынасуы, сертификаттау органын аккредитациялау, сәйкестік сертификатын беру т.б.). Сонымен қатар қызмет етуді сертификаттаудың өзіндік ерекшелігі де бар, қызмет ету барысында орындаушы мен тұтынушының қарым-қатынасы, түтынушыға көрсетілген қызметтік әсері, уақыты, сапасы т.б. 
Қызмет ету жұмысын салыстырмалы түрде материалды емес (қасиетінің өзгеруі, жасауы, т.б.) және моральдық-психологиялык рухына әсер ету деп бөлуге болады. 
Қызмет етуді сертификаттау құрылымына мына жұмыстарды қосуға болады: 
- материалдық қызмет етудің нәтижесін тексеру; 
- көрсетілген қызметтің сапа жүйесін сертификаттау; 
- қызмет ететін жұмыскерді аттестациялау; 
- қызмет ету технология тәсілін аттестаттау; 
- қызмет көрсететін кәсіпорындарды сертификаттау; 
- инспекциялық бақылау. 
Қызмет етуді сертификаттау құрылымы негізінен орындаушының шеберлігін, көрсетілген қызмет етудің үрдісін, кәсіпорынды аттестациялау, сапа жүйесін сертификаттау, қызмет етудің нәтижесін қалауынша тексеруден тұратындай етіп алуға болады. Ал, инспекциялық бақылауды қызмет ету нәтижесін бағалау, технологиялық бағалау, үрдістің тұрақтылығын тексеру арқылы жүргізуге болады, ол көрсетілетін қызметке байланысты таңдап алынады. 
Қызмет етудің материалдық түрін сертификаттағанда орындаушының кәсіптік деңгейін аттестациялау (шағын кәсіпорындар және кәсіпкерлерді) қызмет ету үрдісін аттестациялау, сапа жүйесін сертификаттау және осы аталған көрсеткіштерді инспекциялық бақылау арқылы жүргізіледі. 
Қызмет көрсетуді сертификаттау үшін халықаралық, регионалдық және ұлттық стандарттардың талаптарын пайдаланады. 
Қазақстан Республикасында қызмет етуді сертификаттауды мемлекет деңгейінде заң, ережелер, негіз болатын стандарттар, классификатор пайдаланылады. ҚР СТ-ы кәсіпорын деңгейінде нақты қызмет ету түріне техникалық шарт, фирма, кәсіпорын стандарттары, конструкторлық, технологиялық құжаттар рецептер және мөлшерлеуіш құжаттары пайдаланылады. 
Міндетті сертификаттауда пайдаланылатын құжаттарда адамның денсаулығы мен өміріне қауіпсіздік нормасы, экологиялық параметрлері, қызмет ету тәсілі, технологиялық үрдістің орындалу, орындаушының шеберлігін, сапа жүйесін қамтамасыз ету тәсілдерінің талаптары көрсетілуі тиіс. 
Сертификаттау жүйесінде қызмет етуді инспекциялық бақылауды сертификаттау органы немесе эксперт-аудитор жүргізеді. 
 
 
 

2.2. Сертификаттаудың  мақсаты мен принциптер 
Сертификаттаудың негізгі мақсаты - адамның өмірі мен денсаулығын, қоршаған ортаның қауіпсіздігін қамтамасыз ететін өнім оған жасалатын қызметтің сапасын бағалап, тұтынушының мүддесін қорғау.Қазіргі кездегі республикамызда өндірілетін және шет елдерден әкелініп жатқан азық-түлік, шикізаттар мен тағамдық өнімдер адам өмірі үшін қауіпсіз, сапасы да сұраныс деңгейінде болуы тиіс.Өндірілетін тауардың және көрсетілетін қызмет сапасы тұтынушылардың сұраныс талабына сай болуы үшін, өндірістін сапа көрсеткішін және өнім мен қызмет сапасын сертификаттап, жоғары сапалы тауар шығаруға, ол өнімдердің (қызметтердің) сапасы ішкі және халықаралық бәсекелестікке лайық қамтамасыз етеді. Азық-түлік шикізатын және тағамдық өнімдердің сапасын; сертификаттау үшін арнаулы білімі бар, білікті және тәжірибелі мамандар керек. Сертификаттау сынағын өткізу үшін арнаулы аттестатталған сынақ зертханалары қажетті жабдықтармен, нормалық, анықтамалық, құқықтық құжаттармен қамтамасыз етілуі тиіс. Сонымен қатар, сынақ барысында алынған нәтижелер, бірдей жағдайда зертханаларда сыналып алынған нәтижелер, бір-бірімен сәйкес болуы керек.Аталған жүмыстарды жүргізу елімізде «Стандарттау және сертификаттау» мамандарына жүктелген.Қазакстан Республикасы мемлекеттік сертификаттау жүйесінде сертификаттау мына принципте жүргізіледі: 
- өнім туралы мәліметтің дұрыстығын қамтамасыз ету 
- өндіруші мен тұтынушының тәуелсіздігі; 
- сынақтың кәсіби түрде өтуі; 
- шетелдік өтініш берушілерге қысым жасамау; 
- өтініш берушінің сертификаттау органын, сынақ зертханасын таңдап алуға еріктілігі және сертификаттауга қатысатыг адамдардың жауапкершілігі; 
- сертификаттау туралы ақпарат ашықтыгы немесе сәйкестік (белгісі) сертификатының уақытының біткендігі, жойылғандығы жөніндегі ақпарат; 
- сертификаттау объектісінің ерекшелігін ескере отырып өндіру және тұтынуды сараптауға қажетті сынак тәсілінің көптүрлілігі; 
- сертификаттау жүмысында ИСО (МЭК) аймактық ұйымдар,халықаралық құжаттардың нұсқаулары мен ережелерін пайдалану; 
- Қазақстан Республикасы қатынасатын көп жақты және екі жақты келісімдері бар шетелдердің сертификаттау органдарының аккредитациясын, аккредитацияланған сынақ зертханасының сертификаттарын және сәйкестік белгісін Қазақстан Республикасында тану; 
- ақпараттық коммерциялық құпиясын ашпау; 
- қажет болған жағдайда сертификаттау жұмысына тұтынушылар қоғамын қатынастыру. 
Қазақстан Республикасының мемлекеттік стандарттау комитенің мәліметі бойынша еліміздегі өндірілетін өнімнің 70%-ы сертификатталды. Қазақстанда міндетті түрде сертификаттауға жататын, қауіпті деп есептелетін өнімнің үлесі 85%-дай болады, сондықтан сертификаттау жұмысының маңызы әрі қарай да өсе береді.Заңды және жеке тұлғалардың Қазақстанның бірыңғай тауар нарықтық қызметі үшін, сондай-ақ халықаралық экономикалық, ғылыми-техникалық ынтымақтастыққа және халықаралық саудаға қатысуы үшін қажетті жағдайлар жасау болып табылады. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Қазақстан Республикасының  «Сертификаттау туралы»  заңы

Сертификаттау туралы ҚР-дағы өнімдерді, сапа жүйелері мен өндірістерді /бұдан әрі процестерді/, сертификаттаудың құқықтық негіздерін белгілейді, сертификаттау саласындағы  қатынастарды реттейді, сертификаттауға  қатысушылардың құқықтарын, міндеттері мен жауапкершілігін анықтайды. 

Жалпы ережелер

1-бап. Заңда пайдаланатын негізгі ұғымдар

Осы заңда мынадай  ұғымдар пайдаланады.

1/ тіркеу – уәкілетті мемлекеттік органның сертификаттау жөніндегі орган немесе сынақ зертханасы /орталығы/ ретіндегі белгілі бір салада жұмысты жүзеге асыруға ұйымның құқылы екендігінің ресми тануы;

2/ тіркеу аттестаты – белгіленген қызмет саласында сертификаттау жөніндегі органның немесе сынақ зертханасының нақты жұмыстарды орындауға деген құқығын куәландыратын, мемлекеттік сертификаттау жүйесі ережелеріне сәйкес берілетін құжат;

3/ аудит /сертификаттаудағы/ – сертификаттау жөніндегі тіркелген органдардың /немесе/ сынақ зертханаларының, орталықтарының қызметіне тәуелсіз талдау жасау, сондай-ақ өтініш берушінің бастамасы бойынша жүргізілетін сертификатталған өнімдердің, процестердің, жұмысы мен қызметінің белгіленген талаптарға сәйкестігін бақылау;

4/ Қазақстан Республикасының мемлекеттік сертификаттау жүйесі /мемлекеттік сертификаттау жүйесі/ -- өз құзырет шегінде сертификаттау саласындағы жұмыстарды жүзеге асыратын мемлекеттік басқару органдарының, жеке және заңды тұлғалардың және ҚР-дағы сертификаттау және тіркеу жөніндегі жұмыстарды жүргізу тәртібін белгілейтін нормативтік құжаттардың жиынтығы;

5/ сертификаттау жөніндегі органдардың және сынақ лабораторияларының қызметін мемлекеттік бақылау – стандарттау, метрология және сертификаттау жөніндегі уәкілетті мемлекеттік органының және оның мемлекеттік қадағалау жөніндегі аумақтық бөлімшелерінің сертификаттау жөніндегі тіркелген органдар мен сынақ лабораторияларының нормативтік құжаттарды бұзу фактілерін анықтауға, жолын кесуге, жоюға бағытталған қызметі;

6/ сәйкестік туралы декларация – жеткізіп берушінің, дайындаушының, сатушының өнімнің белгіленген талаптарға сәйкестігін куәландыратын, мемлекеттік сертификаттау жүйесі белгілеген нысандағы құжаты;

7/ өтініш беруші – өнімді, процесті, жұмысты, қызмет көрсетуді, сертификаттауға ұсынған және оның сапасы мен қауіпсіздігіне жауап беретін жеке немесе заңды тұлға /дайындаушы, сатушы, атқарушы/;