Автор: Пользователь скрыл имя, 04 Ноября 2011 в 17:49, курсовая работа
Қаржыны басқару — бұл қаржыны және шектесуші экономикалық және әлеуметтік жүйелерге оларды жетілдіру және дамыту мақсатымен ықпал жасау процесі және қаржы қатынастарының бүкіл жиынтығының тиімді жұмыс істеуіне жетуді және мұның негізіңде тиісті қаржы саясатын жүргізуді қамтамасыз ету жөніндегі мемлекет (қаржы органдары арқылы) шараларының жиынтығы. Сөйтіп, қаржыны басқару — бұл тиісті қаржы саясатына жетудің мақсаты; қаржы механизмі.— бұл мақсатқа жетудің құралы; қаржы саясаты — қаржыны басқарудың тиісті процесінің түпкілікті қорытынды нәтижесі. Бұл орайда қажетті нәтижеге жету үшін объектіге мақсатты ықпал жасаудың әдістерімен тәсілдері пайдаланылады. Қаржы жүйесінде оны басқаруды арнаулы аппарат ерекше тәсілдер мен әдістердің, соның ішінде әр түрлі ынталандырмалардың және санкциялардың көмегімен жүзеге асырады.
ЖОСПАР
Кіріспе 4
1. Кәсіпорындағы қаржы менеджментінің бәсекелестік жағдайдағы маңызы 5
1.1. Қаржы менеджментінің мазмұны және міндеттері 5
1.2 Бәсекелестік қабілетті қамтамасыз етудегі қаржы менеджментінің ролі 7
1.3 Қаржы менеджменті және маркетингтік саясаттың өзара байланысы 8
2 Кәсіпорынның бәсекелестік қабілетін талдау 11
2.1 Кәсіпорынның нарықтағы жағдайды талдауы 11
2.2 Кәсіпорын өнімінің бәсекелестік қабілетін талдау 14
2.3 Кәсіпорынның тиімді баға стратегиясын қалыптастыру 18
3 Қазақстандағы кәсіпорындардың бәсекелестік қабілетінің мәселелері 21
3.1 Қазақстандағы бәсекелестіктің негізгі нысандары 21
3.2 Кәсіпорындардың бәсекелестік қабілетін арттыру жолдары 23
Қорытынды 26
Қолданылған әдебиеттер тізімі 28
Кез-келген
тауардың алғашқы данасын тұтынған
кезде әдетте барынша жоғары қанағат
аламыз. Алайда, осы тауардың келесі
әрбір данасын тұтынған сайын бұл
тауарға деген қажеттілік төмендей береді,
яғни тұтынудың жалпы пайдалылығы баяу
қарқынға көше бастайды. Бұл жағдайды
2.1-кестедегі мәліметтермен түсіндіріп
көрсетелік.
2.1-кесте
Шекті пайдалылықтың
төмендеуі
Тұтынылатын тауардың саны, шартты бірлік | Жалпы пайдалылық, өсіңкі нәтижемен, теңге | Шекті пайдалылық, теңге |
1 | 2 | 3 |
0 | 0 | 400 – 0 = 400 |
1 | 400 | 700 – 400 = 300 |
2 | 700 | 900 – 700 = 200 |
3 | 900 | 1000 – 900 = 100 |
4 | 1000 | 1000 – 1000 = 0 |
5 | 1000 | – |
2.1-кестенің бірінші бағанында тұтынылатын тауардың өсіңкі саны берілген. Екінші баған тауардың жалпы пайдалылығы артатынын, бірақ біртін-біртін баяу қарқынмен артатынын көрсетеді. Үшінші бағанда тауардың шекті пайдалылығы берілген. Байқайтынымыз – егер тұтынушы үшін тауар сатып алар кездегі шекті пайдалылығы 400 теңге болса, тауардың бір данасына қол жеткізгеннен кейін оның шекті пайдалылығы 300 теңгені құрайды. Осылайша, осы тауарды әрбір келесі тұтынған сайын оның шекті пайдалылығы төмендей береді.
Тұтынушы үшін тауардың тиімділігі нені білдіреді? Коммерциялық қызметтің негізгі принципі: «Ешкім тауарды немесе қызметті сатып алмайды – кез-келген тұтынушы тауардың пайдалылығын сатып алады». Нарыққа келген сәтте тұтынушы өзіне қажет тауарды сатып алу үшін әр түрлі жағдайларға тап болады. Ол әрбір жағдайды, нұсқаны салыстыра отырып, өзінің мұқтаждықтары мен субъективті талғамына сәйкес келетін нұсқаны таңдап алады. Тұтынушының таңдауын шектейтін негізгі жағдай – оның табысы. Тұтынушы өзінің шектеулі табысын барынша пайдалы тауар алуға жұмсағысы келеді, яғни өз табысын барынша тиімді жұмсауға тырысады.
Тұтынушының
таңдауы әр уақытта оның бюджетімен
және тауардың бағасымен шектеледі.
Тұтынушылық тепе-теңдігі, яғни тұтынушының
табысына сай тепе-теңдік, мына қатынаспен
сипатталады:
мұнда МПА және МПБ – сәйкесінше А және Б тауарларының маржиналды (шекті) пайдалылығы; БА және ББ – сәйкесінше А және Б тауарларының бағасы.
Тұтынушы шекті пайдалылықтың бағаға қатынасы тең болатын тауарлар жиынтығын сатып алып, пайдалылықты барынша арттырады. Тауардың сапасы – бұл оның жеке және өндірістік мұқтаждықтарды қанағаттандыра аларлық қасиеттерінің жиынтығы болып табылады. Маркетингтік зерттеулердің нәтижесі бойынша тұтынушылар үшін олардың тауардың сапасы бағадан тікелей тәуелді жоғарғы және төменгі шектері болады. Төменгі шектен төмен баға өте төмендетілген болып табылады, ал жоғарғы шектен асқан баға - өте қымбат баға болып табылады.
Тәжірибе жүзінде тауардың пайдалылығы мен бағасы төменде келтірілген баға қалыптасуының параметрлік әдістері бойынша анықталады.
мұнда Бб – базалық өнімнің бағасы; Бж – жаңа өнімнің бағасы; Пб – базалық тауардың негізгі параметрінің мәні; Пж – жаңа тауардың негізгі параметрінің мәні.
мұнда бб және бж – сәйкесінше базалық және жаңа өнім баллдарының қосындысы.
Параметрлік әдістердің көмегімен жаңа тауарлардың бағасын анықтап қана қоймай, сонымен қатар тауардың бәсекелестік қабілетін бағалауға да болады. Қалай анықтау керек екендігін мысал арқылы қарастыралық.
Кәсіпорын
техникалық құралдың A үлгісін өндірумен
айналысады делік. Онымен бәскелестік
құратын кәсіпорындар B, C және D үлгілерін
жасаумен шұғылданады. Осы үлгілерді А
үлгісімен салыстыру қажет. Тауар үлгілерінің
техникалық көрсеткіштері 2.2-кестеде берілген.
2.2-кестеде
Тауар үлгілерінің
бәсекелестікқабілетін бағалау
|
Тауарлардың бағалары: A үлгісі – 450 мың теңге, B – 400 мың теңге, C- 600 мың теңге, D – 500 мың теңге.
Тауар
сапасының (бір баллдың) құнын анықтаймыз.
А үлгісі үшін:
Сәйкесінше, В үлгісінің сапасы 125 мың теңге, С үлгісінің сапасы 136,4 мың теңге, D үлгісінің сапасы – 138,9 мың теңге деп бағаланады.
Сонымен, аталған тауардың А үлгісі баға және сапа қатынасы бойынша бәсекелестік қабілеті ең жоғары деп бағаланады.
Ал енді өндірушінің қандай мақсатты көздейтінін қарастыралық. Тауар өндіруші кәсіпорын алатын табысын барынша арттыруға ұмтылады, яғни өнімді сатудан түскен сома мен оны өндіруге кеткен шығындардың айырамасының оң нәтиже беруін мақсат етеді. Демек, өндіріс көлемі туралы шешім қабылдау барысында өндіруші барынша үлкен табыс алып келетін өндіріс көлемін таңдай білуі қажет.
Осылайша біз түрлі бағалар мен өндіріс көлемдерін пайдалана отырып, өнімді сатудан түсетін табыстың нұсқаларын есептеу барысына да жеттік. Әрине, әрбір келесі өндірілетін өнім тек сатудан түскен табысты арттырып қана қоймай, сонымен қатар шығындардың да өсуін талап етеді. Басқаша айтсақ, өнімнің қосымша бірлігін өндіру жалпы сатылым сомасын белгілі бір шамаға арттырады (шекті сатылым), сонымен қатар жалпы шығындардың шамасын да арттырады.
Сонымен ең негізгі сұрақ: табысты барынша арттыру үшін өндірілетін тауардың қандай көлемін өндіру және оны қандай бағамен сату керек? Бұл үшін табысты сатылымнан түскен соманың шамасы жалпы шығындардың сомасынан артық болады деп есептейміз. Есептеу үшін 2.3-кестенің мәліметтеріне жүгінелік.
2.3-кесте ең тиімді сатылым көлемі әрқайсысының бағасы 840 теңгеден 6 дана өнім сатқан кезде болатынын көрсетеді. Басқа ешқандай нұсқалар кәсіпорынға мұншалық жоғары табыс (1040 теңге) алып келмейді.
Шекті пайдалылық теориясының негізіне сүйене отырып тұжырымдалық. Шекті сатылым сомасын (6-баған) шекті шығындармен (7-баған) салыстырып көрелік. Өндіріс көлемі ұлғайған сайын сатылым көлемі шекті шығындардан басым болса, онда өндірісті және сатылым көлемін тауардың қосымша (шекті) бірлігі табыссыз ұлғайта беруге болады. Шекті шығындар шекті сатылым көлемінен басым бола бастаған сәттен бастап, өндіріс көлемін қысқартуға тура келеді. 2.3-кестеге байыппен қарасаңыз, шекті шығындар азайған сайын табыс көлемі арта береді. Сондай-ақ, шекті шығындар арта бастаған сәтте де табыс біршама уақыт, яғни шекті шығындар шекті сатылым көлемінен басым болғанға дейін, арта береді. Тек соңғы жағдай орындалған жағдайда ғана табыс тауардың әрбір келесі данасын өндірген сайын төмендей бастайды.
Сонымен,
кәсіпорынға барынша үлкен
2.3-кесте Табысты есептеу нұсқалары |
Шекті сатылым сома-сы мен шекті шығын-дардың айырмасы | 8 | 1340-640=700 | 1140-200=940 | 940-150=790 | 740-130=610 | 540-130=410 | 340-190=150 | 140-310=-170 | -60-490=-550 | -260-730=-990 | – |
Шекті шығындар | 7 | 3200-2560=640 | 3400-3200=200 | 3550-3400=150 | 3680-3550=130 | 3810-3680=130 | 4000-3810=190 | 4310-400=310 | 4800-4310=490 | 5530-4800=730 | – | |
Шекті сатылым сомасы, теңге | 6 | 1340-0=1340 | 2480-1340=1140 | 3420-2480=940 | 4160-3420=740 | 4700-4160=540 | 5040-4700=340 | 5180-5040=140 | 5120-5180=-60 | 4860-5120=-260 | – | |
Табыс, теңге | 5 | 0-2560=-2560 | 1340-3200=-1860 | 2480-3400=-920 | 3420-3550=-130 | 4160-3680=480 | 4700-3810=890 | 5040-4000=1040 | 5120-5180=-60 | 5120-4800=-320 | 4860-5530=-670 | |
Жалпы шығын-дар | 4 | 2560 | 3200 | 3400 | 3550 | 3680 | 3810 | 4000 | 4310 | 4800 | 5530 | |
Сатылым сомасы, теңге | 3 | 0 | 1340×1=1340 | 1240×2=2480 | 1140×3=3420 | 1040×4=4160 | 940×5=4700 | 840×6=5040 | 740×7=5180 | 540×9=4860 | 1340×1=1340 | |
Бағасытеңге | 2 | 1440 | 1340 | 1240 | 1140 | 1040 | 940 | 840 | 740 | 640 | 540 | |
Сатылатын тауардың саны | 1 | 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 |
Баға стратегиясы
дегеніміз – бұл кәсіпорын
үшін барынша үлкен табысты қамтамасыз
етуге бағытталған бірнеше баға нұсқаларынан
тиімді бағаны таңдап алуын айтамыз. Баға
қалыптасуының қазіргі таңдағы тәжірибесінде
баға стратегияларының тармақталған жүйесі
қолданылады. Оның жалпы бейнесі 2.1-суретте
берілген.
Нарықтық шегерімдер стратегиясы мәмілеге байланысты айнымалы және тұрақты шығындармен байланысты болады. Кәсіпорын тауарды сатуға байланысты мүмкін болатын шығындарды қарастыра отырып, тұтынушыларды тарту мақсатында нарықта әр түрлі баға шегерімде қолдана алады.
Мезеттік
шегерімдер стратегиясы тұтынушылардың
түрлі категорияларының сұраныстарына
негізделе отырып қалыптасады. Мәселен,
компьютерлік қызметтерді тұтынушы
тұлға осы қызметтің
Кездейсоқ шегерімдер стратегиясын ресми түрде анықтау және болжамдау өте қиын. Мұндай шегерімдер көп жағдайларда кезеңдік тауарларға (мысалға, қысқы және жазғы киімдерге) немесе халықтың қазіргі жағдайдағы сән үлгісінде пайдаланатын тауарларына қолданылады.
Нарыққа
ену стратегиясы өндіріс
Тәжірибеге сай стратегия кәсіпорынның өзінің бәсекелестерімен салыстырғанда жинақталған тәжірибесінің артықшылықтарын қолданумен сипатталады. Кәсіпорын басқа тауар өндірушілермен салыстырғанда нарықтағы өзгерістерді бағалауға, соған сәйкес шешімдер қабылдауға аз шығындар жұмсап, тимімді баға саясатын қалыптастыра алады.
Бағалармен белгі беру стратегиясы өндірушінің өзге бәсекелестер қалыптастырған баға механизміне тұтынушың сенімін пайдаланумен түсіндіріледі. Кәсіпорын нарықтағы басқа өндірушілер қалыптастырған бағадан төмен немесе жоғары баға белгілеп, тұтынушылардың көзқарасын байқап алады, содан кейін қорытынды шешімдер қабылдайды.
Аталған және басқа да баға стратегиялары кәсіпорынның нарықтағы өз орнын табуға септігін тигізеді. Қаржы менеджерлері осы нұсқалардың ішінен кәсіпорын қызметінің мақсаттарына сай келетін бір стратегияны немесе бірнеше стратрегияларды таңдап алып, оңтайлы баға стратегиясын қалыптастырады.