Ипотеканы несиелеу

МАЗМҰНЫ 

КІРІСПЕ..................................................................................................................3 

1.ИПОТЕКАЛЫҚ НЕСИЕЛЕНДІРУ  ҰҒЫМЫ  ЖӘНЕ ОНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ............................................................................................5

1.1.Ипотекалық  несиелендіру жүйесі: ұғымы, бағыттары , түрлері..................5

1.2.Ипотекалық  несиелендірудің Қазақстандағы   рөлі мен алғышарттары...9

1.3.АҚ «Қазақстан Ипотекалық Компаниясының» қаржы нарығына шығуы.10 

2.«ҚАЗАҚСТАН   ХАЛЫҚТЫҚ  БАНКІ»  АҚ-НЫҢ  ИПОТЕКАЛЫҚ                                                           НЕСИЕЛЕРІН ТАЛДАУ......................................................................................12

2.1.«ҚазақстанХалықБанк»  АҚ – ның  активті  және  пассивті       

операцияларын талдау.................................................................12

2.2.«Қазақстанның халықтық банкі» АҚ-дағы ипотекалық несиелендіруді талдау......................................................................................................................18 

3.ИПОТЕКАЛЫҚ НЕСИЕНІҢ ДАМУ ПЕРСПЕКТИВАЛАРЫ......................22

3.1.Ипотекалық несиенің даму перспективасы..................................................22

3.2.Тұрғын үй құрылысын  дамыту жөніндегі Мемлекеттік бағдарлама бойынша ұсынылатын бағасы төмен тұрғын үй................................................24 

ҚОРЫТЫНДЫ......................................................................................................25 

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ....................................................27 

ҚОСЫМШАЛАР 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

    КІРІСПЕ 
 

    Таңдалған курстық жұмыс “Ипотекалық несиелеу инвестицияларды ұзақ мерзімді қаржыландыру әдісі ретінде” тақырыбында жазылған.Курстық жұмысымыз кіріспе, үш бөлім, қорытынды, пайдаланылған    әдебиеттер тізімі, қосымшалардан тұрады. Кіріспе бойынша тақырптың мәні ашылды. Бірінші тарауда ипотекалық несиелеудің теориялық мәні ашылса, екінші тарауда Қазақстан Халық банкінің актив және пассивті операцияларына, ипотекалық несиелендіруне талдау жасалмақ, ал үшінші тарауда ипотекалық несиенің даму перспективалары жайлы айтылмақ. Қорытындыда негізгі тақырып қорытындыланып көрсетілді. Қосымшаларда негізгі қосымша материалдар тіркелген: өтініш, қарыз алушының анкетасы, келісім-шарт т.б.     

    Ипотека дегеніміз б.з.д. І-ІІ ғ. Рим шекарасында  белгілі болған. «Ипотека» термин ретінде б.з.д. VІ ғ. Пайда болды. Ипотека грек тілінен аударғанда кепілдік деген мағына береді.Қазақстанда  ипотекалық несиелеу меншік туралы Кеңес Үкіметінің заңы қабылданғаннан кейін мүмкін бола бастады. Шын мәнінде алғашқы ипотекалық несиелеу тұрғын үй құрылыс мемлекеттік бағдарламасымен 1994-1995 жылы жүзеге асырыла бастады. Ал бүгінгі таңда коммерциялық банктердің дәстүрлі – базалық қызметі – экономиканы және халықты несиелендіру. Бұл қызмет банктік қызмет көрсету аясындағы маңыздыларға және банкінің актив операцияларына жатады.

    Көптеген  елдерде ипотекалық несиелендірудің  халықты тұрғын үймен  қамтамасыз етудегі  ролі баршаға белгілі.  Шағын болса да тұрақты табысы бар  халық топтары үшін  тұрғын үй сатып алуға  жағдайлар жасаумен қоймай,  ипотекалық несие  құрылыс саласына инвестициялар тартуға  мүмкіндік беріп,  қор рыногының  жаңа сегменті  -  ипотекалық  құнды қағаздар  рыногының әрекет етуіне  септігін тигізді. Осының барлығы  тақырыптың өзектілігін,  зерттеу  объектісін және  мәнін, сондай-ақ оның  мақсаттары мен  міндеттерін   таңдауға  негіз болды.

    Зерттеудің  мақсаты ретінде қазіргі күнгі  Қазақстандағы ипотекалық  несиелендірудің  даму жолдарын  талдау  көзделіп отыр. Мұндай мақсатқа  коммерциялық банкте  тұтынушылық  несиелендіру   жөніндегі қалыптасқан  көзқарастарды    және  оны арттыруға бағытталған  іс-шараларды жүйеге келтіру  қажеттілігінен  туындап отыр.

    Қазақстаннның  заңнамасында ипотека болып жермен тікелей байланысты кәсіпорынды,  ғимаратты немесе өзге де объектіні оған тиесілі  жер  телімімен бірге  немесе оны  пайдалану құқығымен  кепілге қою  танылады.

    Тұрғын  үй сатып алуға  несиелер берудің  сұлбасы мен шарттарын  банк  қарыз алушымен  мақұлдасу арқылы  белгілейді.  Несилендіру құралы ретінде  ауыспалы  проценттік ставканы қолдану,  негізгі  қарыздың  сомасын индекстеу,  қарыз алушының  төлемдерін кейінге қалдыру  шаралары  қолданылуы мүмкін.  Несиенің түріне қарай,  кепілзат (ипотека) туралы  келісімде  несиені   қамтамасыз етудің  нысаны,  мөлшері  және тәртібі  көрсетіледі.

    Көптеген  қазақстандықтар өздерінің тұрғын үй мәселелерін ипотекалық несиелердің  қолайлылығының артуы арқасында  шешуде. Ипотекалық бизнестің Қазақстандағы қарқынды дамуы төрт жыл бұрын басталды, ал мұның алғы шарты болып қаржы нарығында «Қазақстан Ипотекалық Компаниясы» Акционерлік қоғамының пайда болуы табылады. Оны 2000 жылы Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі ҚР- дағы тұрғын үй құрылысына ұзақ мерзімді несие беру және ипотекалық несие беру жүйесін дамыту концепциясын жүзеге асыру мақсатында құрған.

    Ипотекалық  несиелендірудің   көптеген елдерде  халықты  баспанамен  қамтамасыз етуде атқаратын ролі  көпшілікке  мәлім. Табыстары  шағын болғанымен, оны  тұрақты  алатын   азаматтар үшін тұрғын жайды  меншікке сатып алуға  жағдай жасаумен қатар,  ипотекалық несиелендіру  жүйесі  құрылыс саласына  инвестициялар тартуға  мүмкіндік береді. Сондай-ақ ол қор рыногының  жаңа сегменті  -  ипотекалық  құнды қағаздар  рыногын  қамтамасыз етеді.

    Тұрғын  үй құрылысын  қаржыландырудың жаңа жүйесін  дамыту үшін   көптеген жағдайларда  тұрақты алғышарттар  бар деп айтуға болады. Әрине, ең алдымен,  бұл  тұрғын үйге  мұқтаж   азаматтар санының  ұлғаюы, бұған  бір жақтан ескі  тұрғын үйлердің тозуы да септігін тигізуде.  Сонымен қатар,  Қазақстан экономикасының дамуы еңбекке қабілетті халықтың  тұрақты табыс алу мүмкіншіллктері зор өңірлерге, мысалы мұнай өндірілетін аумақтарға қоныс аударуына ықпал етті.  Ал, бұл жағдай  тұрғын үйге деген қосымша  сұраныстың өсуіне әкеп соқты.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

1 ИПОТЕКАЛЫҚ НЕСИЕЛЕНДІРУ ҰҒЫМЫ   ЖӘНЕ ОНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ 
 

    1.1.Ипотекалық несилендіру жүйесі:  ұғымы, бағыттары, түрлері 
 

    Жылжымайтын мүлікті, оның ішінде меншіктегі жерді де, кепілге  қоюмен және сол  арқылы  мәмілені сенімді етіп  берілетін ипотекалық несие  несиелендірудің нарық экономикасында  белсенді  қолданылатын  нысандарының біріне жатады.  Жерге  деген меншік  құқығы  нарықтық  несиелік  қатынастар  аясына меншігінде  жекешелендірілген пәтерлері, жер телімдері, тұрғын үй қорлары  бар  кәсіпорындарды,  ұйымдарды,  фирмалары,  халықты   тартады.

    Ипотекалық  несие  кәсіпорындардың,  фирмалардың  және  тұрғын үй  құрылысының   қажеттіліктерін   мемлекет тарапынан  қаржыландыру көздерін банк несиесімен  алмастыруда  үлкен роль атқарады.  Оның  алға басуы  шаруашылық ететін  субъектілердің    ұзақ мерзімді  сипаттағы  несиелік ресурстардың  тапшылығы,  инфляцияның жоғары қарқындылығы жағдайында инвестициялық  белсенділігін  ұлғайтуға  әсер етеді.

    Ипотекалық  несилендіру жүйесі  екі бағыттан тұрады:

    - ипотекалық  несиелердің   шаруашылық  ететін  субъектілерге  және  халыққа  тікелей берілуі; 

    - ипотекалық  несилерді (несиелік  міндеттемелерді)  несилендіруге  ресурстардың қосымша тартылуын  қамтамасыз ететін  екінші рынокта  сату.

    Бірінші бағытымен  негізінен  ипотекалық  банктер айналысып келсе,  екіншісімен  - ипотекалық банктердің  мүлікті  кепілге қоюмен  қамтамасыз етілген  активтерін сатып алатын және кейін  оларды өз атынан  олардың базасында құнды қағаздар (облигациялар) шығаратын    қаржы компаниялары,  қорлар  айналысады. Құнды қағаздар ликвидті  болып келеді, себебі  олар жылжымайтын мүлікпен қамсыздандырылған, және олар  инвестициялар арқасында ұзақ мерзімді  және тұрақты  табыс алуға  мүмкіндік береді.

    Кейбір  қаржы компанияларының  міндеттемелері бойынша шетелде  кепілгер ретінде  мемлекет  белгіленеді, ол болса, олардың  сенімділігін  арттырады. Ипотекалық  несиелер  жылжымайтын мүлікті  кепліге қою - ипотекаға негізделеді.

    Ипотеканы  кепіл  заты иегерінің болуысыз  дамыту   мүмкін емес, өйткені  жер мен  жылжымайтын мүлікті  кепілге тек  кепіл  затының  иегері ғана  қоя  алады, сондай-ақ  осы иегердің  оның меншігіндегі жылжымайтын мүлікті  еркін   шеттету құқығынсыз  да мүмкін емес.

    Бұл жағдайда  ғимараттардың  ипотекасы  ол орналасқан  жер телімінің  ипотекасымен  бірге  ресімделеді.  Қазақстанда  жылжымайтын мүлікпен  және жермен  операцияларды жүзеге асыруға жағдай жасайтын  нормативтік  құқықтық база  әзірленуде. Қазақстан Республикасының  Конституциясында  жерге деген меншік құқығын   және оны сату-сатып алу,  кепілге қою,  жалға беру және т.б. операцияларды  заңдастыратын  бірқатар  құқықтық нормалар  қалыптастырылды. Кепіл туралы, банктер мен банк қызмет туралы,  жекешелендіру туралы  заңдар қабылданды. Тұрғын үй саласын  қаржыландыру, ипотекалық несилендіруді  дамыту жөнінде бірқатар  қосымша  шаралар  көзделген  Президентің  бірқатар  жарлықтары  мен үкіметтің  қаулылары  қабылданды.

    Қазақстаннның  заңнамасында ипотека болып жермен тікелей байланысты кәсіпорынды,  ғимаратты немесе өзге де объектіні оған тиесілі  жер  телімімен бірге  немесе оны  пайдалану құқығымен  кепілге қою  танылады.

    Ипотека -  міндеттемені  жылжымайтын мүлікпен қамтамасыз ету әдістерінің біріне жатады.  Және, бұл ретте  кепілзат иесі  кепілгер  міндететмесін орындамаған жағдайда  кепілге қойылған  жылжымайтын мүлік арқылы  қанағаттануы мүмкін. Ипотека  кез келген ақшалай  міндеттемені  қамтамасыз етуде қолданылуы мүмкін, сондай-ақ ол  несилеік келісімге қатысты да міндеттемені  қамтамасыз етуге  пайдаланылады.

    Жылжымайтын мүлік  санатына  жер немесе  онымен тікелей байланысты  объектілер (кәсіпорындар,  тұрғын және тұрғын емес  үйлер, жолдар)  жатады.

    Ипотекалық  несиелендіруде   мәмілелерді құқықтық  түрді рәсімдеудің  маңызы зор,  себебі   бұл мәмілелердің  негізін  кепілге қойылатын  жылжымайтын мүлікке деген   меншік құқықығы немесе  шаруашылық   иемдену құқығы  қалайды.  Заңнамада ипотекалық несиелендірудің  нақты бір  тәртібі көзделген.

    Кепілзат  туралы  келісімнің  субъектілері болып мыналар табылады:

    - кепіл туралы  келісімнің тараптары  (кепілгер және кепілге қойылған  затты ұстаушы)  заңды және  жеке тұлғалар;

    - біртұтас  кепіл реестрін  ұстаушы. 

    Ипотека туралы келісім  жазбаша түрде жасалып,  нотариалды түрде куәландырылуы тиіс. Ипотекалық келісім кепілгердің әрекет етуінің   едәуір еркіндігін  көздеуі мүмкін, атап айтқанда онда келесідей мүмкіншіліктер  көзделуі мүмкін:

    а) кепілге қойылған  мүлікті  міндеттеме бойынша  қарызды сатып алушыға  ауыстырып  шеттету;

    ә) мүлікті  жалға беру;

    б) мүлікке жаңа қарыздар  жүгін  түсіру және т.б. мүмкіндіктер.

    Кепілзаттың  бір түріне  заклад (кепілге салу) жатады.  Бұл жағдайда  кепілге  салынған мүлік  кепілзат ұстаушының иелігіне  осы мүлікпен қамтамасыз етілетін  несие бойынша  міндеттеме орындалғанша  беріледі.

    Кәсіпорынның  ипотекасы  оның бүкіл мүлігіне, оның ішінде  негізгі  қорларына  және айналым қаражатына,  сондай-ақ, егер  заңмен немесе келісіммен басқаша  белгіленбесе,  кәсіпорынның  жеке балансында  көрсетілген  өзге де құнды заттарға  қолданылады.

    Ипотека туралы келісімде келесідей деректер көрсетілуі тиіс:

    - кепілгердің  және кепілзатын  ұстаушының  атауы  және олардың  орналасқан жерлері; 

    -  орындалуы осы кепілге салу шартымен  қамтамасыз етілетін  несиелік  келісімнің  немесе  өзге де міндеттеменің  атауы,  келісімді  жасау күні және орны;

    -   ипотекамен қамтамасыз етілген   негізгі міндеттеменің  сомасы;

    -   ипотекамен қамтамасыз етілген   сомаларды төлеу  мерзімдері;

    - кепілге қойылған  жылжымайтын мүліктің  сипаты  және оның ақшалай құны,  орналасқан жері;