Қазақстан Республикасының инвестициялық қызметті қаржыландыру ресурстары

Дисконттаудың негізі болатыны қандай да болмасын сома келешекте  алына ма, бүгінгі күнінде де объективті пайдалылығы төмен болады, егер осы  соманы айналысқа салып кіріс  әкелуге жұмсасақ, онда ол бір жылдан соң, екі, үш жылдан кейінде де сақталып қана қоймай, ол өсе береді.

Дисконттау арқылы қазіргі  соманың ақшалық эквивалентін келешектегі  алынатын сомадан анықтауға мүмкіндік  болады. Ол үшін, келешектегі күткен соманы, күрделі процент ережесі  бойынша, белгілі мерзімдегі өсетін табысқа азайту керек. Егер, біз бүгін 100000 теңгені 10% жылдықпен инвестицияласақ, онда бір жылдан кейін біздің алатынымыз -100.000 теңге х (100%+ 10%), немесе, сондай - 100.000 теңгені х (1+0,1) = 110.000 теңге. Екі  жылдан кейін: 100 000 теңге х (1 + 0,1) х (1 + 0,1) = 121.000 теңге және тағы әрі қарай  осылай. Мұндай капиталды инвестициялауды, одан алынған табыспен қоса, тағы да келесі кезеңдерде көп табыс алу үшін жүргізілген процесті "проценттерді қосу" деп айтады да, оны мына формуламен көрсетеді:

КС = БСх(п + г), мұндағы -

КС - келешектегі ақша сомасы (келешек құн);

БС - бастапқы (қазіргі, күнделікті) құны;

г    - процент төлемі немесе табыс нормасы;

п   - табысты қосып есептейтін жылдар саны.

Келешек ақша сомасы мен  проценттік төлемді білу арқылы, осы  формула бойынша, осы ақша сомасының  қазіргі кездегі құнын анықтауға  болады, алдыңғыдан шығатын.[17;168]

Шетел инвестициясы Қазақстанға  не үшін керек және қандай пайда  келтіреді? Ірі инвестициядан алғашқы  табысты ең кем дегенде үш-бес  жылда ғана алуға болады. Қайтарым кезеңі бірнеше жылға созылған Қазақстандағы  инвестиция инвесторлар үшін ешқандай қызықты емес, өйткені олар қысқа  мерзімді инвестицияларға мүдделі. Әлемнің бұл ауданында өз нарығын  кеңейткісі келетін компанияларға  Қазақстан керек. Алайда Қазақстанның өзі де шетел инвестицияларын  қажет.

Бірінші кезекте, шетел инвестициялары бұрынғы мемлекеттік кәсіпорындар үшін берік валюта әкеледі.

Екіншісі және шетел инвестициясымен  ере келетіндерің ең маңыздысы - технология мен кәсіпорын қызметкерлерін оқыту. Оқытылған жұмысшылар жақсы жұмыс  істейді де, жоғары жалақы алады. Оның үстіне, оқытылған жұмысшылардың  бизнесін ашу үшін жақсы мүмкіндігі бар. Оқыту - кәсіпкерлер қатарынан  көбеюіне және шағын бизнестің қанат  жаюына өріс ашады. Ақырында, қаншалықты қисыны байқалмаса да, инвестициясы елдің  тәуелсіздігін нығайтуға қызмет етеді, Дербес жекешелендірудің жобасындағы  бірінші оқиға болған темекі комбинатын Филип Морис компаниясының қолға  алуы елге 300 млн. доллардың қолма-қол  әрі инвестиция түрінде келуіне  жол ашты.

Сөйтіп, инвестициялар - Қазақстан  экономикасының қозғаушы күші екенін ұғынуымыз керек. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2.     ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТТІ ҚАРЖЫЛАНДЫРУ БАРЫСЫНДА ТАРТЫМДЫ РЕСУРСТАРЫНДА КЕЗДЕСЕТІН МӘСЕЛЕЛЕР МЕН ШЕШУ ЖОЛДАРЫ 

 

2.1.          Қазақстан Респулликасының инвестициялық қызметті қаржыландыру барысында кездесетін мәселелер 

 

Инвестициялық іс-әрекет әлеуметтік факторларды ескере отатрып реттелінбесе, онда ол жалпы дағдарысқа апаратын негізгі себептердің біреуі болып  табылады. Сондықтан да экономиканы, соның ішінде ннвестицияны әлеуметтік тұрғыдан талдап, соның негізінде "әлеуметтік және экономикалық кұрылымдарды қатер қалыптастырып, ескеріп отырғанда ғана дүниежүзілік және аймақтық дағдарыстардан құтылуға болады. Инвестицияның жоғарғы қарқынмен дамуының, жақсы экономикалық көрсеткіштердің халықтың әл-әуқатына тікелей әсері мол. Бұған дәлелді инвестициямен жан-жақты қамтылған батыс аймақтардан көптей көруге болады. Мысалы, Маңғыстау облысындағы "Өзенмұнайгаз" кәсіпорны мен Өзен әкімшілігі арасында 2004—2006 жылдарға арналған екіжақты келісімшарттың негізінде әлеуметтік инфрақұрылымды қаржыландыру көздері анықтальгп, іске асырылып жатыр.  Яғни инвестициялардың тартымды екенін ескере отырып, әлеуметтік саланы, инфрақұрылымды дамытуға бағытталған инвестицияларды тартуды қолға алу керек. Бұл мәселеде, яғни экономиканың әлеуметтік бағыттылы-ғын күшейтуде мемлекеттің ролі ерекше.

Әлеуметтік жобалар тез  кайтарымды және де табысты жобаларға  жатпайды. Сондықтан да бұл саладағы жобаларды кепілдік беру арқылы, бюджеттен  қаржы беру арқылы жүзеге асыру кажет.    

 Әлеуметтік жобаларды  қаржылаңдырудың бір түрі - ол  мемлекеттік несиелендіру. Қазақстан  Республикасының заңдарына сәйкес  органдары тек қана аймақгық  парлар бойынша тікелей карызы  бар. Осы жоспарларға жергілікті  атқарушы оргаңдардың карыз алу  негізінде каржжыландыруды көздейтін  жобалар қамтылады. Бұл қарыздарға  жергілікті бюджет кепілдік береді.

Сонымен қатар шетел инвестициясын  әлеуметтік салаға тартудың тағыда бір  тиімді әрі озық әдістеріне муниципалдық құнды қағаздар шығару жатады. Инвесторлар  үшін көптегсн корпоративтік құнды  кағаздардың тиімділігін есксре отырып, мемлекеттік құнды қағаздардың  Казақстан кұнды кағаздар нарығын|да инвестициялық белсенділікті арттыратын негізгі тетік екенін атап өткен  жөн. Ұзақ мерзімді қаржылардың өтімділігін  арттыруды қамтамасыз ету 
үшін, оның қорына қаражат және басқа да бағалы қағаздар рыногында айналымда жүрген банкілік акцепттерді, коммерциялық кағаздарды, тауарлық- 
несиелік корпорациялардың брокерлік карыздары мен куәліктерін, орналастырады.

Коммерциялық  банктердің инвестициялық қызметтен табатын кірістері, экономикалық факторлар мен ұйымдастырушылық жағдайларға байланысты болады, яғии мемлекеттің тұрақты дамыған экономикасы, өндіріс және кызмет саласындағы әртүрлі меншік түрлері, бағалы кағаздар және оның нарықтық субьектілерін дамыған рыногының болуы, бағалы қағаздарды шығару және оларды айналымға келтіріп реттейтін зандылық актілер мен ережелердің дұрыс ұйымдастырылған жүйесі және бағалы кағаздардың жоғары сапалы топқа жататын түрлерін айналымға келтіру сияқты маңызды қызмет саласында шешуші роль атқарады.

Қазіргі кезде бұл банктерсіз бағалы қағаздарды сату өте қиынға түседі. Көптеген компаниялар инвестициялык  банктердің көмегінсіз үзақ мерзімді ақша қаражаттарын ала алмаған болар  еді. Кейбір мемлекеттердің қазіргі  төжірибесінде мүндай банктер компанияның  бағалы қағаздарын орналастырумен айналыепа-сада, компаниялар қүрылып қызмет ете  алмайды.

Инвестицияны әлеуметтік салаға тартудың көрсетілген бағыттарынан басқа да істеріне кепілдік қоры, ипотекалық несиелендіру  де инвестицияның тұрақты, уақыт талабына заңдық нысандар кұру жатады.

Сонымен, инвестициялық процесті пайда табу  арқылы  әлеуметтік тиімділікке жеткізетін процесс үрдісінде қарастыру керек. Инвестциялық іс-әрекетті,  оның тиімділігнше экономикалық факторға кем әсер етпейтін әлеуметтік факторларды ескермей жасау мүмкін емес.

Инвестициялау – Ќазаќстан  Республикасы экономикасыныњ нарыќќа  µтудегі ењ басты тетігі жєне аќша, ќаржы, пайда, баѓа секілді басќа  да тетіктер мен формаларды пайдаланудыњ базасы болып табылады. М±нда инвестициялар  пайдаланѓанда ќандай да бір пайдалы  нєтижеге ќол жеткізуге немесе белгілі  бір мµлшерде пайда табуѓа м‰мкіндік  беретін кµптеген м‰ліктік жєне интеллектуалдыќ  ќ±ндылыќтардыњ т‰рлерін сипаттайды.

   Инвестициялық үрдісті  зерттей келе, басқару мәнінен  максималды тиімділік алуға, әлеуметтік-экономикалық  жүйедегі максималды өсімге қол  жеткізуге бағытталған барлық  қызметтер жинақталған келесідей  іс-әрекеттер циклынан тұратын  стратегияны  ұсынуға болады:

1. инвестициялық үрдістің ағымдық жағдайына талдау жасау инвестициялық тартымдылықты және инвестициялық белсенділікті талдау, инвестицияға деген әлеуметтік-экономикалық жүйенің қажеттіліктерін қанағаттандыруды талдау;
2. инвестицияның қажетті көлемін және инвестициялық тартымдылық көрсеткіштерін анықтау;
3. жүйенің қажетті инвестициялық тартымдылық жағдайына ие болуға мүмкіндік беретін шараларды өңдеу, таңдау және жүзеге асыру;
4. инвестициялық тартымдылықтың өзгеруімен байланысты болған әлеуметтік-экономикалық жүйедегі инвестиция ағымының өзгеруі;
5. инвестициялау есебінен әлеуметтік-экономикалық жүйе параметрлерінің өзгеруі.

Циклдарды тұрақты іске асыру  инвестициялық үрдісті  басқару  жүйесін тұрақты жетілдіруді  және әлеуметтік-экономикалық жүйенің  қызмет ету тиімділігін арттыруды  анықтайды.

Жалпы, қазіргі экономикалық даму кезеңіне сәйкес келетін басқаруды  қолданбай инвестициялық үрдісті  дамыту мүмкін емес. Сондықтан, инвестициялық  үрдістерді басқару субъектілерінің  негізгі міндеті әлеуметтік-экономикалық жүйедегі  инвестициялық үрдістің соңғы мақсатына жетуіне мүмкіндік беретін тиімді басқаруды ұйымдастыру болып табылады.

Инвестицияны тарту және тиімді пайдалануды басқару  - кәсіпорынның инвестициялық қызмет саласындағы  шешімдерді жасау, қабылдау және жүзеге асыру үрдісі болып табылады. Бұл  үрдіс келесі принциптерді сақтаумен  ұйымдастырылуы тиіс: инвестицияның  мақсатты принципі, инвестицияның табыстылығы  мен пайдалылық принципі, жоғары тәукелділікті  мүмкіндігінше азайта отырып теңдестіру принципі, инвестицияны тартудың жүйелілік  принципі.

Кез келген мемлекетке шетел инвестицияларының  келуі, сондай-ақ олардың тиімділігі жағымды инвестициялық ортаның  болуымен анықталады. Тікелей және портфельдік инвестицияның түсімі жекешелендіру үрдісін жеделдетуіне, құнды қағаздар нарығын дамытуына, сонымен қатар тұтастай заңдылықтарды жетілдіруіне, тікелей және портфельдік шетел инвестициясын құқықтық негізде реттеуіне байланысты болады.

Қазақстан шетелдік капиталды тарту қажеттігін басымды стратегиялық міндеттердің бірі ретінде жариялай отырып, әлемдік шаруашылыққа ену жєне ашық экономикаға өту үшін өркениетті заңнамалыќ базаны құруға қажетті іс-шараларды бірте-бірте жүзеге асырып келеді. Мұндай шаралар шеңберінде Қазақстан Республикасының “Шетелдік инвестициялар туралы” және “Шетелдік инвестицияларды мемлекеттік қолдау туралы” Заңдары, “Тікелей жєне шетелдік инвестицияларды тарту үшін Қазақстан Республикасы экономикасының басымды салаларының тізімін бекіту туралы” және “Жеңілдіктер мен ерекше артықшылықтар жүйесі және инвесторлармен келісімшарт жасасу кезінде оларды ұсыну тәртібі жөніндегі Ережені бекіту туралы” жарлықтар қабылданды.

Елімізге шетелдік инвестициялар  ағынының динамикасы тұрақты түрде  ұлғайып келеді: егер 2005 жылы 6,4 миллиард АҚШ долларына жуық инвестиция тартылса, 2007 жыл оның көлемі 2,7пайызға көбейіп, 17,5 миллиард долларға жетті. Ал 2008 жылы еліміздің экономикасына тартылған  инвестиция көлемі 21,1 млрд. АҚШ долларын құрады.

Қазақстан ТМД елдері арасында инвестициялық іс-єрекетке қатысу деңгейі бойынша екінші орын алады. Бүгінгі таңда адам басына шаққандаѓы орташа көрсеткіші бойынша Қазақстан ТМД елдерінің ішінде теңдесіз көшбасшыға айналды.

Экономикамыздағы шетелдік инвестиция тарту үрдісін одан әрі  дамуы үшін инвестициялық саланы мемлекеттік қолдау мен реттеудің  келесідей  бірқатар шараларын жүзеге асыруды талап етеді: инвестициялық  ахуалдың, инвестициялық әлеуеттің  және инвестициялық қызметте қатысушылардың белсенділігінің мониторингі, инвестициялық  қызметті ынталандырудың және реттеудің  республикалық және аймақтық кешенді  қолдау бағдарламаларын жасау, инвестициялардың қауіпсіздігін қамтамасыз ететін шараларды  өңдеу, нормативтік-құқықтық реттеуді және инвестициялық инфрақұрылымды жетілдіру қажет. Инвестициялық  үрдістерді ынталандырудың мемлекеттік  шаралары жергілікті және жоғарғы билік  органдарының ынталандырушы шараларынан  қалыптасады. Олардың өзара ықпал  ету дәрежесі мемлекеттік инвестициялық  саясаттың тиімділігін анықтайды.

Экономиканыњ инвестициялыќ  саласындаѓы мєселелер, негізінен  ќалыптаспаѓан нарыќтыќ тетіктер жаѓдайында мемлекеттік басќару ж‰йесініњ  єлсіреуіне жєне ел дамуындаѓы мемлекеттіњ  экономикалыќ рµлініњ тµмендеуіне  елеулі дєрежеде байланысты болып келеді. Наќты сектордыњ соның ішінде мұнай өндіру саласының кµтерілуін ќамтамасыз ету ‰шін ішкі жєне сыртќы аќшалай аѓымдарды тиімді нарыќтыќ басќару тетігініњ жоќтыѓы ќазіргі  тањда инвестициялыќ қызметті мемлекеттік  реттеудіњ к‰шейтілуін талап  етеді.

 

2.2 Қазақстан Респулликасының инвестициялық қызметті қаржыландыру барысында кездесетін мәселелер және жетілдіру жолдары

 

 

 Эконамиканың дамуында жақсы қалыптасқан  ол инвестициялық саясат. Экономикадағы  бағаны ырықтандыру және қайта құру саясатының арқасында пайда болған 136 аса ірі және орташа тауар өндірушілердің біріктіретін индустриялық базаның  маңызы зор.

Мәселен, жаңашылдықты пайдалану  мақсатында көптеген ірі жоба іске қосылған. Оның ішінде: "Алкан Пэкеджинг" жауапкершілігі шектеулі серіктес (ЖШС), "Райымбек Агро" ЖШС, "САФ" әйнек  компаниясы, "Вимпек" спирт зауыты, "Ерка" ЖШС, СПаккумулятор зауыты, "Эфекс Карағанда" Жабық акционерлік  қоғам (ЖАҚ), Ақ жол" ЖШС, "Шамалған спирт" ЖШС, "Зеленый дом" ЖШС. "Алтын нан' ЖШС, "Кнауф Гипс Капшағай" ЖШС, ″Қазақстан қағазы" ЖАҚ бәсекеге төтеп беретін ыңғайда  толық қуатында жұмыс істеуде. Айталық, қазіргі кезде қайта өндеу  кәсіпорындары шығарған өнімнің  көлемі ғасыр басындағы мөлшерден  еселеп артып отыр.

Сондай-ақ жеміс-жидек өндейтін 20 цех пен зауыт, 5 кант зауыты, 29 сүт  өндірісі, 25 шарап зауыты, 12 құс фабрикасы, жугеріні калибрлейтін 5 өндіріс орны, тағы баска да кәсіпорындар оны өндіру бағытында толық қайтарымен жұмыс  істеуде. Сол сияқты Казақстан Рсспубликасының  Индустриялық-иновациялық даму стратегиясы  бойынша облыстың кластерлік өнімдер  өндіру жөніндегі ізденістері де қуантарлық. Бұл тұрғыда көкөніс, жеміс-жидек, шарап, темекі, сут және құс етін қайта өндеу мақсатындағы жұмыстар нақгы нәтиже беруде.