Ақпарат және информатика

Ондық жүйе	Екілік жүйе	Оналтылық жүйе
0	0000	0
1	0001	1
2	0010	2
3	0011	3
4	0100	4
5	0101	5
6	0110	6
7	0111	7
8	1000	8
9	1001	9
10	1010	A
11	1011	B
12	1100	C
13	1101	D
14	1110	E
15	1111	F

Сондықтан алдыңғы мысалда  қолданылған 1101111011 екілік санды төрт екілік  цифрлардан тұратын топтарға бөлгеннен кейін, 11 0111 1011 сияқты жазып және әр топты оналтылық цифрмен ауыстырғаннан кейін, 37В оналтылық санын алуға болады.

 

GСтуденттің оқытушымен өзіндік жұмыс тапсырмасы.  Сұрақтарға жауаптар беріңіз және өз нұсқа нөміріңіз бойынша есептерді шығарыңыз.

 

@ Келесі сұрақтарға жауаптар жазып, ауызша талқылаңыз

 

1. Санау жүйесі дегеніміз не?
2. Санау жүйесінің түрлері?
3. Позициялық санау жүйесі дегеніміз не?
4. Позициялық емес (римдік) санау жүйесі дегеніміз не?
5. Буль алгебрасы дегеніміз не?
6. Позициялық санау жүйелерін атаңыз
7. 2-лік санау жүйелерінің сандары?
8. 8-дік санау жүйелерінің сандары?
9. 10-дық санау жүйелерінің сандары?
10. 16-лық санау жүйелерінің сандары?
11. Санау жүйелеріне қолданылатын амалдар?

 

 

 

Нұсқа нөмірі	Тапсырма түрлері
	2-к санау жүйесін 10-қ санау жүйесіне аударыңыз  және керісінше	2-к санау жүйесін 8-к санау жүйесіне аударыңыз  және керісінше	2-к санау жүйесін 16-қ санау жүйесіне аударыңыз  және керісінше	10-қ санау жүйесін 8-к санау жүйесіне аударыңыз және керісінше	10-қ санау жүйесін 16-қ санау жүйесіне аударыңыз  және керісінше
1	1100	111,001	10,1010	12	61
2	1111	010,101	000111	22	55
3	101	101010	1011,11	32	74
4	100	000111	10101	42	43
5	1001	101,111	101011	77	49
6	1000	10101	10,0011	80	59
7	11111	101011	1,100	52	100
8	10110	10,0011	1010	24	33
9	10001	1000101	11,1001	36	37
10	11101	111,110	010101	91	73
11	1100	1011110	101,010	87	98
12	10010	101100	000111	78	89
13	11100	100,1111	10,1111	69	40
14	10110	1111,101	1010,1	61	71
15	1100	111001	111,001	55	51
16	1010	010101	010,101	74	20
17	111001	10,1010	101010	43	83
18	010101	000111	000111	49	29
19	101010	1011,11	101,111	59	22
20	000111	10101	10101	100	32
21	101111	101011	101011	33	42
22	10101	10,0011	10,0011	37	77
23	101011	1,100	1000101	73	80
24	100011	1010	111,110	98	52
25	1000101	11,1001	1011110	89	24
26	111110	010101	101100	40	36
27	1011110	101,010	100,1111	17	91
28	101100	000111	1111,101	15	87
29	1001111	10,1111	111001	20	78
30	1111101	1010,1	010101	18	69

 

 

 

 

 

4. Операциялық жүйелер

 

     Windows жүйесімен жұмыс істеу 1981 жылы MS Dos операциялық жүйесі IBM дербес компьютерлермен бір мезгілде пайда болып, әрбір компьютерге орналастырылған.

     MS Dos ОЖ-ci тек бір адамның жұмыс істеуіне арналған болатын және бір мезетте тек бір мақсатты шешетін, оның үстіне MS Dos ОЖ-ci компьютердің тек 640 кб жедел жадыны ғана пайдалана алатын еді. MS Dos ОЖ-ciнің соңғы нұсқалары қолданбалы программаларға 1 мб-тан артық жедел жадыны қолдану және программалардың бірінен екіншісіне ауысу мүмкіндігін беретін, кейініректе шыққан сервистік программа- лармен толықтырылған болатын. Адам мен компьютер арасындағы байланыс қызметтік ұйымдастырушы интерфейс рөлін MS Dos жүйесінде командалық жол атқарады. Бұл жол арқылы MS Dos жүйесімен адам арасындағы сұхбат өте ыңғайсыз атқарылады. Командаларды жазу тәртібі өте күрделі болады, кейде бір команданы орындау үшін ондаған символдарды теруге тура келетін. Осы ОЖ-мен негізінен тек маман программалаушылар ғана жұмыс істей алады. Адам мен ОЖ арасындағы байланысты жеңілдету үшін әртүрлі жүйелік қоршаулар қарастырыла бастады. Бұлар бір-екі пернені қатар басу арқылы күрделі де қиын командаларды термей-ақ тікелей орындау жүзеге асырылды. Жүйелік программалық қоршаулар негізінен компьютердің файлдық жүйесімен жұмыс істеуді жеңілдетті, яғни қажет информацияны жылдам әрі жеңіл тауып, оның мазмұнын қарауға немесе онымен жұмыс істеуге өз септігін тигізеді.

      80-жылдардың ортасында MS Dos-тың мұндай кемшілігінен арылу үшін Microsoft фирмасы IBM тәрізді компьютерге арналған көп мақсатты ОЖ-лер даярлау жұмысын қолға алып, солардың бірі Windоws жүйесін ойлап тапты.

 

GСтуденттің оқытушымен өзіндік жұмыс тапсырмасы

 

@ Келесі сұрақтарға жауаптар жазып, ауызша талқылаңыз

 

1. Операциялық жүйе дегеніміз не?

2. Операциялық жүйенің атқаратын қызметі

3. MS Dos операцилық жүйесі қай жылы пайда болған?

4. MS Dos операцилық жүйеде жаңа каталог құру үшін қандай команданы орындаймыз?

5. MS Dos операциялық жүйеде каталогтың атын өзгерту үшін қандай команданы орындаймыз?

6. MS Dos операциялық жүйеде каталогты жою үшін қандай команданы орындаймыз?

7. MS Dos операцилық жүйеде компьютердің версиясын анықтау үшін қандай команданы орындаймыз?

8. MS Dos операциялық жүйеде ағымдағы уақытты өзгерту үшін қандай команданы орындаймыз?

9. MS Dos операциялық жүйеде каталогты сактау үшін қандай команданы орындаймыз?

10. MS Dos операцилық жүйесінен шығу үшін қандай команданы орындаймыз?

11. Windows операциялық жүйесін қандай фирма ойлап тапқан? 

12. Windows-та жұмыс столы дегеніміз не?

13. Windows-та терезе дегеніміз не?

14. Бас мәзірдің қызметі не?

15. Жұмыс столында жаңа бума қалай құрамыз?

16. Есептер панелі жұмыс үстелінің қай жерінде орналасқан?

17. Жұмыс үстелінің стандартты бумаларына сипаттама беріңіз

18. Windows-тың стандартты программаларын атаңыз және қайда орналасқан?

19. Бір мезетте неше терезе ашуға болады?

20. Бірнеше терезенің ішінде ағымды терезенің белгісі қандай болады?

21. Файл түсінігі                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                              

22. Интерфейс дегеніміз не?

23. Файлға ат меншіктеу ережесін айтыңыз

24. Файл атының шаблоны?

25. Пайдаланушы интерфейісінің түрлері

26. Жарлық қарай құруға болады?

27. Алмасу буферімен жұмыс істеу принциптері

28.Сервистік бағдарламалық жабдықтар

29.Магниттік дискіге қызмет ету бағдарламалары

30.Стандартты бағдарламалардың қызметі?

 

5. Компьютердің  бағдарламалық қамтамасыздандырылуы

 

Программа – магниттік  мәлімет тасымалдаушыда  (дискіде) файл түрінде сақталып, әрбір адамның командасы  бойынша  компьютер жадына жүктеліп, орындауға арналған  машина тіліндегі нұсқаулар жиыны. Көптеген мәселелер  өзара байланыстағы  бір-бірімен бірігіп отырып жұмыс  істейтін программалар кешендерінің  көмегімен шешіледі.

Программалық  қамтамасыздандыру – компьютерде белгілі бір үлгілерді орындайтын, оларды орындауға септігін тигізетін техникалық программалық құжаттамалар жиынын қоса алғандағы программалардың жиынтығы. Программасыз кез келген аппаратура  жай элементтер  жиыны болады да, ол ешнәрсе істей алмайды. Барлық программалық құралдардың жиынтығы мен олардың қажет ететін, компьютерде қолданылатын деректерін әдетте  Software деп жиі атайды.

Бүгінгі таңда  программалық қамтамасыз етудің үш тобын бөліп  көрсетуге болады:

     1.   жүйелік   программалық жабдықтама;

2. қолданбалы программалық жабдықтама;
3. аспаптық  жабдықтама.

Жүйелі программалар ЭЕМ-нің аппараттық  жабдықтар  жұмысын басқарып, жұмыс істеп отырған адамды қолданбалы программалармен байланыстырады. Жүйелі программалық жабдықтаманы бірнеше топқа жіктеуге болады:

1. операциялық жүйелер;
2. утилиттер;
3. сервистік программалар.

Операциялық жүйелер - компьютердің программалық құрал-дарының ажырамас бөлігі, ол адамға барлық құрылғыларды  басқару мүмкіншілігін беріп, сол себепті басқа программаларды аппаратурамен және қолданбалы программалармен байланыс жасаудан босататын, адам жұмысын жеңілдетуге бағытталған ең негізгі, әрі маңызды программа.

Белгілі бір қосымша қызмет  атқаруға керекті программалар тобы утилиттер болып табылады. Оларға мысал ретінде антивирустық  программаларды, мәліметтерді архивтеу программаларын, компьютердің жұмыс істеу қабілетін тексеретін программаларды (тест программалары) айтуға болады.

Сервистік программалар - әрбір адамның операциялық жүйемен жұмыс істеуін жеңілдететін программалар тобы.

Қолданбалы программалық жабдықтама – белгілі бір мамандық саласында нақты есептер шығара алатын программалар жиыны. Олар белгілі бір мақсатта  пайдаланылатын және әмбебап болып екіге бөлінеді.

Белгілі бір мақсатта пайдаланылатын программалық жабдықтама әр адамның нақты есептерін шығаруға арналған, сондықтан оны пайдалану аймағы да шектеулі. Мұндай программаларды  жұмыс иесі өзі жасайды немесе оның талабы бойынша  маман программалаушылар жасап береді.

 

GСтуденттің оқытушымен өзіндік жұмыс тапсырмасы

 

@ Келесі сұрақтарға жауаптар жазып, ауызша талқылаңыз

 

1. Бағдарлама (программа) анықтамасын айтыңыз

2. Бағдарлама классификациясын (топтары) атаңыз

3. Жүйелік бағдарлама анықтамасы

4. Жүйелік бағдарлама қызметі

5. Операциялық жүйе анықтамасы

6. Операциялық жүйе қызметі

7. Қолданбалы бағдарлама анықтамасы

8. Қолданбалы бағдарлама қызметі

9. Қолданбалы бағдарлама түрлері

10. Жүйелік бағдарлама түрлері

11. Утилиттер дегеніміз не?

12. Драйверлер дегеніміз не?

13. Операциялық қабықша дегеніміз не?