Шпаргалка по "Истории Казахстана"

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

86.КР Конституциясын кабылдау (1995).

1995ж 30 тамызда букiлхалыктык  референдум аркылы КР жана  конституциясы кабылданды. Демократиялык  жэне кукыктык катынастар жолындагы  кукыктык кедергiлер толык жойылып, елiмiздiн эркениет жолына тусуiне кен жол ашылды. Казакстан таза президенттiк республикага айналды. Кос палатадан туратын туракты парламент курылды. Укiметтiн ролi артты. Азаматтардын кукыктары мен бостандыктары ныгайды.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

79. 80-жылдардагы Казахстандагы саяси омiр жэне улттык катынастар 1986 жылдагы Желтоксан окигалары.

1986 жылғы желтоқсанның 16-сы күні таңертенгілікте ҚКОК-нің  5-пленумы болды. Пленумды КОКП  ОК-нің  хатшысы Г. П. Разумовский  жүргізді. Күн тәртібінде бір ғана – ұйымдастыру мәселесі тұрды. Пленум бар болғаны 18 минутқа созылды. Республиканы ширек ғасырға жуық басқарған саяси қайраткерді ауыстыру сияқты аса маңызды мәселелердің бірі осыншалықты қысқа мерзімде шешілді. Д. А. Қонаевтің орнына Г. П. Разумовскийдің ұсынысы бойынша бұған дейін КОКП-ның Ульяновск облыстық комитетінің бірінші хатшысы болып істеген, республикаға мүлдем бейтаныс адам Г. В. Колбин тағайындалды. Орталықтың мұндай волюнтаризмімен Қазақстан бірінші рет кездесіп отырған жоқ еді.

Желтоқсанның 17-сі күні таңертен Алматыда жаппай толқу басталып, кейінрек ол республиканың басқа да қалаларына тарады. Г. В. Колбин республиканың жоғары басшылығына тағайындалуы толқу үшін сылтау ғана еді. Наразылыққа жылдар бойы қорланған себептер түрткі болды. Халықты ашындырған Орталықтың дәстүрлі өктемдік әрекеттері мен қайта құру жариялаған демократиялық принциптер арасындағы қарама-қайшылықтар еді.

Шеру бейбіт және саяси  сипатта болды, онда басқа халықтарға қарсы атой салушылық, мемлекеттік  құрылысты жоюға деген үндеулер болған жоқ. Әміршілдікке дағдыланған республика басшылары әу баста-ақ жастармен тең құқылы келісімге бармады және олардың пікірін тыңдағысы келмеді. Саяси наразылықты өкімет билігіне төнген қатер деп бағалап, олар бұған Алматы гарнизонын жаунгерлік дайындыққа келтіріп, сан жағынан демонстраннтардан әлдеқайта көп күштемен орталық аланды қоршап алумен жауап берді. Демонстрацияны тарату кезіңде сойылдар, кіші саперлік күректер, үйретілген иттер, су шашатың машиналар пайдаланылды. Уақытша ұстау бөлмелері мен арнайы бөлімдерге, тергеу бөлімдеріне жеткізіліп, қаланың сыртына әкетілген адамдардың саны 8,5 мыңнан асты. 1987 жылғы шілдеде КОКП ОК “Қазақ республикалық партия ұйымдарының еңбекшілерге интернационалдық және патриоттық тәрбие берудегі жұмыстары жайлы” қаулы қабылдай отырып, 1986 жылғы Алматыдағы желтоқсан оқиғаларын “қазақ ұлтшылдығының көрінісі” деп бағалады.

 

 

 

80.Қ-ғы ядролық полигондар.Арал қасіреті.

Семей,Қарағанды,Павлодар обл-ң түйіскен тұсында орналасқан Семей ядролық полигоны Қ жерін молынан қамтыды.Ядролық жарылыс алғ рет 1949ж 29 тамызда болды.Әр экспериенттік қондырғымен, оны жер астында сынақтан өткізу құны орта есеппен 30 млн тең.Полигон айналадағы табиғатқа,адамдардың денсаулығына аса қатерлі еді.Дәрігерлерге рактан,лейкоздан ж/е иондаушы реакцияға байл туындаған басқа да аурулардан қайтыс болғандарға дәл диогноз қоюға, медициналық зертеулер жүргізуге тиым салынды. Полигон әрекеті салдарынан келген зардап көлемі туралы мәліметтер жасырын ұстанды.Полигон маңайында тұратын халықтың әр түрлі ауруларға шалдығуы жиеледі.1969-1970ж Маңғыстау обл-ң аумағында  да халықтан жасырын түрде Кен жыныстары 3 жерасты ядролық сынақ өткізілді.Арал теңізі атырабында өндіргіш күштерді орналастыруда жіерілген стратегиялық қателіктер,жер ж/е су қорын есепсіз пайдалану т.б салдарынан теңіз түбі 27 мың шаршы шақырымға дейінгі аумақта құрғап,жалаңаш қалды.Теңіз суының тұздылығы 3 есе өсті.Балық өнеркәсібі құрыды.Құрғап қалған теңіз түбінен тұз Бен шаңның көтерілуі күшейе түсіп,Арал аймағының климаты күрт нашарлады.Бұл халықтың тұрмыс жағдайы мен денсаулығына қатер төндірді.Адам өлімі көбейді.Аймақ тұрғындарының 80% әр түрлі сырқатқа шалдықты.Бұл экологиялық апатіс жүзінде ұлттық генетикалық өсіп-өнуі мүмкіндігін сақтап қалу туралы мәселе көтеруге мәжбүр етті,өйткені Арал аймағы негізінен республикалық байырғы халқы-қазақтар мекендеген аудан.

 

 

 

 

 

 

 

 

81.КСРО-ң ыдырауы.Егеменді тәуелсіз Қ-ң құрылуы.

80ж аяғында Кеңес  мемл ыдырай бастады.Респ. парламентінің  қазақ тіліне мемл тіл дәрежесін  берген «Қазақ КСР-ң тіл туралы» заңы 1989ж 22 қыркүекте қабылдады..1990ж 24 сәуірде респ Жоғарғы Кеңесі Қазақ КСР-ң Президенті лауазымын белгіледі,парламент сессиясында жасырын дауыс беру нәтижесінде оған Н.Ә.Назарбаев  сайланды.Президенттің Семей полигонында ядролық сынаққа тиым салу ,Ұлы Отан соғысына қатысқандар мен оларға теңестірілген азаматтарға әлеуметтік көмек көрсету шаралары туралы жарлықтары Қ-да демократиялық  қайта құрылыстар жүргізудің өзіндік бір белесі болды.1990ж 25 қазанда респ Жоғарғы Кеңесі Қазақ КСР-ң мемл егемендігі туралы Деклорация қабылдады.1990ж желтоқсанда 4 респ-Ресей,Украина,Белоруссия ж/е Қ-н егеменді мемл-р одағын құру туралы инициатва жасады,Новогарев келісімін талдап жасау жөнінде бірлескен жұмыс басталды.1991ж тамыздағы оқиға бұл жұмысты үзіп жіберді,КСРО-ң күйреуін ж/е бұрынғы одақтас респ-дың оның ішінде Қ-ң егемендік алуын шапшаңдатты.КОКП,оның бір бөлігі Қ-н компартиясы тарихы аренадан шықты.1991ж 1 желтоқсанда Қ-н тарихында тұңғыш рет респ Президентін жалпы халықтың сайлау өтті.Н.Ә.Назарбаев Президент болды.1991ж 2 қазанда қазақ жерінде Байқоңыр ғарыш алаңы 40 жыл өмір сүргенде тұңғыш рет одан ғарышқа 1-ші ғарышкер Т.О.Әубәкіров ұшты.1991ж 10желтоқсанда тұңғыш бүкіл халық сайлаған Президент қызметіне кірісті,ал 1991ж 16 желтоқсанда қазақтың Кеңестік социалистік респ-сы Қ-н респ болып аталды.Орта Азия мен Қ-н респ басшылары Ашхабадта кездесіп,Беловеж келісіміне,оның құқықтық жақтарына талдау жасады,жаңа достастықты қалыптастыруға толық құқықтық негізде қатысуға әзірліктерін білдірді.1991ж 21 желтоқсанда Алматыда бұрынғы Кеңес одғының құрамына кірген тәуелсіз мемл басшыларының  кеңесінде ТМД-ны құру туралы келісімінің хаттамасына қол қойылды.Қ-н тәуелсіздік алғаннан кейін егемен мемл ретінде халықаралық аренаға шықты.1992ж 3 наурызда Қ-н Б.Ұ.Ұ-на кірді. Біздің мемл жүзден аса ел таныды,олардың көмегіме елшілік ж/е өкілеттік дәрежесінде дипломатиялық қатынас  орнатылды.Респ ядролық қарусыз мемл дәрежесін алды.1992ж күзде Дүниежүзі қазақтарының құрылтайы өткізіліп,оған 10млн қазақ халқының өкілдері жиналды.1992ж мемл рәміздер қабылданды.1993ж 28 қаңтарда Жоғары Кеңес Қ-н Конституциясын қабылдады.1995ж 30 тамызда бүкілхалықтың референдуінде Қ-н респ-ң жаңа Конституциясы қабылданды.  

    . КР-сы Халыкаралык аренада. Казiргi кезендегi Казакстаннын сырткы саясаты.

Шыгыс - эр килы эркениеттер  элемi. Ондагы Жапониянын алатын орны ерекше. Ол Азиялык жанарудын кэшбасшысы. Бугiнгi танда элемнiн бул бэлiгi аса жогары дамыган елдер ушiн сырткы сауданы кенейтiп берер кенiстiк болып отыр, сондыктан да ол «аса iрi жана базарлар» атанып отыр. Оган Кытай, Индонезия, Онт. Корея,Индия, Туркия кiредi. Казiрдiн эзiнде Американдык экспорттын 270млрд. доллар курайтын 60% осы аймакка шыгарылады. Азиядагы жедел дамудын бiр улгiсiн кэрсетiп жаткан ел-Онт. Корея. Ол нарык экономикасынын еркiн кэсiпкойлыктын жэне дэйектi бэсекесiнiн негiзiн калай мемлекеттiн эзi салып бере алатындыгыг кэрсеттi. Кореяда гана мемлекет нарык аясын калыптастырып, табанды жэне жедел дамудын уйыткысы бола алды. Онт. Корея Конституциясындагы: «мемлекет экономикалык эмiрдi жуйелейдi жэне багыттайды», - деген кагида халыкшаруашылыгынын барлык саласына мемлекеттiн батыл араласуына жагдай тугызды. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                   Экономиканы тұрақтандыру бағдарламасы.

1998ж.бастап біз зейнетақы  жүйесіндегі,мемл\к қызметтегі,сот  төрелігіндегі, білім беру мен  денсаулықты сақтау дағы ұзақ  мерзімді реформаларға кірістік.Ауылда  да айтулы өзгерістер жүзеге асырылды.Алайда біз 1997-98 әлеуметтік қаржы дағдарысының соққысына ұшырадық.Зауыттар тоқтап қалып,зейнетақы мен жалақы төленбей қалды.Алайда экон\ң құлдырауына жол берілген жоқ Осы дағдарыс реф\рды жаңадан құруға,үнем тәртііне жаңаша қарауға себеп болды.Ең бастысы,біз ақшаның құны мен резервтердің стратегиялық маңызын бағалай үйрендік.Соңғы үш жылда экон\қ тұрақтылық білінді.Еліміз өркендей бастады.Соңғы бес жыл ішінде жалпы өнімніңнақты өсімі 26%-ке жетті.Экон\ң өркендеуі зейнетақы мен жалақыны өсіртуге мүмкіндік берді.Шетел инвисти\ цияларының экономикада атқарған ролі зор.Бүгінгі күнде 1млн600мың адам қамтитын шағын ж\е орта кәпорындардың бүгінгі400мыңының жұмыс істеуі- біздің рефор\рымыздың дұрыстығын дәлелдейді.Біз мемл\ң қолында бар,өзі\ міздің қолымызда бар мүмкіншіліктерге сүйеніп,ортақ шаңырағымыздың аясын дағы – Қаз.респ\ғы достықты,сыйластық пен сенімді сақтап отыруымызға міндеттіміз.Өзіміздің алтын қазынамызды ешкімнің бүлдіруіне жол бермеуімізкерек.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

84.Қазақстан хал\ң Ассамблеясы –

 

    … Планетада  этностық қақтығыстардың себептері  сан алуан. Алайда біз ел халқыныңң  Барлық этностық топтарң арас. өзара қатынас\р\ң оңтайлы моделін жасай білдік.Қазақстанда қоғам\ң барл.саласында ел азамат\р\ң этностық тең құқы\лығы заңдамада бекітілген,практикада іске асыр.Ең бастысы,бізде этносара\қ  ықпалдстық\ң басты тетігі-Қазақстан хал\р\ң Ассамблеясы құр.Қазір Қазақстанда 350-ден астам ұлтаралық мәдени ошақтар бар.Олар өз этносы тілінің,мәдениеті мен дәстүр\рі\ң сақталуы мен дамытылуына мүдделі жүз мыңда ған ад\рды біріктіреді.Осы заманғы дүниеде өмір сүру дег.-ашық болу ж\е т.б. хал\рға,мәден\р мен діндерге төзімді болу.Қазақстанда хал\ң көпшілігін мұсылман\р құр.Алайда бізде православия\қ христ\р мен католик\р,протес\ тант\р,иудей\р,буддис\р,т.б.бар. Ұлтарлық қатынас\р саласында туындайтын проблема\рды шешу.Бүгінде елі\ мізде қазақ,орыс,ұйғыр,неміс,корейс,өзбек театры мен шығармашылық ұжым\ ры жұм.іст.Эфирде этностық топтар\ң 11тілінде ж\е радиохабар\р шығады.Біз де 170-тен астам жексенбілік мектеп\р жұм.іст.жүр.Онда бала\р мен жасөспірім\р 23 ұлт\қ тілді үйренуде. 2004ж.жұмыстың 5 бағыты белгіленді:

1.Этносаралық шиеленіс\р\ң  алдын алу.

2.Ассамблея\ң “Мәдени  мұра”мемл\к бағдарламасында ролін  анықтау.Мәден\ті түлету-біз\ң ортақ  ісіміз.

3.Келесі жыл- б9л  Ресейдің Қазақстандағы жылы.

4.Тың игерудің 50 жылдығын  атап өту,ауыл шаруашылығын дамытуды  көпте\

  ген хал. өкіл\рі  зор үлес қосады.

5.Астана Ұлттар Сарайын  ж\е мәден\р мен дін\р сарайын  салу.Бұл хал\р\ң 

өзара ықпалдасуы\ң бір  орталығына айналуы керек.

“Бейбітшілікті қаласаң-әділдікті  сақта”-деген Гаагадағы Бейбітшілік  сарайында

ойып жазылған тұжырым  бізге өте жақын.

 

 

 

91.Казакстандагы когамдык  саяси козгалыстар мен саяси  партиялар.

Казакстандагы орын алган  кайта куру, жанару жэне демократияландыру процестерi республиканын саяси эмiрiне елеулi эсерiн тигiзген кэппартиялыктын калыптасуымен сабактас журiп отырды. Кэппартиялыктын тууын, калыптасуымен сабактас журiп отырды. Кэппартиялыктын тууын, калыптасуын, дамуын мезгiл жагынан бiрнеше шартты кезенге бэлуге болады. Осы кезендердi талдауга этудiн алдында аса манызды бiр мэселенiн басын ашыпалган жэн. Ал 20-30ж.ж. «Алаш»,»Уш жуз», «Ерiк», партиясынан кейiн Азаттык, Бостандык, Еркiндiк, Тэуелсiздiкке талпыну казак когамында токтап калды ма деген суракка жауап iздеу. Экiмшiлдiк-эмiршiлдiк жуйенiн коммунистiк идеологиядан ауыткудын эзiн соншалыкты аяусыз басып шаншып отыруына карамай казак зиялылары арасында кенестiк режимге наразылык турлi уйымдар, уйiрмелер, тiптi партия куруга талпыныс эр жылдарга кылан берiп отырды. Айталык, Улы Отан согысынын бастапкы жылдарында Караганды зиялылары арасында уйымдастырылган «Жас калам» эдебиетшiлер уйiрмесi тек тiл, эдебиет, мэдениет, энер проблемаларын гана емес, олардын кулдырауынын саяси себептерiне де кэнiл бэлген сиякты. «Елiн суйген ерлер» партиясынын жумысы 1951ж. жазда активтiк байлык ултшылдык мудделердi жузеге асыруга талпынганы «Есеп» партиясын курганы ушiн Казакстан бурж-к мемлекет кургысы келгенi ушiн Ыскаков, Нарешов, Калиев, Аманкулов усталып, кодекс баптарга сэйкес Ыскаков пен Нарешев 25 жылга калгандары 8-10 жылга сотталады. Мiне, сон-н да республикалардын егемендiгiн жактаган казак Рыскулов. Амал Икрамов сиякты кайраткерлер атылып кеттi. 20 ж-н бастап Казакстанда кэппартиялык калыптасты. 1-кезен 1990 ж-1991ж тамызына дейiн созылады. Демок-к алгалгашкы карлыгаштары «Казакстан социал-дем-к партиясы» мен «Азат» партиясы дуниеге келуi кезеннiн ерекшелiгi когамдык-саяси курылымдар коммунистiк партияга оппозиция ретiнде калыптасты. Компартиянын эзi тарапынан уйымдастырган жемiсi болды. 1989ж улттык демократиялык «Желтоксан» партиясы «Алаш» партиясы курылды. 1990ж улттык-ерк-ндшк партиясы «Алаш» партиясы курылды.2-кезен 1991ж тамыз-кыркуйек айымен тэуелсiз Казакстаннын бiрiншi ата-заны кабылданган. 1993ж кантар айы-н камтиды. Кезеннiн ерекшелiгi: тоталитаризмге катан да аяусыз курес, мем-тi когамды жалмап, куйреткен куш ретiнде Компартияга онын басшылык ролiне карсылык Компартия когамынын ыдырауы мен мемлекетiнiн элсiреуiнiн, тiптi Совет Одагынын куйреуiнiн негiзгi айыпкерi ретiнде кэрсетiлдi. 1991ж жазынан бастап республикада «Казак ССР-гi когамдык бiрлестiктер» туралы зандар кушiне ендi. Осыган байланысты алгашкы партиялар ресми тiркеуден эткен Казакстан Халык Конгресi жэне Казакстан соц-к партиялар едi. 1992ж орта шенiнде партия мен козгалыстардын iс-эрекеттерiнде кушке салу, кыр кэрсету сиякты эдiстер басым болып келедi. 1992ж екiншi жартысынан бастап партиялар iс-эрекеттерге стихиялык эдiспен уйымдаскан жоспарланган, устамды эдiстерге кэштi. Ендi республиканын тэуелсiздiгi жайлы

Идеяга ешкiм де ашык турде карсылык бiлдiрмедi. Саяси  талас-тартыс болашак конституция, мемлекттiк тiл, азаматттык мэселелер жайынжа эрбiдi. 3-кезен 1993ж кантары мен 1995ж тамызын камтыды. Тарихи тургыдан бул Казакстаннын бiрiншi ж/е Жана конституциясын кабылдау арасындагы мезгiл элшемi. Аталмыш кезен киыншылык пен Кайшылыкка толы болды. Казакстанда курылган партиялардын саны артумен катар кэптеген тарихи-агарту, улттык-мэдени, эйелдер, жастар, зейнеткерлер, ардагерлер кэзкарастарын бiлдiретiн кэптеген когамдык уйымдар курылды. Сонымен катар табигат коргау, бейбiтшiлiк согыска карсы т.б кэптеген мэселелердi кэрсетушi уйымдар деп келдi. 4-кезен 1995ж тамызынан Казакстан халкы референдум аркылы жана ата Занымен кабылданган уакыттан басталды. Жалпы кезен жайлы тужырым жасауга ерте. Ол болашак тарихшылар мен саяхатшылардын мiндетi. «Казакстан соц-к партиясы» (КСП) 7.09.1991ж пайда болды. КСП аткарушы органы болып-Политисполком (саяси аткару ком-I) аныкталган. Уйымдык жагынан партия территориялык, облыстык, аудандык, калалык аткару комитетi б-ша бастауыш уйым болып бэлiндi. Партия тэрагасы-Элiмжанов.

«Казакстан халык конгресi» партиясы 5.101991жылы курылган. Бул партиянын курылтай съезiне президент сайланды. Партиянын тэрагасы болып «Невада-Семей» козгалысынын жетекшiсi белгiлi акын саясаткер Сулейменов пен «Аралды коргау» козгалысыннын жетекшiсi акын саясаткер Шаханов сайланды. Партия саяси, экономикалык, элеуметтiк эмiр салаларына байланысты белсендi араласып кэптеген жана пiкiрлер мен усыныстар енгiзiп отырды.

«Казакстан халык бiрлiгi» (КХБП) партиясы 1995жылдан бастап аталмыш  партияга айналды. «КХБП» лидерi Назарбаев  сайланды. Одактын тэрагасы болып  Абдрахманов болып сайланды. Орыс ж/е казак тiлдерiнде «Время»  ж/е «Дэуiр» деген газет шыгарды.

«Казакстан Республикасынын  партиясы» (КРП) –1990 ж. 1-шiлдеде эз тарихын бастады. Бул кунi «Алаш» азаматтык козгалысынын курылтай конференциясында Казакстаннын «Азат» азаматтык козгалысынын негiзгi мiндеттерi мен максаттары» деген декларация кабылдады. «Азат» тез каркынмен даму нэтижесiнде кэп узамай-ак республика кэлемiн камтыган козгалыска айналды. Эуел баста козгалыстын 5 тен тэрагасы болды. 1991 4кыркуйекте 300 делегет катыскан «Азат» уйымынын курылтайы эттi. «Азат» козгалысын 2-ге бэлдi. 1.«Азат» республикалык партиясы,2. «Азат» Казакстаннын азаматтык козгалысы. 1992ж 11казанда партиянын Профессор Ормантаев сайланды. 1-шi орынбасары – Хасен Кожа, бас кенесшiсi – Жасара Куаныш сайланды.

«Алаш» партиясы-1990ж. кэкк айында курылды. Тэрагасы-Арон Атабак. 1989ж «Жеруйык» уйымын курды. Кейiн Атабак Мэскеуге жер аударылды.

«Казакстан социал-дем-к  партиясы» 1990ж 26-27мамырда курылды. Партия мушелерiнiн 2 статусы белгiленген. Партия ресми тiркеуден этпеген. Тэрагасы-Дос Кэшiмов.