«Философия» пәні бойынша

Оқу-әдістемелік кешен . Философия пәні. Бірінші басылым. Нығметов Б.С. Базарбаев К.Б.

 

     Құндылық нысаналарының дамуы  жеке түлғаның дамуының белгісі,  ол оның әлеуметтік өлшемінің  көрсеткіші. Бұл – индивидтің  санасы мен сана сезімінің  арасындағы байланыстың тууына  ықпал ететін, сыртқы және ішкі  дүниені қабылдаушы призмасы, өмірдің  мәні туралы мәселені шешу  үшін психологиялық негіз. 

    Құндылықтық нысаналардың тұрақты  және қайшылықсыз ьқосындысы  жеке тұлғаның бойында мінездің  бір қалыптылығы, сенімділік, белгілі  бір принциптер мен мұраттарға (идеяларға )берілгендік, сол мұраттармен  құндылықтар үшін  жігерлік күш  жүмсауға қабілет, өмір позитцисының  беленділігі ,мақсатқа жетудегі  қажырлылық сяқты сапаларды   қалыптастыруға жағдай туғызады.

   Құндылық нысаналары бұқаралық  көпшілік санаға себепті (дәлелді)  ісер етеді. Осыған байланысты  құндылықтарды еңбек, отбасы (семя), білім ғылым, искуства және  басқа бақтарға бөлуге болады.

   Бұндағы құндылық ретіндегі проблемасы  айрықша қарастыруды қажет етеді.  Объективті тұрде еңбектің әлеуметтік  маңызы қоғам тарихында әр -дайым аса жоғары болды. Алайда, біздің заманымызға дейін өз жалғасын тауып, өмір сұріп келе жатқан «Еңбекті шеттету» деп аталған келеңсіз құбылыс субъект үшін  еңбектін бағасын төмендетуде бұл жағдай кейде тіпті

кейбір  адамдарды еңбектен бас тартуға  дейін апаруда. Өндірістік қатынастармен  өндіріс күштері қоғамдық инвидтердің  дамуының түрлі – түрлі жақтардың  сипаттайтын болғандықтан әр бір  қоғам адам өміріне, оның азаматтық  және адамгершілік құндылықтарына, еркіндігіне  және сонымен қатар, ұлттық мәдениеттің  табыстарына баса назар аударуға тиіс. Бұл әлеуметтік құндылықтардың дамуы, жасыратыны жоқ, кейбір қоғамдағы  саяси қатынастарға да байланысты.

    Құндылық нысаналары оқу орындарында  білім алу барысында өзінен - өзі  қалыптасады деп есептеуге болмайды. Құндылық бағыттарының қалыптасуы  тиісті сана -  сезімді тәрбиелеп,  адамның эмоциялдық өрісін дамытқан  кезде ғана іске аспақ.

    Құндылықтар проблемасын зерттейтін  ілім аксиология (ахіа – құндылық  және logos – ілім, сөз)деп аталады. Ол – құндылықтар теориясы болып табылады.

   Аксиология құндылықтар табиғаы,  олардың реалдықтағы орны және  құндылық әлемінің құрылысы, немесе  түрліше құндықтардың  өзара әлеуметтік  және мәдени факторлармен, жеке  тұлғаның құрылысымен байланысы  туралы философиялық ілім.

   Ең кең мәнінде құндылықтар  проблемасы мәдени дәстүрлер  мен

 

70

Атырау мұнай және газ институты                                                                                                                                      

Оқу-әдістемелік кешен . Философия пәні. Бірінші басылым. Нығметов Б.С. Базарбаев К.Б.

  

қоғамның  идеологиялық негіздерінің құнсыздану дәуірінде шарасыз пайда болды. Философия ғылымының дербес саласы ретінде аксиология болмыс ұғымы  реальдық және адам қалаулары мен  ұмтылыстарының объектісі ретіндегі  құндықтар болып екі элементке  бөлінгенде пайда болады...

   Антикалық жіне орта ғасырлық  философияда құндылықтар (этико  – эстетикалық жәнне діни) сипаттамалары  реальдықтын, ақиқат болмыстың  өз ұғымына кірістірілген еді.

    Диалектикалық – материализм  құндықтарды олардың қоғамдық  – тарихи, экономикалық және әлеуметтік  – саяси себептіліктерімен қоса  қарастырылады.

   Құндылық объективті құбылыстарды, немесе олардың қасиеттерін және  адамдар үшін, отбасы , үлт үшін  баға жетпес құндылықтар. Бірден  – бір объективті ең жоғарғы  құндылық – адамзат тарихында  әлі де болса жаппай мойындаушылық  сипат алмаса да, бұл адам өмірінің  өзі.

    Бірақ, адамзат тәжірибесі белгілі  бір қоғамдық – тарихи параметрлерде  шекті және абсолютті болып  көзге түсетін құндылықтар құлықтылық  белгілерін тудырады.

Тақырыпты пысықтау сұрақтары:

 

1. Құндылық  орентация түсінігі.
2. Діни құндылықтар және оның рөлі.
3. Адам және қоғам арақатынасына құндылықтар орны.

  /1/ 193-202 бет /2/ 206-215 бет./23/ 9-40 бет.

 

30-шы  дәріс.

 

Тақырып. Қазіргі тандағы глобалдық проблемалар және

әлеуметтік  болжамдар.

 

Негізгі мақсаты: Болашақты бағамдау, глобалды мәселелердің шығу жолдарын айқындау әрбір азаматтың парызы, әлемдік тұтастықты сақтау әрбір ұлттың борышы екендігін негіздеу.

Негізгі түсініктер: атом қаруы, вирустық қару, ҒТП, ҒТР, футуризм, нашақорлық, жезөкшелік, ішімдікке салыну т.б.

 

1. Глобалдық проблемалар, оның ауқымдылығы зерттеуді  қажет етуде.
2. Сондықтан әлеуметтік болжамдар, біз қай жерде тұрмыз, қайда бағытталып барамыз өте актуальді.
3. Ғылыми техникалық революция және болашақ проблемалары.

 

71

Атырау мұнай және газ институты                                                                                                                                      

Оқу-әдістемелік кешен . Философия пәні. Бірінші басылым. Нығметов Б.С. Базарбаев К.Б.

 

    Өткен және қазіргі өмір мен  келешек бір – бірімен тамырларымен  тарих тұңғиығына еніп кететін  және әлем халықтарының көз  жетерлік болашағына ұмтынатын  қоғамның алға басқуның жалпы  заңдылықтары арқылы байланысты.

    Қазіргі өмір – бүкіл бүгінге  дейінгі тарихтың қортындысы  және біздің болашағымыздың негізі.

    Болашақ, материалдық және рухани  жағынан алып қарағанда, адамның  осыған дейінгі бүкіл практикалық  әрекетінің қортындысына қарай  объективті түрде біздің бүгінгі  өмірімізбен тығыз байланысты. Ол  қазіргі және өткен өмірдің  негізінде пайда болады. Ал оның  қазіргі және келешек ұрпақтарға  қалай болып көрінуі, олардың  танымдық ойлау қабілеттеріне  және шамаларына байланысты.

    Нақтылы тарихи процесс өте  күрделі, ол алдын – ала  белгіленген бағытпен өрбіген  де жоқ, өрбімейді де. Ол - әрдайым  айналмалы соқпақ.

   Адамзат, әрдайым түрліше табиғи  және әлеуметтік сипаттағы кедергілерді  жеңе отырып, болашаққа жол салды.  Ешуақыта күні бұрын дайындалып  қойған және адамдарды күтіп  тұрған болашақ болған емес  және болмайды да.

   Болашақ жолын қарама – қарсылықтардың  күресі, біріне – бірі кереғар  әрекет ететін күштердің қақтығыстары  арқылы жорамалдану керек.

   Бұған қоса, XX ғасырдың аяғы мен XXI ғасырдың басы жер шары тұрғындардының қоғамдық өмірді демократияландыруға ұмтылуымен, әлеуметтік құқықтарының және саяси бостандықтарының кеңейуімен, бұқара халық көпшілігінің рөлінің артуымен, империализмге қарсы күштердің ядросыз, зорлықсыз әлем және экологиялық таза орта, дүниежүзілік, саяси және мәдени байланыстарды күшейту, гуманистік құндылықтардың рөлін арттыру, әлеуметтік әділдік және тендік, ғылыми – техникалық жетістерінің табиғи ресурстарды ақылмен пайдалануға жұмсалуы, адамдардың табиғатпен ретті (гармониялық) қарым – қатынасқа (олардың біртұтас ноосферамен қатарласқан эволюциясына дейін) ұмтылуы үшін күреспен сипаталмақ.

   Планетаның адамдары, міне, осы құндылықтарға  бүгіннен бастап ұмтылуға тиісті. Сонда ғана адамзаттың лайықты болашағын қамтамасыз етуге мүмкіндік туады. Дамудың тек осы бағыты ғана прогрессивті тарихи болашақ бола алады. Бұрынғы одақтас республикалардағы – бүгінгі егемен тәуелсіз мемлекеттерде жүріп жатқан қайта құру және жаңғыру процесі бұл бағыттағы әрекеттерге жол ашу тиіс.

       Көз жетерлік келешектегі адамзаттың  болашағы – бұл қоғам дамуындағы  нақтылы тарихи прогрестің жаңа  сатыларға көтерілуі. Ол - әлеуметтік  прогресс деп аталынатын алға  басқан қозғалыс.

72

Атырау мұнай және газ институты                                                                                                                                      

Оқу-әдістемелік кешен . Философия пәні. Бірінші басылым. Нығметов Б.С. Базарбаев К.Б.

 

   Болашақ болжап білу, ғылыми - әлеуметтік  дамудың бағыттарын күні бұрын  айқындау әрдайым біздің алдымызға  өскелең талаптар қояды.

   Болашақты болжау, тарихтың объективті  заңдылықтарын дұрыс түсіну және  біздің заманымыздың елеулі проблемаларын  шешетін тиімді практикалық методтары  мен құралдарын табу үшін өткеннің  стеоретиптері мен дәстүрлі тәжірибені  негізге алған жәй салихалы  ақыл мен ой өте жеткіліксіз.

   Жалпы дүние жүзі тарихының  шеңберінде әлеуметтік прогресс болатынына күмән жоқ. Оның күрлілігі мен қайшылықтарына қарамастан, адамзат тарихынды ол үнемі адамзаттын әлеуметтік ұйымдастырудың төменгі формаларынан жоғарғыларына өрлеуі жағдайында болды.

   Тарих көрсетіп отырғандай, әрбір  нақтылы жағдайда бір – біріне  қарама – қарсы түрған прогресс  пен регресс күштерінің қақтығысуының  қандай нәтижемен аяқталтынын  міндетті түрде күні бұрын  болжап, шешіп – біліп қоюға  болмайды. Бұл жағдай адамзат  өмір сүріп тұрғанда әлеуметтік  прогресс үшін өз мәнін жоюға  тиісті емес. Дей тұрғанмен, адамзаттық  болашаққа қозғалысы жолында  көптеген қиыншылықтар мен кедергілердің  де бар екенін айтқан жөн.  Олардың көбі адамдар санасынан  орын алған және жаңаша ойлауды,  болашақ проблемаларын шешу ісіне  жаңаша қарауды талап етеді.

   Ал, өмір жалғасуда, тарих созылуда, жаңа екпін алуда.

 

                                      Тақырыпты пысықтау сұрақтары:

 

1. Глобалдық проблемалар аясы, маңызы.
2. Әлеуметтік болжамдардың алғы шарттары және факторлары.
3. Әлеуметтік болжам және болашақ.

/1/ 203-212 бет /2/ 216-225 бет.

 

3.Семинар  сұрақтарының жоспары

 

     Семинар 1. Философия: пән және функциялары.

 

Мақсаты.

      Философия пәні туралы түсінік қалыптастыру, оның құрылымы мен    атқаратын қызметі жөнінде студенттердің сауатын ашу.

 
 
 
 

73

Атырау мұнай және газ институты                                                                                                                                      

Оқу-әдістемелік кешен . Философия пәні. Бірінші басылым. Нығметов Б.С. Базарбаев К.Б.

 

Жоспары:

1. Мифологиялық  дүниегекөзқарастың ерекшеліктері.
2. Діни дүниегекөзқарастың ерекшеліктері.
3. Философия дүниегекөзқарас ретінде.
4. Мәдениеттегі философияның орны.
5. Мифология және дін.

Әдістемелік нұсқау

      Философия пәні туралы түсінік қалыптастыру және қандай ғылымдармен байланысын ұғындыру.

Сұрақтар: