Ефрасіння Полацкая і Кірыла Тураўскі – выдатныя дзеячы беларускай культуры

Найважным творам  Тураўскага з'яўляюцца жизни человека.

Важнейшим произведением  Туровского являются «Кирилла-монаха притча о  человеческой душе, и о теле, и  о нарушении божьей заповеди, и  о воскресении тела человеческого, и о страшном суде, и о мучении» і «Святого Кирилла-монаха слово о снятии тела Христова с креста и о мироносицах на тему евангельскую, и похвала Иосифу Аримафейскому в неделю третью по пасхе» [5, с.12].У іх знайшлі адлюстраванне маральна-філасофскія і эстэтычныя гледжанні мысляра: праблемы ўзаемаадносін бога і свету, бога і чалавека, веры і веды, душы і целы і інш.

Уяўленне Кірылу Тураўскага пра прыгажосць адпавядала старажытным  народным гледжанням на жыццё, прыроду і прыгажосць і насіла рысы натурфилософскага разумення. Паводле гледжанняў Кірылы Тураўскага, прыгажосць свету складаецца ў яго шматстатнасці. Прырода існуе для чалавека.  А чалавек - адзінства двух пачаткаў: душы і целы, якія не могуць існаваць сябар без сябра. Не толькі цела залежыць ад душы, але і душа ад цела. У "Кірылу-манаха прыпавесці…" Кірыла Тураўскі параўноўвае цела чалавечае з храмцом, а душу - са сляпым і кажа, што цела без душы хрома і не клічацца чалавекам, але трупам.

Пытанне пра веру і розум вырашаецца аналагічным чынам. Для спазнання бога патрэбныя розум, і вера. Аднак апошняй прыналежыць галоўная роля. Тураўскі адзначае, што чалавечы розум імкнецца да ведаў, ён здольны выратаваць чалавека ад няведання і граху. Імкненне розуму да бясконцасці робіць нашу думку дасканалай і яснай. Страта душэўнай відавочнасці прыводзіць чалавека да маральнай дэградацыі; замяшанне пачуццяў пазбаўляе яго сэнсу, надзеі і радасці. Калі ж думка імкнецца да выразнасці і дасканаласці, яна адкрывае шлях у сферу сапраўдна дасканалага і выдатнага розуму. Такім чынам, маральны ідэал К.Тураўскага - удасканаленне, выпраўленне, пакаянні ў грахах.

Дрэва спазнання дабра  і злы - гэта спазнаны грэх і добраахвотнае  ва ўгоду богу. Каб наблізіцца да бога, трэба пазбавіцца ад зла. У  якасці людскіх заган Тураўскі заве ўшэсце ў чынах, напышлівае ганарыстае выхвальства і інш.

Такім чынам, выдатнае - гэта прырода, спазнанне, бясконца які развіваецца  розум. Нябеснае і зямное датыкаюцца і зліваюцца. Духоўная прыгажосць складаецца з і чароўную прыгажосць, і ўяўную прыгажосць, якая даступная розуму. Прыгажосць які ўзводзіцца будынка залежыць ад практычнага майстэрства.

Нажаль, звестак пра жыццё  Тураўскага нашмат менш, чым пра  яго суайчынніцу Еўфрасінні Полацкай, аднак нягледзячы на гэта асветнік пакінуў нам багатая багаслоўска-філасофская  спадчына. Вялікая колькасць твораў Кірылы Тураўскага, якія дайшлі да нашага часу, сведчыць пра значную папулярнасць складанняў гэтага мысляра ў рускім грамадстве. Кірыла Тураўскі, яркі, таленавіты мастак, пышна які валодаў словам, выявай, стылем, умеў так выкладаць свае думкі, што на працягу ўсяго часу чытання ўвага чытача не слабела. Кірыла Тураўскі выступаў як прамы пераемнік школы візантыйскіх прапаведнікаў, чые трактоўкі хрысціянскага веравучэння набіралі ўсё вялікую сілу.

Усяго падзвіжнік напісаў 36 малітваў. Ён - аўтар 12 урачыстых павучальных  слоў на рэлігійныя святы, наказаў, паданняў, заклікаў-зваротаў да князёў, прыпавесцю, аповесцяў [1, з.21]. Іх узнёслы ўрачысты стыль, багатая паэтычная вобразнасць, красамоўства, насычанасць алегорыямі, метафарамі, сімвалічнымі паралелямі, драматычная форма падачы, гуманістычная скіраванасць - у кожнага па сваім - утрымоўвалі магутны псіхалагічны зарад уздзеяння не толькі на яго сучаснікаў, але і на наступныя пакаленні.

У спадчыне Кірылы Тураўскага адбіліся найважныя падзеі свайго часу, прагрэсіўныя тэндэнцыі грамадскага  развіцця. Ён зрабіў істотны ўнёсак у айчынную філасофію і грамадскую думку XII стагоддзі, актыўна спрыяў стварэнню той сацыякультурнай  традыцыі, на аснове якой пасля пачалося развіццё культуры  трох народаў: рускага, украінскага, беларускага.

Вядомыя некалькі з яго  прыпавесцю: "Прыпавесць пра чалавечую  душу і целе" - яе кароткі выклад, "Прыпавесць пра сляпога і храмца", "Аповесць пра белоризице-чалавеку і пра манаства".

Па колькасці напісанага і вядомасці яму не было роўных у XII у. на тэрыторыі Старажытнай  Русі. Літаратурнае майстэрства і  прамоўніцкае мастацтва захаплялі яго сучаснікаў.

Змястоўны бок прац Кірылы Тураўскага, як святара і біскупа  праваслаўнай царквы, натуральна, злучана  з тлумачэннем бога як першаасновы  светабудовы, крыніцы розуму і маралі, чалавечай дасканаласці і ідэалу.

У сваіх творах Тураўскі давёў да дасканаласці сімволіка-алегарычны метад тлумачэння Святога Пісання. Для яго адзін радок Бібліі разгортвалася ў цэлае апавяданне. Характэрна, што такі метад выкарыстоўваецца і сучаснымі літаратарамі, - напрыклад, апісанне суда і карай смерцю Ісуса  Хрыста ў рамане М.Булгакава "Майстар і Маргарыта" [1, з.21].

Заключэнне

Падводзячы вынікі можна  зрабіць выснову, што Беларусь - краіна з багатай шматвяковай культурай. Наша гісторыя выхавала асноўныя рысы характару беларусаў - працавітасць, памяркоўнасць, міралюбнасць. Беларуская зямля славіцца сваімі героямі.

Напэўна, кожны з нас  з лёгкасцю можа пералічыць хоць бы дзесяць імёнаў, якія заслужылі павага і сталых гонарам краіны. Але, несумнеўна, у гэтай дзясятцы прагучаць і  такія вялікія дзеячы, як Еўфрасіння Полацкая і Кірыла Тураўскі.

Еўфрасіння Полацкая сачыла за развіццём духоўнага і культурнага  жыцця Полацкай зямлі. Яна перапісвала  кнігі, адкрывала скрыпторыі, школы  для дзяцей звычайных сялян, спрыяла  развіццю архітэктуры. Дзякуючы ёй у  нашай краіне існуе Спаса-Ефрасіннеўская царква, якая да сённяшняга дня цешыць вока жыхароў Полацку. Не адставаў ад Еўфрасінні і яе суайчыннік Кірыла Тураўскі - знакаміты  прапаведнік  і пісьменнік, беларускі і ўсходнеславянскі царкоўны дзеяч, багаслоў і аратар. Яго творы карысталіся такой папулярнасцю і аўтарытэтам, што ўключаліся ў рукапісныя складанкі нароўні з тварэннямі бацькоў Царквы. І гэта было цалкам заслужана - бо складанні Тураўскага адрозніваліся не толькі глыбінёй утрымання, але і найвысокім літаратурным майстэрствам.

Еўфрасіння Полацкая і  Кірыла Тураўскі прарабілі велізарную працу, за якую былі прызнаны не толькі ў Беларусі, але і ў іншых  краінах свету.

Дзевяць гадоў назад пачаўся  адлік дваццаць першага стагоддзя  і, здавалася б, ці варта ўспамінаць, што адбывалася ў дванаццатым стагоддзі, бо дзевяцьсот гадоў - гэта вельмі вялікі тэрмін. Аднак няма, тое, што стварылі Еўфрасіння Полацкая і Кірыла Тураўскі забыцца немагчыма, іх жыццё, творчасць, подзвігі абавязаны ведаць кожны жыхар нашай краіны. Мы павінны ганарыцца тым, што гэтыя вялікія людзі - нашы суайчыннікі. За свой духоўны подзвіг Кірыла Тураўскі і Еўфрасіння Полацкая кананізаваны.

СПИСОК ИСПОЛЬЗОВАННЫХ ИСТОЧНИКОВ:

1. Козел,  А.А. Философская мысль Беларуси: Учеб. пособие / А. А. Козел. – Мн.: Амалфея, 2004. – 352 с.
2. Бирюкова, Л.М. Слава тебе, святой свет преподобной Евфросинии Полоцкой!:Пособие для педагогов и воспитателей общеобразоват. школ/ Л.М.Бирюкова. – Мн.: Беларусь, 2003: 111с.- Библиогр.: с 109-110
3. Орлов, В.А. Тайны полоцкой истории / В.А.Орлов. - Мн.: Беларусь, 1995.- 478 с.: ил.
4. Мельников, А. Преподобная Евфросиния Полоцкая / А.Мельников. – 3вып., под ред. Г.Сытенко – Мн.: Беларусь,1997. – 118с.: ил.
5. Г.С. Авакян, М.В. Кузняцоў, М.П. Сінькевіч / Палітычныя мысліцелі і гуманісты Беларусі