Рекриациялық аудандар

Қазақстан Республикасының  Үкіметінің 1996-1998 жылдарға арналған реформасын тереңдету жөніндегі бағдарламасы Экобиоқорлар министрлігі жергілікті органдарын «Экологиялық жағдай» бөлімінің  негізгі атқарушысы ретінде танып  отыр. Бұл бірер сағаттың шаруасы  емес. Ұзақ уақыт аталатын осынау ерекшелігі бар процесске жұртшылықтың белсене  қатысуы сөзсіз табысқа бастар еді, бұған облыстық экобиоқорлар басқармасының  ұжымы да ынталы. Болашақта шешімін табуға қажетті мәселелер:

• үздіксіз экологиялық мониторинг, яғни табиғи ортаның өзгерістерін, тұрақты бақылайтын және тексеретін жұмыс жүйесін қалыптастыру;
• өзен, көл суларының ластануына жан-жақты баға беру, олардың арасын қайта жөндеу, суын тазалау жөнінде Үкіметаралық Бағдарлама жасау;
• топырақтың бүлінуіне, радиациялық фонға, радиациялық ауытқу мөлшеріне сапалық және сандық баға беру;
• жануарлар мен өсімдіктер әлемі құрамындағы өзгерістерге және олардың өсіп-өну қабілетіне (зоогеоботаникалық) зерттеу жүргізу;
• облыстардағы табиғат қорғау объектілері құрылысын аяқтау жұмыстарын жандандыру;
• экологиялық және экономикалық факторларды есептей отырып, табиғат қорларын пайдалану концепциясын жасау;
• залалды заттардан пайда болған зиянының орнын толтырудың экономикалық  механизмін анықтауды үкіметаралық деңгейде шешу;
• өндірістік қалдықтарды қайта өңдеп, одан өнім алу технологиясын өндіріске ендіру.

 

Елбасының Қазақстан халқына 2005 жылғы Жолдауында Қазақстан бүгін  Еуропа мен Азия арасындағы коммуникациялар  легінің түйіскен жерінде тұр, біздің міндет-осынау бірегей жағдайымызды өз еліміз бен халықаралық қоғамдастықтың мүддесі үшін табиғатты ұтымды пайдалану  деген еді. Еліміздің алдына Президент  қойған осы міндеттің Қазақстандағы  экологияның жағдайына тікелей  қатысы бар.

Қазіргі дүние жүзілік  ғылыми-техникалық прогрес пен адам әрекеті табиғаттағы тепе-теңдікті бұзып, болашақ ұрпақтың алдына ғаламдық экологиялық проблемаларды тудыруда. Табиғаттың байлығын қажжеттілігімізге  жүйелі жаратудың орнына, кейінгі  жылдары оған жаппай үлкен қауіп  тудыратын, ядролық, экологиялық, биологиялық  қарулардың сыналуы, ормандардың аталуы, аң мен құстардың есепсіз жойылуы, адамның ақыл-ойын аздыратын арақ пен есерткінің таралуы осы экологиялық  апаттың көзі болып табылады..

Солтүстік Қазақстан бойынша  құнарлы жерлердің 25-30% жарамсызданса, Павлодардағы ірі өндіріс орнының  зиялды экологиясы айтпаса да түсінікті. Батыс Қазақстанда мұнай-газ өнеркәсібінің  өнімдерімен ластану 2,5 млн.га жайылымдардың  деградацияға ұшырауы З млн. га жерді  қамтып отыр. Семей полигоны жайлы  көп айтылады, бірақ халыққа әкелген  зардабы жайлы маңызды шешім  табылған жоқ. Әсіресе, Азғыр мен  Тайсойған полигондары қамтып отырған 1,4 млн. га жер радиоактивті ластануда.

Оңтүстік Қазақстандағы  экологиялық жағдайлар Арал өңіріне  тән Әмудария мен Сырдария бассейнінің 2 млн. га жерін шөлге, жарамсыз жерге  айналдырды. Сорға, тақырға айналған жерлер мен Арал табанындағы тұздар ғаламдық экология проблемаларын тудырып, экожүйелерді қайтымсыз бүлдіруде. Осы өңірдегі 300 млн. га сексеуіл ормандары  құрып кетті. Шу-Мойынқүл, Балқаш-Алакөл, Ақдала аймақтарының да экологиясы мәз  емес. Әсіресе, Қапшағай, Тасөткөлкел  су қоймаларының салынуы, суды көп қажет  ететін күріш, техникалық дақылдардың  егілуі-суырмалы жерлердің азуына әкеліп соқты. Іле өзені суының 10-15% Қытай  Республикасының алуы бұл өңірде қауіпті жағдайлар туғызуда. Шығыс  Қазақстан жағдайында да экологиялық  проблемалар жеткілікті. Түсті металлургия, вольфрам, қорғасын, мырыш өнеркәсіптері  елді мекендер мен қала тұрғындарына апат әкелуде. Бүгінгі таңда Өскемен  қаласы дүние жүзіндегі экологиялық  бас қаланың қатарына жатады.

Қазақстанда қазіргі кезде 16 млн.т. қатты радиоактивті қалдықтар  жинақталған. Мамандардың зерттеуі бойынша, Қазақстанда тұратын 2,6 млн. адам мутагенез ауруына шалдыққан.

 

 

3.2 Қорықтардың мәселелері мен болашақтағы дамуы, жаңа  ұсыныстар                                                                                                    

 

Қорықтардың мәселелері: Табиғи ерекше қорғалатын аймақтарда, яғни қорықтардың  барлығының  шешілмеген мәселелері көп-ақ, ол ең бастысы қаржының аз бөлінуі, қорғайтын жер көлемінің үлкендігі, бірақ жұмыс жасайтын қорықшылар санының аздығы, туризмнің басқа  салалары сияқты бұл жерде де инфрақұрылым нашар дамыған, жаңа технологиялар  да жоқтың қасы десе де болады, техниканың жетіспеушілігі де білініп қалады, ал озық техниканың жетіспеушілігінен  қызыл кітапқа енген жануарлар  мен құстарды аулайтын  браконерлерді  ұстауда мүмкін бола бермейді. Қазақстанның әр аймағындағы қорықтардың ортақ мәселелері мен қатар әр қайсысына тән өзіндік шешілмеген проблемалары да бар. Соған мысал ретінде келесі кезекте Наурызым мен Барсакелмес қорығының проблемаларына тоқталып кетелік. 

Кең-байтақ Қазақстанның табиғат  байлықтарының бірінен саналатын  Наурызым мемлекеттік табиғи қорығының  жер көлемі қазіргі таңда 191 381 гектарды құрайды. Осындай үлкен аумақты алып жатқан қорықта 9 штаттағы қызметкер және штаттан тыс 20 адам жұмыс істейді. Сондықтан да кадр мәселесі көптеген жылдардан бері өткір үйінде қалып келеді.

Қорық аумағындағы табиғи кешендер мен нысандарды қорғауды жүзеге асыру –қорық қызметінің басты бағыттарының бірі. Күзет қызметімен 38 мемлекеттік  инспектор айналысады.

Қорықтың шалғай учаскелері толықтай техникамен қамтамасыз етілген. Күзет жұмыстары 4 стационарлық радиостанциямен, 4 қолға алып жүретін станциамен жүзеге асырылды. Олардың сыртында 12 дүрбі пайдаланылады. Өкінішке қарай, жер көлемі үлкен аумақты барынша  қамтуға бұл құралдардың өзі  аздық етеді. Сондықтан  риациялық  күзетпен арадағы жұмыс жақсы  қолға қойылған. Ал ол орман аймағын  күзетуде жүз пайыздық тиімділікке  қол жеткізуге мүмкіндік береді.

Аумақтың кеңейе түсуіне  байланысты соңғы жылдары жергілікті тұрғындармен арадағы қарым-қатынас  күрделене түсті. Оған ауылшаруашылық тауарларын өндірушілердің жақсы деген  шабындық жерлерінің қорыққа  берілуі  себеп болып отыр. Заң бойынша  қорық аймағына қарайтын жерлерден  шөп шабуға тыйым салынады. Бірақ  жақын жердегі шабындықтың қызығын  көріп дағдыланып алған халық  тәртіпке бағынғысы келмейді.

Өткен 2006 жылы 195 рейд өткізіліп, соның отырысында табиғат қорғау сипатындағы 9 заң қозушылық анықталды. Сотқа берілген екі іс жылдың желтоқсан  айында алдымен аудандық сотта, соңынан  обылыстық сотта қаралып, қорық  пайдасына шешілді. Сөз жайында  біздің бұл іс-әрекетіміздің обылыстағы бірқатар басшыларға ұнамай қалғанын да айта кету қажет. Сірә, оларға табиғат  байлығынан бер іөздері басқарып отырған уақыт аралығында қорық  аумағынан шөп шауып, отынға ағаш кесіп, басшылықты мазаламай өз беттерінше күн көргендері әлдеқайда пайдалырақ болып саналса керек.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚОРЫТЫНДЫ

 

Сөз соңында айтарымыз, табиғат  ресурстарын тиімді пайдалануды  ұйымдастыру үшін экономикалық критерийге негізделген кешенді тәсіл қажет. Жердің сұлулығы мен байлығын қорғауды жан-тәнімен жақтайтын адамдар  мен табиғатты кешенді пайдалану  идеясын өмірге енгізу мен айналысатын  мамандардың арасында жер мен  көктей айырмашылық бар.

 

 

     Нақ осы сәтте Қазақстанның туризм саласында және, рекреациялық туризмді алға жылжу байқалғанымен туризм дамуының айтарлықтай жақсарғанын көре алмай тұрмыз, жыл сайын шетел туристерін тарту үшін әртүрлі іс-шаралар мен жәрмеңкелер ұйымдастырылып тұрса да, бұл тек теңіздегі тамшыдай ғана. Осы мәселеге жан-жақты және кешенді түрде қарауымыз қажет. Туризм дамуына байланысты сұрақтарды мемлекет дәрежесінде шешіп, оның әрі қарай дамуына барлық жағдай жасалуы тиіс.     

Қазақстан аумағында туризмнің  барлық түрін дамытуға мүмкіншіліктер бар. Бастауын біздің дәуірімізге дейінгі  үшінші мың жылдықтан алатын Ұлы  Жібек жолының пайда болуы  мен дамуы тарихи негіз болып  табылады. Табиғи климаттық жағдайларына байланысты, Қазақстан рекреациялық ресурстарға, ерекше әсем табиғи ескерткіштерге бай және қазақ даласында ата-бабамыздан келе жатқан баға жетпес құнды мәдени мұралар да шексіз. Айтарлықтай туристік-ресурстық  потенциалы, түрлі табиғи ортасы және жануарлар әлемі бай елдің  рекреациялық туризмді дамытуға үлкен  мүмкіншілігі бар. Рекреациялық туризмнің  дамуы республикадағы барлық табиғи-шаруашылық кешенінің дамуына, сонымен қатар, елдің әлеуметтік-экономикалық басты  мақсаты тұрғындарды салауатты  өмір сүру үшін қоршаған ортаның жақсы  жағдайда болуын қамтамасыз етеді.     

Сонымен, мемлекеттің сауатты саясаты, туризм дамуының жаңа стратегиясы еліміздің экономикалық өсуі мен өркендеуінің кепілі болып табылады.  
 

Пайдаланылған әдебиеттер

1. Сәтімбеков Р. Биология: Жалпы білім беретін мектептің  қоғамдык-гуманитарлық бағытындағы  11-сыныбына арналған окулық. —  Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. ЫСБН 9965-36-175-4

2. Ким А. Г. Рекреационная оценка территории и развития туристско-рекреационного хозяйства в Казахстане. – Алматы: Рауан, 1997. – 215 б.

3. Перспективы освоения туристско-рекреационных ресурсов Прибалхашья. – Алматы, 2000. – 216 б.

4. Ердаулетов С. Р. Основы географии туризма. Учебное  пособие. – Алматы: Қайнар, 1991. – 235 б.

5. Ердаулетов С. Р. География туризма Казахстана. – Алматы: Ғылым, 1992.

6. Қазақ Совет энциклопедиясы. Энциклопедиялық анықгама Iтом және II том. – Алматы 1973, 1980 жж. – 535 б.

7. Ердаулетов С. Р. Казахстан туристский. – Алматы: Қайнар, 1989 г. – 110 б.

8. Жетісу энциклопедиясы. – Алматы: Арыс баспасы, 2004 ж. – 315 б.

9. Чигаркин А.В. Памятники природы Казахстана. – Алма-Ата, 1980. – 115 б.

10. М. Тұрсынбаев «Барсакелмес қорығы» Атамекен, 2007 ж.

11. Қазақстан Республикасының туристік қызметі жайлы: ҚР заңы 2001 жылдың 13 маусым айынан, № 211-II қосымшалармен

12. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы: Қазақстан Республикасының 2006 жылғы 7 шiлдедегi N 175 Заңы, Қазақстан Республикасы Парламентiнiң Жаршысы, 2006 ж., N 16, 96-құжаты;

13. ҚР-да туристік қызметті лицензиялау ережесі, ҚР-сы   Үкіметінің   2000 ж.  29 желтоқсанындағы № 1947 қаулысы

14. 1-сурет.http://www.google.kz/imgres?q=%