Әлеуметтік саясат және адам құқығы

А1 – Ең  өтімді  активтер. Әлемдік тәжірибеде бұларға кәсіпорынның ақша  қаражаттарының  барлық  баптары мен құнды қағаздары жатады.

Ақша қаражаттары  мен қысқа мерзімді қаржылық инвестициялар  – айналым қаражатының ең мобильді бөлігі. Ақшамен бірден есеп айырысуға  болады, ал қысқа мерзімді қаржылық инвестициялар қолма-қол ақшаға тез айналады.

А2 – Тез өткізілетін активтер. Бұларға қысқа мерзімді дебиторлық борыш басқа да активтерді жатқызады. Дебиторлық борыш сомалары есеп айырысу шотына белгілі бір уақытта келіп түсіп, бұлар да өз міндеттемелерін төлеуге жұмсалу мүмкін. Есеп айырысу құжаттары бойынша жіберілген, сатып алушылар уақытында төленбеген тауарлар бойынша, төлеу уақыты ұзарып кеткен борыштардың өтімділігі анағұрлым төмен, себебі төлемнің қашан келіп түскені белгісіз. Күмәнді дебиторлық борыштың үлесінің көп болуы кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығына қауіп төндіру мүмкін. Сатуға арналған  дайын өнім және материалдық құндылықтар қорының өтімділігі бұдан да  төмен болады,  олар  негізінен келесі  топты құрайды.

 А3 – Баяу өткізілетін активтер. Баланс активінің 2 бөлімінің «Қорлар» бабы және баланс активінің 1 бөліміндегі «Ұзақ мерзімді нвестициялар» (жарғылық қорға басқа кәсіпорындардың салған салымдар мөлшеріне азайтылған) бабы. Бірақ бұл кезде  «Алдағы кезең шығындары» бабы есепке алынбайды. Бұл топтың активтерін ақшаға айналдыру қиынырақ: бірінші сатып алушыны тауып алу қажет, ал бұл оңай емес және белгілі бір уақытты керек етеді. Әсіресе бұл аяқталмаған өндіріске тиісті: егер, Мысалы, темір қаңылтырды сатып алушыны табу оңай болса, онда жасалған штампталған жартылай  өнімді  сатып  алушыны  табу  анағұрлым  қиын [19].

А4 – Қиын өткізілетін активтер. Баланс активінің 1 бөлімінің алдындағы топтарға еңгізілген баптарынан басқа барлық баптары. 1 бөлім жиынынан «Ұзақ мерзімді қаржылық инвестициялар» бабы бойынша соманың бір бөлігі ғана алынып тасталғандықтан, қиын өткізілетін активтер құрамында басқа кәсіпорындардың жарғылық  капиталға салған салымдары ғана есепке алынады.

Баланс пассивтері оларды қайтару, төлеу уақытының  мерзіміне байланысты  топтастырылады.

П1 – Неғұрлым тезірек төлеуге тиісті міндеттемелер. Бұларға уақытында төленбеген кредиторлық борыш, қарыздар, басқа да қысқа мерзімді міндеттемелер, жұмыскерлермен олардың алған қарыздары бойынша есеп айырысу көлемінен асқан мөлшерде жұмыскерлерге берілген қарыздар жатады.  Бұл берілген мөлшерден асу банктің мақсатты қарыздарын (несиелерін) өз мақсаты бойынша пайдаланбағандығын білдіреді және сондықтан тезірек өтеу үшін неғұрлым өтімді активтермен қамтамасыз етілуі тиіс.

П2 – Қысқа мерзімді міндеттемелер.  Қысқа мерзімді несиелер мен заемдар және  жұмыскерлерге арналған  қарыздар.

П3 – Ұзақ мерзімді міндеттемелер. Ұзақ  мерзімді  несиелер  мен заемдар.

П4 – Тұрақты міндеттемелер. Пассивтің 1 бөлімінің «Меншікті капитал» баптары. Актив пен пассивтің балансын сақтау үшін бұл топтың жиыны баланс активінің «Алдағы кезең шығындары» бабы бойынша сомаға азайтылады [20].

Баланс өтімділігін  анықтау үшін актив пен пассив бойынша келтірілген топтар  жиындарын  салыстыру  керек.

Жоғарыда  көрсетілген топтардың қатысуымен баланс өтімділігін анықтауға болады. Ол үшін актив пен пассив бойынша  келтірілген топтар жиындарын салыстыру  қажет.

 

                               А1  > П1

                               А2  > П2                                                                                                                        (8)

                               А3  > П3

                               А4  < П4

 

Көрсетілген жүйе бойынша баланс жүйеде көрсетілген  шарттардың орындауына байланысты өтімділік  анықталады. Егер барлық шарттар немесе теңсіздік толық орындалса баланс абсолютті боп саналады. Егер жүйенің  бір немесе бірнеше теңсіздігін  қолайлы варианттағы мәндерге қарама-қарсы  болса онда баланс өтімділігінің  абсолютті өтімділіктен азды, көпті  айырмашысы болады. Егер жүйенің барлық теңсіздіктері орындалмайтын болса, онда баланс өтімсіз  болып  саналады (8- кесте).

 

 

 

 

8-кесте. «АБДИ Компани» АҚ-ның мәліметтері негізінде баланс өтімділігіне байланысты топтау

 

Актив	Сомасы мың тг.			Пассив	Сомасы мың тг.
	Жыл басында	Жыл аяғында	Ауытқу (+,-)		Жыл басында	Жыл аяғында	Ауытқу (+,-)
1 Ең өтімді активтер	19	49	30	Неғұрлым тезірек төленуге тиіс міндеттемелер	9905	11099	1444
Тез өткізілетін активтер	12199	22684	10485	Қысқа мерзімді міндеттемлер	-	-	-
Баяу өткізілетін активтер	1072	1661	589	Ұзақ мерзімді міндеттмелер	-	-	-
Қиын өткізілетін активтер	33061	35686	2625	Тұрақты міндеттмелер	36446	48981	12535
Жиыны:	46351	60080	13729	Жиыны:	46351	60080	13729
Е с к е р т у – «АБДИ компани» АҚ-ның мәліметтері бойынша құрылған

 

8-кестедегі  көрсетілген мәліметтерге қарап  актив бөліміне талдау жасайтын  болсақ, ең бірінші бізде ең  өтімді активтер жыл басыңда  19 мың теңгені құрады, жыл соңында  49 мың теңгені құрады, сонда 30 мың теңгеге ең өтімді активтер  өскен. Тез өткізілетін активтерге  келетін болсақ, жыл басыңда 12199 мың теңгені құрады, ал жыл  соңында 22684 мың теңгені құрады, сонда 10485 мың теңгеге тез өткізілетін активтер өскен. Баяу өткізілетін активтер жыл басыңда 1072 мың теңгені құрады, ал жыл соңында 1661 мың теңгені құрады, сонда 589 мың теңгеге баяу өткізілетін активтер өскен. Қиын өткізілетін активтерге келетін болсақ, жыл басыңда 33061 мың теңгені құрады, ал жыл соңында 35686 мың теңгені құрады, сонда 2625 мың теңгеге қиын өткізілетін активтер өскен.

Осы кестедегі  мәліметтерге қарап пассив бөліміне талдау жасайтын болсақ, ең бірінші  бізде негұрлым тезірек төленуге тиісті міндеттемелер, жыл басыңда 9905 мың теңгені құрады, ал жыл  соңында 11099 мың теңгені құрады, сонда 1444 мың теңгеге неғұрлым тезірек  төленуге тиісті міндеттемелер өскен. Қысқа мерзімді міндеттемелер мен ұзақ мерзімді міндеттемелер біздің кәсіпорында байқалмайды. Тұрақты міндеттемелерге келетін болсақ, жыл басыңда 36446 мың теңгені құрады, ал жыл соңында 48981 мың теңгені құрады, сонда 12535 мың теңгеге тұрақты міндеттемелер өскен.

 

 

 

 

Жоғарыда 8-кестедегі  көрсетілген  топтар  мәнін  теңсіздік  жүйесіне  қоямыз. Өлшем бірлігі мың. тг.

 

 Есепті  кезең басы           Есепті кезең соңы

 А                 П                  А                 П  

          19         <   9905              49         <    11099

       12199    >      -                22684    >       -                                                    (9)

          1072     >      -                   1661     >      -

          33061    <   36446            35686    <    48981

 

Яғни теңсіздік  жүйесіндегі қойылған сандарды салыстыра  отырып, келесідей қорытынды жасаймыз, егер жүйенің бір немесе бірнеше  теңсіздігінің қолайлы варианттағы  мәндерге қарама-қарсы болса, онда баланс өтімділіктен азды немесе көпті айырмашылық  болады. Жыл  басы  мен  соңында  осы қорытынды  қалады. 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

 

«Кәсіпорынның қаржылық жағдайы» тақырыбына арналған жұмысы «АБДИ компани» АҚ-ның мәліметтері негізінде жазылған.

Қорытындылай  келсек, «АБДИ компани» АҚ-ның 2009 – 2010 жылдарындағы қаржылық жағдайын қарастырдық. Осы жұмыс тақырыбын аша отырып, көптеген экономикалық көрсеткіштер арқасында талдадық. Жасалған талдауларды қорытындылай келе кәсіпорынның қаржылық тұрақты және төлем қабілетті екенін толықтай дәлелдедік.

   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қолданылған әдебиеттер тізімі

 

1. «Абди комапани» АҚ-ның жарғысы
2. Дүйсенбаев К.Ш «Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау», Алматы – 2001ж
3. Шеремет А.Д., Сайфулин Р.С. Методика финансового анализа. – М.: ИНФРАМ, 2009г
4. Басовский Л.Е. Теория экономического анализа. – М.: ИНФРА-М, 2005г
5. Савицкая Г.В. Экономический анализ деятельности предприятия. – М.: Финансы и статистика, 2005г
6. Тлеубаева С.А. Компаниялардың қаржылық есеп беруі: Оқу құралы. – Алматы, 2007. – 116 бет
7. Савчук В.П. Диагностика предприятия. Поддержка управленческих решений. – М.: Лабораторные занятия, 2004г
8. Дюсембаев К.Ш., Егембердиева С.К. и др. Аудит и анализ финансовой отчетности. – Алматы: Каржы-Каражат, 2003г
9. Максютова А.А. Экономический анализ. – М.: Единство, 2005г
10. Титов В.И. Анализ и диагностика финансово-хозяйственной деятельности предприятия. – М.: Дашков и К, 2005г
11. Ефимова О.В., Мельник М.В. Анализ финансовой отчетности. – М.: Омега- Л, 2004г
12. Кренина М.Н. Анализ финансового состояния и инвестиционной привлекательности акционерных обьществ в промышленности, строительстве и торковле. – М.: АО «ДИС», «МВ-Центр», 2005г

19. Стояновой Е.С. Финансовый менеджмент./ Под. ред. - М.: Перспектива, 2006.

20. Шеремет А.Д. «Теория экономического анализа». - Москва, Инфра-М, 2006.