Жобалық талдаудың құрылымы

6.  Инвестиция тиімділік  коэффициентін есептеу әдісі

    Бұл әдістің  2 жағы бар: біріншіден, ол табыстылық көрсеткішін дисконттауды көздемейді. Екіншіден, табыстылықты таза пайда PN (пайда минус бюджетке аударымдар) көрсеткіші сипаттайды. Алгоритімді есептеу оңай болғандықтан, тәжірибеде оны жиі қолданады: инвестиция тиімділігінің  коэффициентін немесе басқаша айтқанда пайдалықтың есепті нормасы (ARR), орташа жылдық пайданы PN инвестицияның орташа көлеміне бөлу арқылы анықталады. Инвестициялардың орташа көлемі капитал салымдарының бастапқы сомасын екіге бөлу арқылы анықталады, егер зерттелетін жоба бойынша барлық капитал шығындары мерзімі аяқталғанда есептен шығарылса, егер қалдық немесе құн (RV) ұйғарылса, онда оның бағалануы есептеулерде ескерілуі керек. Басқаша айтсақ, (12) формула бойынша ARR көрсеткішін есептеу алгоритмі әртүрлі болады, олардың кең тарағаны:

 

 (12)

 

Бұл  көрсеткішті жиі  авансталған капитал рентабельділігінің коэффицентімен салыстырады. Ол өз кезегінде  қызметіне авансталған қаражаттардың  жалпы сомасына коммерциялық  ұйымның  таза пайдасын бөлу арқылы есептелінеді (баланс- неттоның орташа нәтижесі). ARR – мен салыстыру үшін арнайы шекті белгілеуге де болады немесе жобалар түрлері, тәуекел деңгейі, жауапкершілік орталары бойынша дифференциалданатын жүйелері де салыстырылатын.

    Инвестиция  тиімділіп коэффициентіне негізделген әдістің кемшіліктері ақша ағындарының уақыт компоненттері ескерілмейді. Орташа жылдық пайдасының сомасы бірдей жобалардың арасындағы айырмашылықты бұл әдіс жасамайды, бірақ жылдар бойынша пайда сомалары қалқымалы болатын болса. Сонымен қатар, әртүрлі жылдар көлемі және тағы сол  сияқты аралығында іске асатын, бірдей орташа пайданы иемденетін жобалар арасында айырмашылықты жасамайды.

 

 

2.2  « Тамир » ЖШС инвестициялық жобасы.

 

 ″ Тамир ″ ЖШС 1999 жылы құрылды. Кәсіпорын Қазақстан Республикасы, Шымкент қаласында орналасқан. Ұйым ерекше табиғи бұлақ ас суын өндірумен айналысады.

  ЖШС ″ Тамир ″ арнайы өз инвестициялық жобасын іске асыру үшін 2005 жылы ұйымдастырылған. Жобасы ерекше табиғи бұлақ ас суын өндіру болып табылады. ЖШС ″ Тамир ″ Шымкент қаласында орналасқан, ол біздің республикамыздың маңызды қалаларының бірі.

    Жобаның жалпы  тұжырымдамасы:

    Жоба бойынша  ұйым бұлақ ас суын 1,5 және 5,0 литр  көлемі бар политилен бөтелкелеріне  құюмен айналысады.

     Химикалық  құрамы ерекше және құрамындағы тұздар бойынша ультрапрестік, жұмсақ, гидрокарбанаты, кальциі бар ″Куаридон″ қайнар көзінің таулы-бұлақ суы (теңіз деңгейінен 1832м) құйылады және сатылуға ұсынылады. Оның артықшылықтары: төлем дәрежелі минералдары бар-50 мг/л, үнемі қолдану жүйке жүйесінде тұздардың жиналмауына әкелді. Бұндай суды тамақ даярлауда қолдануға болады. Бұл суды балаларға өмір сүре бастаған күндерінен бастап, сонымен қатар олардан үлкен балаларға құрғақ тамақтану тағамдарына қосуға болады.

    Жоба мақсаттары:

Бәсекеге қабілетті, рентабельділігі  жоғары, жылына төмендегідей тауар  көлемін өндіріп, шығара алатын кәсіпорын (мың бут.):

 

 2.1- кесте

                         Өндірілетін тауар көлемі

Көлемі                       газдалған                              табиғи 1,5 л бөтелке                 1000 (0,10 долл. )                 4000 ( 0,10 долл. ) бойынша   5,0 л бөтелке                1000 ( 0,13 долл.)                   4000 ( 0,14 долл.) бойынша

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

*Дерек көздері: www.kdb.kz

 

Ескерту, жақшада бір  бөтелкені өндіруге кететін нақты  шығындар көрсетілген ( жалпыдан 95% тікелей  шығындар)

Нарықтар және бәсекелестер.

   Мамандардың айтуы  бойынша ауыз су нарығы Қазақстанда  әлі толығымен дамыған жоқ.  Бір адамға шаққандағы жылына қолданылатын су 3л, минералды су институтының зерттеуі бойынша қажеттіліктері 17 л- ға дейін жетеді.

   Басты бәсекелестер  болып отандық өндірушілер табылады: ″Серебренная″, ″Тассай″, ″Тибетская″.  Агрессивтібаға саясатын ұстану  арқылы тауар бағасы төмен болады. Осыған байланысты сұраныстың болмауы қауіпі жоқ.

 

2.2- кесте

                Жіберу бағалары (ҚҚС қоспағанда)

   

Көлемі	Газдалған	Табиғи
1,5 л бөтелке	0,234 долл.	0,232 долл.
5,0 л бөтелке	0,530 долл.	0,504 долл.

*Дерек көздері: www.kdb.kz

                                                                                                       

                                                              

 

 

Қажетті инвестициялар.

1 тоқсан жобаны іске асыру үшін - 435,71 мың доллар.

3 тоқсан жобаны іске  асыру үшін – 440,50 мың доллар.

Капиталды қолдану.

Шығындар                                       Құны, мың долл

Жөндеу жұмыстары                                   506,29

Құрал жабдықтар                                       307,28

Басқа да инвестициялық                           62,64    

шығындар    

        Қаржылық болжам.

Тартылған қаражаттар нысанында  қаржыландыру.

Займ атауы- несие.

   Сома, мың долл- 876,21

   Мерзімі, ай- 36

  Пайыз мөлшерлемесі, %-15.

 

2.3- кесте

                    Тауар өндіру бойынша көрсеткіштер

 

Көрсеткіштер	Жылдар
	1-ші	2-ші	3-ші	4-ші	5-ші
Өткізу көлемі	2080	2140	2220	2200	1900
Ағымдағы шығындар	1400	1502	1607	1715	1827
Тозу	300	300	300	300	300
Салық салынатын табыс	380	338	313	185	73
Табыс салығы	114	101,4	93,9	55,5	21,9
Таза  пайда	266	236,6	219,1	129,5	51,1
Таза ақша ағындар	414	401,4

 

*Дерек көздері: www.kdb.kz

                                                                                                    

А) (2) формула бойынша  таза келтірілген құнды есептейміз. r=15%

NPV=-8762100 + 4140000 * 0,8696 + 3555000 * 0,5718 + 219000 * 0,4972=     

-8762100 + 3600144 + 3035386 + 2590286 + 2032749 + 108886,8 = 2605351,8

 

Б) (6) формула бойынша  инвестиция рентабельділігінің индексін есептеу:

PI= ( 4140000*0,8696 + 4014000 * 0,7562 + 3939000 * 0,6576 + 3555000 *

0,5718 + 219000 * 0,4972) / 8762100 = 0,702

 

В) IRR көрсеткішін есептеуге  қажетті мәліметтер:

         2.4- кесте

                         Тоқсан бойынша есептік көрсеткіштер

Тоқсан             Ағын              r=15%                        PV 0 тоқсан            - 8762100         1314315           - 10076415 1 тоқсан             4357100          653565              5010665 2 тоқсан                0                        0                      0 3 тоқсан               4405000         660750               7704372,3                                                                            2638622,3

 

 

 

 

 

 

 

                         

 

           *Дерек көздері: www.kdb.kz

 

 

                          

                            2638622.3

IRR=15% + ————————  = 16%

                           2638622.3  

 

Г) Өтелу мерзімін (10) формула арқылы есептейміз.

Бірақ, бұл көрсеткішті  кестеден де байқауға болады, яғни таза ақша ағындары 3 жылдан кейін 12093000 дейін  жетеді. Бұл өз кезінде құйылған капиталдан  асып тұр. Олай болса, инвестицияның  қайтарылу мерзімі 3-ші жылдың басында немесе ортасында болады.

Д) Жобаның тиімділік  коэффициентін есептеу формуласы (12):

     Таза пайданың  орташа жылдың көлемі 1804,6 мың  долл;

     Капитал  салымдарының орташа мөлшері: 4381050 долл.

 

               18046000

  ARR= ——————   = 4,11 = 411%

               4381050

 

         2.3  Қазақстан Республикасындағы инновациялық-инвестициялық жобалардың даму перспективалары

 

Қазақстанның Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымына төрағалық етуі – тәуелсіз еліміз үшін үлкен мәртебе. Қазақ елінің Азия аумағында тұрақты дамып келем жатқан мемлекет ретінде өзіндік орны бар. Енді Еуропадағы мәртебелі ұйымның тізгінін ұстау – еліміздің халықаралық қауымдастықтағы беделін жаңа сатыға көтермек. Сондықтан төрағалық аясында атқарылған іс-шараларға ел халқы айырықша назар аударады. Қазақстанда бұл ұйымның өкілдігі 1999-шы жылы ашылды. Бұл өкілдіктер өзінің көзқарасын біздің ішкі саясатқа, сыртқы саясатқа – барлығына сараптама жасап отырады. Екіншіден бұл ұйымның басты мақсаты – қауіпсіздік сақтау. Одан басқа демократиялық процесстердің дамуы, елдегі адам баласының құқығын қорғау, одан кейінгі жағдай қару-жарақтарды қалай қолданады – соны бақылау. Одан басқа қоршаған ортаны қорғау, экология, содан кейін экономиканы дамыту.

Осыған орай экономиканы  жаңғырту және халықты жұмыспен қамту стратегиясы негізінде қолға алынған жобалар бүгінде өз шешімін тауып отыр.

Ұстіміздегі жылдың басты міндеті 2010-2014 жылдарға арналған индустриалды-инновациялық даму бағдарламасын, сонда көзделген ірі инвестициялық, инфрақұрылымдық жобаларды іске асыру болып табылатындығын атап көрсете келе, бұл бағдарламаның негізгі мақсаты ұзақ мерзімді кезеңде Қазақстан экономикасын әртараптандыра отырып, оның бәсекеге қабілеттігін арттыру болып табылады.

Елбасы Қазақстан халқына  арналған биылғы Жолдауында «Индустриялық даму – бұл біздің жаңа онжылдықтағы мүмкіншілігіміз, ел дамуы үшін жаңа мүмкіндіктер. Қазақстан табысты индустриялық держава болады – мен бұған әбден сенімдімін» деп атап көрсеткен болатын. Ақиқатында биыл бастау алған индустрияландыру бесжылдығының алғашқы жылы еліміздің өркениет биігінен лайықты орын алатын әлеуетті де дамыған державаға лайық қадам жасағандығын паш етті. Міне, осы бір қарышты қарқынмен даму үрдісіне мемлекет басшысының өзі сәттілік тілегі, бір мезетте 80 ірі индустриялық нысанның тұсауын кескендігі айқын дәлел болса керек.

Жалпы инвестициялық  жобалар анықтамасына тоқталып өтетін болсақ, инвестициялық жобалау –  бірегей коммерциялық ұсыныс жасауға  бағытталаған жұмыс, немесе әрекеттегі жобаға жаңа айырықша сипаттама беру. Инвестициялық жобаларды мақсаты – оның нәтижелерін маңызды жүйе ретінде сипаттайтын нақты көрсеткіштерден көрініс табады,

Қазіргі кезде Қзақстанда жүзеге асырылып жатқан инвестициялық процесс әлеуметтік-экономикалық дамуымыздың негізгі алғы шартына айналып, еліміздегі реформаларды табысты іске асырудың себебі болып отыр. Инвестициялар кез-келген ұлттық экономиканың маңызды да қажетті қоры болып саналады. Инвестициялық жобаларды іске асыру өндірісті жетілдіріп, сатылатын тауарлардың сапасын арттыру онымен қоса жұмыс орындарының көбейіп, тұрғындарды еңбекпен толығымен қамтамасыз етуге, сөйтіп халқымыздың өмір деңгейінің өсуіне мүмкіндік береді.

Сонымен, елімізде жүргізіліп жатқан инвестициялық процесті экономикалық пайда кіргізіп, әлеуметтік саланың өркендеуіне жағдай жасайтын қызмет деп қарастыруымыз керек. Осыған орай, инвестициялық іс-әрекетті талдауда оның тиімділігіне экономикалық шаралармен бірдей әсер ететін әлеуметтік шараларды ерекшелеудің маңызы зор. Бұл тұрғыдан инвестициялық іс-әрекетті екі құрамдас бөлікке жіктеуге болады. Экономикалық құрылым мынадай элементтерден және инвестициялық іс-әрекеттің нәтижесінен тұрады:

• Пайда табу. Түскен пайданың өзі екі аспектіні қамтиды:
• экономикалық, яғни инвесторлар пайда тауып оны қайта өндіріске жұмсайды;
• реинвестициялау және әлеуметтік, тапқан пайданың белгілі бір бөлігі инвестордың әлеуметтік қажеттілігіне жұмсалады.
• Жоғрыда көрсетілген пайданың негізінде жұмыскерлерде пайда тауып, соның негізінде өздерінің, жанұяларының әлеуметтік қажеттілігін өтейді.
• Пайдадан түскен салық пен өтелімдер мынадай мақсаттарға жұмсалады:
• Міндетті медициналық қамсыздандыру қорына;
• Мемлекеттік зейнетақы қорына;
• Аймақтық бюджетке;
• Республикалық бюджетке.
• Өнеркәсіптік әлеуметтік даму қорын құру.

Индустрияландыр кртасының  жобаларымен танысатын болсақ, елдің экономикасын дамыту бағытын көздейтін индустрияландыр бағдарламасы ұлттық идеяға айналып үлгергенін атап өтуге болады. Қазақстандық қамтуды дамыту үшін заңнамаға барлық қажетті өзгерістер енгізілді. Осының арқасында мемлекеттік органдардың сатып алуларындағы отандық кәсіпорындардың үлесі 70 пайыздан асты, яғни бұл 100 млрд.теңгеден астам қаржыны құрайды. Бұл өз кезегінде мемлекеттің бизнеспен бірлесе оң инвестициялық шешімдерді жасауға мүмкіндік береді. Мұның айқын көрінісі – бүгінгі таңда еліміздің әр аймағында іске қосылып жатқан өндірістік жобалар екені анық. Сол жобаларды біразы салтанатты жиында Президенттің көз алдында іске қосылып, өмірге жолдама алып үлгерді. Солардың бірі – Павлодардағы «Каустик» зауыты. Жалпы құны 16 млрд.теңге болатын алып нысанды «Самұрық-Қазына» әл-ауқат қоры және Қазақстанның даму банкі қаржыландырған. Сондай-ақ, Маңғыстау облысында бұрғылау ерітінділерін өндіретін зауыт пен Алматыдағы «Медеу-Шымбұлақ» тау шаңғысы курорты, жылына 70 мың тонна катодты мыс балқыту және электролиздік зауыт құрылыс. Оңтүстік Қазақстанда жаңа типтегі цемент зауыты іске қосылды. Кәсіпорынның жылдық жобалық қуаты – 1млн.тонна М400 және М500 маркалы цементті шығару.