БТА банк

    Банк табыстылығы осы бағыттағы  банк персоналдары қызметіндегі  бағыттың мақсаттылығы, актив бөліміндегі  де, пассив бөліміндегі де, баланстың  құрылымдағы үйлесімді қорытынды  болып табылады.

    Активті және пассивті операциялар  бойынша пайыздардың деңгейін  болжау үшін, пайыздық маржаларды  есептеу және ссудалық операциялар  табыстылығындағы тенденцияларды  анықтауда, шығындар мен табыстардың  құрылымын ұтымды пайдалану банк  табыстылығын қамтамасыз ету негізгі шарт болып табылады. Банк тәуекелділігін басқару, өтімділікті қолдау, олардың минималдылығы сөзсіз банк табыстылығының шарты болып табылады.

    Жалпы банктің қаржы нәтижелері  туралы мәлімет банктің бухгалтерлік  балансына тіркеме ретінде жүретін «Банктің қаржы нәтижелері туралы есеп беруі» атты  құжатында көрсетіледі. Бұл құжат банк балансымен бірге үнемі баспада жарияланады.

    Банктердің оңтайлы қаржылық нәтижелерге жету дәрежесі оларға әсер ететін әртүрлі ішкі және сыртқы мынадай факторларға байланысты: банктің географиялық мекен-жайы, оның қызмет көрсету зоналары, клиенттік базасының жеткіліктігі, бәсеке деңгейі, қаржылық нарығының даму деңгейі, аймақтағы әлеуметтік-саяси жағдайлар, мемлекеттік қолдау мен басқа да факторлардың болуы. Тағы бір көрсеткіш, ол меншікті капитал деңгейі, қаражаттарды тарту мен орналастыру көлемі, жалпы банктік шығын деңгейі мен кіріс әкелетін және кіріс әкелмейтін активтер. Шығындар мен жоғалтулар, прогрессивті технологияларды қолдану масштабтары, филиалдар жүйесі мен туынды құрылымдар кірістері, бұлар – банктің өз қызметіне және оның басқару сапасына қатысты факторлар. Банктің персоналдар басқармасының барлық позитивті және негативті сомалары банктің қызмет етуінің қаржылық нәтижесі – пайда.

    Коммерциялық банктердің қызметінің нәтижесіне әсер етуші факторлардың көптүрлілігі көпфункционалды және көп мақсатты экономикалық жүйе ретінде қарастыру қажеттігін анықтайды. Сол себептен, банк қызметінің нәтижелерін сипаттау экономикалық көрсеткіштер жүйесімен жүргізіледі.

    Коммерциялық банктердің қаржылық  нәтижелері көрсеткіштерін қалыптастыру  алгоритмі ҚР Ұлттық банкімен  бекітілген қаржылық есеп берудің  арнайы формалары қолданылатын  және қабылданған бухгалтерлік  есеп жүйесімен анықталады. Бірақ  біздің республикамыздағы банктік жүйенің қалыптасу процесі әлі аяқталмаған, қаржылық есеп беру флрмалары өзгеруде және олардың мазмұны жетілдірілуде. Бұл жағдай әлемдік банктік бірлестікке отандық банктердің экономикалық интеграциялануы мен есеп берулердің батыстық стандарттарға бағытталуына қажеттілігінен туындап отыр.

    Бүгінде қазақстандық коммерциялық  банктермен қаржылық есеп берудың  екі түрі құрастырылып жатыр,  олар мазмұны, белгісі және  ұсыну мерзімдері бойынша ажыратылады.

    Қаржылық есеп берудың негізгі түрі – ол дәстүрлі бухгалтерлік есеп беру, оған бухгалтерлік баланс пен кіріс және шығыс туралы есеп беру жатады.

    Қаржылық есеп берудің № 2 формасы  негізінде банктің ағымдағы жылғы  кірістері мен шығыстарына талдау  жүргізейік. 

3-кесте 

     «БТА Банк»АҚ-ның табыстар мен шығыстарына құрылымдық талдау

                                                                                                       

 

     Банктің жалпы барлық операциялары белгілі бір табыс немесе шығын әкеледі. Мысалы, активті операциялары табыс көзі болса, пассивті операциялары бұл шығын көзі. Оның ішінде несиелік операциялар жоғары тәукелді актвиті операция болғанымен, жоғары табысты операция болып саналады. Сондықтан несие тәуекелінің мониторингі табыстың тұрақты болуына ықпал етеді.

   

4-кесте

     Банктің 01.01.2008-01.01.2009 жылдары көрсеткен қызметтерінің көлеміне баға беру                                                                           

  

4– диаграмма.  Несиелендіруде көрсетілген қызмет көлемі

      

       

5- диаграмма   Ссудалық қаржыландыруда көрсетілген қызмет көлемі

 

6-диаграмма.  Есеп – айырысу кассалық қызмет көрсетуде 01.01.2008 – 01.01.2009 жылғы 

      
 
 

7- диаграмма. Брокерлік - дилерлік қызмет көлемі 

 

    
 
 
 

    8 –диаграмма.  01.01.2008 – 01.01.2009 жылғы депозиттер тарту бойынша қызмет көрсетуі  

 

      2009 жылға банктің ұсынған несиелерінің көлемі 8,7 пайызға өсіп, 188461177 мың теңгені құрды. Банктің ссудалық портфелінің өсуі заңды және жеке тұлғаларға берілген несиелердің көлемінің өсуімен байланысты болды. Ағымдағы жылы банк заңды тұлғаларға берілген несие көлемін айтарлықтай  241313550  мың теңгеге немесе 13,5 пайызға арттырса, ал жеке тұлғаларға несие көлемін өткен жылға қарағанда 24316217 мың теңгеге азайтты.

     Банк халықаралық сауда операцияларын қазіргі заманға сай құралдарды, яғни құжаттық инкассо, аккредитивтер мен кепілдіктерді қолдана отырып жүзеге асырды, сондай-ақ форфейтингтік және факторингтік операцияларды жүргізді. Алыс шет елдердің банктерімен тиімді корреспонденттік қатынастарды қалыптастырып және ұстау, халықаралық есеп айырысулар мен құжаттық операцияларды сапалы жүргізу банк қызметінің басты приоритетті бағыттарының бірі болып табылады. Банкпен өңделген стратегия шеңберінде саудалық қаржыландыру банк қызметінің бағыты ретінде қабылданды. Есеп беру жылы саудалық қаржыландыру бойынша операция көлемі 2008 жылмен салыстырғанда 32098483 мың теңгеге кеміп, 1368514301 мың теңгені құрды. 2009 жылы банкпен халықаралық кепілдіктер 1230783258  мың теңгеге, аккредитивтер 137731043 мың теңгеге берілді.

     Клиенттердің депозиттері “БТА банк” АҚ-ның қаржыландыруының негізгі көзі болып табылады. 2009 жылы банкпен тартылған депозиттер көлемі 2008 жылға қарағанда 10,7%-ға артып, 208979735 мың теңгені құрды.  

    Шағын кәсіпорындардың қызметінің  жоғарлауына коммерциялық  банктің  ықпалын  қажетті коммерциялық банктегі даму жүйесін  қарастыра  келе шағын  бизнес  өзінің  максималды  табысын жоғарлату  үшін несиелендіріді қажет  етеді.

    Банктің табыстары мен шығыстар жөніндегі есепті ашып көрсету немесе оның қаржылық есептілігіне ескертулер бухгалтерлік есептің басқа да стандарттардың талабына сәйкес ұсынылатын ақпаратқа қосымша оны келесідей шығыс және табыс бабтарын өздеріне қосуы тиіс,бірақ мұнымен шектелмеуі керек:                                    

• сыйақы түріндегі және ұқсас табыс;
• сыйақы түріндегі шығыс және ұқсас шығыс;
• дивидент түріндегі табыс;
• комиссиондық және алым алым түріндегі табыс;
• комиссиондық және алым сомасын төлеу шығындары;
• шығындарды шегергендегі бағалы қағаздарды сату нәтижесінде алынған табыс;
• шығындарды шегергендегі басқа да бағалы қағаз бойынша табыс;
• басқа да операциялық табыс;
• қарыз алумен байланысты шығындар;
• жалпы әкімшілік шығындар;
• басқа да операциялық шығындар.

     Банктік операцияларды жүргізу нәтижесінде банктің алатын негізгі табыстарының түрлері сыйақы,қызмет көрсеткені үшін алым,комиссиондық және бағалы қағаздар операцияларының нәтижесі жатады.Табыстың арбір түрі банк қызметінің тиімділігін бағалауға мүмкіндік алатындай бөлек қарастырылады.

      Сыйақы түріндегі табыс мынадай жағдайларда танылады:

• мәміле жасаумен байланысты банкке экономикалық табыстың түсу ықтималдығы бар болса;
• табыс сомасы жоғары деңгейлі сенімділікпен бағаланған болса.

      Мәмілеге сәйкес,банктерде контагенттің ақшасын пайдаланғаны үшін кезеңде шығындар пайда болатын жағдайларда ғана сыйақы түріндегі шығын танылады.

      Активтерден алынған нақты табыс есепке алатын уақыт арақатнасы негізінде сыйақы түріндегі табыс танылады.

     Банктің табыстары мен шығыстары Қазақстан Республикасы «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілігі» Заңының 5-бабына сәйкес бухгалтерлік есептің негізін қалайтын барлық принциптерін ескереді.Төлемі келесі жылдары жүргізілетін жыл үшін банктің табысы мен шығыстары жылдың аяғында есептелінеді.

    Активтердің құрылымы сияқты, активтік операцияларды классификациялау бойынша да әртүрлі көзқарастар қалыптасты.