Банктің тартылған қаржылары

Жоспар

Кіріспе

І бөлім. Қаржылық есеп беруді дайындау ұйымдастыру

1.1.Банк балансын ашып көрсету.

1.2. Кірістер мен шығыстар жөніндегі есеп беруді ашып көрсету.

1.3. Ақша қозғалысы туралы есепті және капиталдағы өзгерістер туралы есепті ашып көрсету.

ІІ бөлім. Есеп берудің басқа да түрлерін ашып көрсету.

2.1. Банктің шартты және мүмкін міндеттемелері жөніндегі есеп.

2.2. Қаржылық автивтер мен міндеттемелердің мерзімін өтеу жөніндегі есеп

2.3. Түсіндірме жазбаларды  және есеп саясатын ашып көрсету.

Қорытынды

Қосымшалар

Қолданылған әдебиеттер

Мазмұны

Кіріспе

              Қаржылық есеп беруді ұсыну пайдаланушыларды банктің қаржылық жағдайы, қызмет нәтижесі  және есептік кезеңдегі оның жағдайының өзгеруі туралы маңызды, қажетті және  анық ақпаратпен қамтамасыз етеді.

              Екінші деңгейлі банктер үшін жылдық қаржылық есеп берудің келесі нысандары белгіленген:

-         бухгалтерлік баланс (№1 нысанада);

-         табыс және шығыс туралы есеп (№2 нысанада);

-         ақша қозғалысы туралы есеп (№3 нысанада);

-         капиталдағы өзгеріс туралы есеп (№4 нысанада);

-         түсіндірме жазбалары.

Сонымен бірге бұлардың құрамына тоқсан сайынғы қаржылық есептің қолданыстағы нысаны кіргізілген. Банктер сонымен қатар, ай сайын және әр күндік балансты да ұсынады. Банктер баланстарды, оған қосымшаларды және қосымша мәліметтерді екінші деңгейлі банктердің есептік – статистикалық ақпараттарын жинақтайтын және өңдейтін «Статистика»  жүйесі арқылы Ұлттық банктің есептеу жұмыстары Департаментіне ақпараттарды өздерінің қолдарында бар электрондық байланыс құралдары бойынша жіберу жолымен,  сол сияқты банкілік қадағалау Департаментіне қағаз жүзінде ұсынады.

              Банктер, есептеу жұмыстары Департаментіне әр күндік балансты 2 жұмыс күні ішінде, ай сайынғы балансты есепті кезеңнен кейінгі айдың ішінде ұсынады. Оннан асатын филиялдары бар банктер әр күндік балансты 3 жұмыс күні ішінде, ай сайынғыны есепті кезеңнен кейінгі айыдң 5 жұмыс күні ішінде ұсынады.

              Қорытынды айналымдарды ескере отырып, жылдық есеп беруді ұсыну мерзімін Ұлттық банк белгілейді.

              Екінші деңгейлі банктердің бухгалтерлік есептілігі, жылдық бухгалтерлік баланс, табыстар мен шығыстар туралы есеп түрінде қажетті аудиторлық бекітуден өткенне кейін міндетті түрде, есепті жылдан кейінгі жылдың  1 мамырына дейін жариялануы керек.

              Жарияланғаны жөніндегі мәліметтер банктік қадағалау Департаментіне есептік жылдан кейінгі 15 мамыран кешіктірмей ұсынады. Қаржылық есептілікті дайындамас бұрын банктер жылдық есеп беруді дайындау кезіеңінде қорытынды операциялар жүргізілуі қажет:

-         жіктелген активтер және шартты міндеттемелер бойынша толық көлемде провизия құру;

-         шетел валютасына, тазартылған қымбат металдарға және бағалы қағаздар құнына, оның ішінде баланстан тыс шоттарға қайта бағалау жүргізу;

-         филиялдар мен аралық корреспонденттік шоттарды, Қазақстан ішіндегі банктерде, сол сияқты одан тысқары жерлерде ашылған корреспонденттік «Ностро» шоттарын салыстырып тексеру, ал қорытынды айналымдар жүргізілген жағдайда тиісті бухгалтерлік жазуларды құрастыру;

-         негізгі құралдары және материалдарды түгендеу нәтижесіне сәйкес баланстық шоттар бойынша бухгалтерлік жазуларды бейнелеу;

-         банк ережесіне сәйкес сыйақы демалыс еңбекақысы және т.б. жалақы бойынша есептеулер жүргізу және сәйкес бухгалтерлік жазуларжасау.

І бөлім. Қаржылық есеп беруді дайындау ұйымдастыру

1.1.Банк балансын ашып көрсету.

             
              Бухгалтерлік баланс қаржылық есептің басты нысаны болып табылады: Ол есепті күндегі банктің қаржылық жағдайы туралы ақпаратты ұсынады.

Банктің жылдық бухгалтерлік балансына қойылған талаптар Қазақстан Республикасының екініші деңгейлі банктерінде қаржылық есептілікті құрастур жөніндегі ұсыныстарда көрсетілген.

Баланс қорытынды айналымдарды және қаржылық есептіліктің жиынтық балансын ескере отырып құрылады. Банк мұндай жіктеулерді өзінің активтер мен пассивтері үшін таңдап алуына болады. Алынуға тиісті және  төленуге тиісті сомалар «12 ай ішіндегі» және «12 айдан кейінгі» болып бөлінеді. 12 ай ішінде алынбайтын активтер ұзақ мерзімді, ал  алынатындары  ағымдағы деп аталады. Банк өзінің активтері мен міндеттемелер ұзақ мерзімді және қысқа мерзідімді деп бөлуіне болады. Егер ол жасалынбаса активтер мен міндеттемелер олардың өтімділік тәртібі бойынша ұсынылады. Сол сияқты 12 ай ішінде және одан да көп мерзімде реттелінетін немесе өтелетін сомаларды бөлу қажет.

Баланста көрсетілтені қысқа мерзімді активтерге мыналар кіреді:

-         жай операциялық цикл ішінде өткізуге, сатуға немесе тұтынуға ұсынылатын активтер:

-         12 ай ішінде өткізуге ұсынылатын және негізінен сатуға арналғанактивтер:

-         Оларды пайдалану бойынша шектеу болмайтын ақша қаражаттары және олардың баламалары.

Баланста көрсетілген қысқа мерзімді міндеттемелер құрамына кіретіндер:

-         қалыпты операциялық цикл ішінде төлеуге тиістілері;

-         12 ай ішінде орындалатын.

Төлемі 12 ай ішінде жүргізілетін ұзақ мерзімді пайыздық міндеттемелер, келесідей жағдайларда баланстар «Ұзақ мерзімді» ретінде жіктелуі мүмкін:

-         бастапқы мерзім 12 айдан көп.

-         міндеттемелерді қайта қаржыландыру емеуріндері бар:

-         емеуріндер шартпен бекітілген.

Таза активтердегі еншілеск компаниялардың аздық үлесі жылдық бухгалтерлік баланста міндеттемелер мен меншікті капиталдан бөлек «аздық үлес»  бабында  көрсетіледі және еншілес компанияның бас банкке жатпайтын таза активтерінің көлемін бейнелейді. ЖЫлдық бухгалтерлік баланста құру және тиісті аздық үлестің есептемесі халықаралық бухгалтерлік есеп стандарттарының талабына сәйкес жүргізіледі.

1.2. Кірістер мен шығыстар жөніндегі есеп беруді ашып көрсету.

              №2 – нысаны кірістер мен шығыстар жөніндегі есеп беру қорытынды айналымдары  және қаржылық есеп кестесін ескере отырып жасалған баланстың негізінде құрастырылады.

              Банктің табыстары мен шығыстары жөніндегі есепті ашып көрсету немесе оның қаржылық есептіліге ескертулер бухгалтерлік есептің басқа да стандарттардың талабына сәйкес ұсынылатын ақпаратқа қосымша оның шығыс және табыс баптарын өздеріне  қосуы тиіс, бірақ мұнымен шектелмеуі керек:

-         сыйақы түріндегі және ұсақ (аналогты) табыс;

-         сыйақы түріндегі шығыс және ұқсас (аналогты) шығыс;

-         девидент түріндегі табыс;

-         комиссиондық және алым түріндегі табыс;

-         комиссиондық және алым сомасын төлеу шығынадары;

-         шығындарды шегергендегі бағалы қағаздарды сату нәтижесінде алынған табыс;

-         шығындарды шегергендегі басқа да бағалы қағаздар бойынша табыс;

-         басқа да операциялық табыс;

-         қарыз алу мен байланысты шығындар;

-         жалпы әкімшілік шығындар;

-         басқа да операциялық шығындар.

Банктік операцияларды жүргізу нәтижесінде банктің алатын негізгі табыстарының үрлеріне сыйақы, қызмет көрсеткені үшін алым, комиссиондық және бағалы қағаздар операцияларының нәтижесі жатады. Табыстың әрбір түрі банк қызметінің тиімділігін бағалауға мүмкіндік алатындай бөлек ашып көрсетіледі.

              Банктің банктік операцияларды жүргізу нәтижесінде пайда болатын шығындарының негізгі түрлерінде сыйақы, комиссиондық қарыздар бойынша шығындар инвестицияның баланстық құнының төмендеуімен байланысты шығындар сонымен бірге әкімшілік шығындар да жатады. Шығындаордың да әрбір түрі банк қызметінің тиімділігін бағалауға мүмкіндік алатындай бөлек қарастырылады.

              Сыйақы түірндегі табыс мынадай жағдайларда танылады:

-         мәміле жасаумен байланысты банкке экономикалық табыстың түсу ықтималдығы бар болсы:

-         табыс сомасы жоғары деңгейлі сенімділікпен бағаланған болса.

Мәмілеге сәйкес, банктерде контрагенттің ақшасын пайдаланғаны үшін  кезінде шығындар пайда болатын жағдайларды ғана сыйақы түріндегі шығын танылады.

              Активтерден (міндеттемелерден) алынған нақты табысты (шығысты) есепке алатын уақыт  арақатынасы негізінде сыйақы түріндегі табыс (шығыс) танылады.

              Банктің табыстары мен шығыстары Қазақстан Республикасы «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілігі» Заңының 5 бабына сәйкес бухгалтерлік есептің негізін қалайтын барлық принциптерін ескереді. Төлемі келесі жылдары жүргізілетін жыл үшін банктің табысы мен шығыстары жылдың аяғында есептелінеді. Төменде көрсетілетін операциялардан туындайтын табыстар мен шығыстар таза негізде анықталады:

-         сатып алуға арналған бағалы қағаздардың шығуы және олардың баланстық құнындағы өзгерістер;

-         шетел валютасымен және қымбат металдарымен жүргізілетін дилингтік операциялар;

-         сатуға жарамды, сол сияқты және өтеуге дейін ұсталатын құнды қағаздардың шығуы және капиталға инвестиция салу.

Қазіргі сәтте табыстардың құрамына қосылып қойылған сомаларды алу мүмкіндігіне қатысыт күмәнділік пайда болса олар табыстың бастапқы танылған сомасына түзету жүргізу арқылы танылады.

              Банк өзінің активтеріне және баланстан тыс міндеттемелеріне  сыныптама жүргізіп, оларға қарсы Қазақстан Республикасы Ұлттық банк белгілеген шарттар бойынша провизияға және резервтерге қажетті соманы анықтайды. Провизиялар толық сомадан қалыптастырылуы керек және табыстың бар жоқтығына тәуелсіз байланыссыз банк шығынына жатқызылуы керек. Қазіргі сәтте шығындардың құрамында тұрған сомаларды банктің төлемеуі немесе қолданбауы жөніндегі сенімділік бар болатын болса, ола шығындарың бастапқы танылған сомасына түзету ретінде танылады.

              Бұрын есептен шығарылып тасталған дебиторлық борыштар қайтарылға жағдайда, келіп түскен сомалар ағымдағы жылы олар қай шоттардың есебінен шығарылса, сол баптардың орнын толтырады. Табыстар мен шығыстар жөніндегі есепте аздық үлесі 1001 символы бойынша таза табысты азайтатын көрсеткіш ретінде бөлек бапта көрсетіледі. Бас банк пен еншіліс компания арасында кредиторлық және дебиторлық қарыздар болатын болса, бас банктің немесе еншілес компнаияның борышраны сол сияқты табытар шығыстар және девиденттер бойынша топішілік операцияларды алып тастаған дұрыс.

1.3. Ақша қозғалысы туралы есепті және капиталдағы өзгерістер туралы есепті ашып көрсету.

              Ақша қозғалысының есебінде есептік  кезеңдегі банктің қолма-қол ақша санының өзгеруі туралы ақпараттарды және ақша сомасының көбею көзі, сол сияқты оларды пайдалану бағыты жөнінде  көрсетілуі керек.

              Ақша қозғалысы жөніндегі есепті дайындау кезеңінде пайданың көбею көздерін және олардың пайдалану  әдістерін бөліп көрсету қажет. Сондықтан банктің таза табысы – тапқан табысы – егер есепті кезеңде  ақша нысынанда алынса ақша  көзі болып табылады, ал шығындар, егер де олар есепті кезеңде  ақша нысанында  жүргізілсе онда ақшаның азаюымен байланысты болады.

№3 нысанның «Таза табыспен байланысты  ақшалардың қозғалысы» қосымшасында таза табыстың сомасын түзетулерді ескее отырып бейнелеу  керек.

              Ақша қозғалысы мен байланыссыз, алынған таза табыстар мен шығыстардыңкөлемінде келесі баптар бойынша қажет:

-         амортизациялық аударымдар;

-         провизияны құруға кеткен нақты шығындар сомасы;

-         есептелген, бірақ алынбаған табыс сомасы және сыйақы түріндегі жұмсалмаған шығындар;

-         сыйақы төлеумен және алумен байланысты емес, алынбаған табыс немесе кетпеген шығындар сомасы.

Сонымен қатар, таза табыс банктің  және оның  еншілес ұйымының қаржылық жылды аяқтау нәтижесіне байланысты  аздық үлесінің сомасына датүзетілуі қажет. Ақша қаражаттары қозғалысының есебі, олардың  операциялық, инвестициялық және қаржылық қызметтері бойынша жіктей отырып, (тікелей және жанаа әдістерді пайдаланып) кезеңдегі ағымының көрсетуі керек.

Банктің операциялық қызметі.

              Операциялық қызмет нәтижесінде пайда болатын ақша ағымының көлемі, банктер өз қарыздарының өтеуі үшін, девиденттерді  төлеу үшін, операциялық  мүмкіндіктерді сақтау және қаржыландырудың ішікі көздерін қолданбай-ақ жаңа инвестицияларды жүзеге асыру үшін жеткілікті ақша ағымын өндірістің операциялардың деңгейін анықтауға мүмкіндік береді. Ақшаның алғашқы опеарцяилық ағымын нақтыбаптары туралы ақпараттар басқа ақпараттармен қосылғанда операциялық қызметтен түсетін болашақтағы ақша ағымын болжау үшін  өте тиімді.

              Бұл ағымдар таза тбасты және шығынды анықтау кезінде есепке алынатын операциялар мен басқа да оқиғалардың нәтижесі болып табылады. Операциялық қызметтен түскен ақша ағымына келесілер мысал болады:

-         банктік қызметтен байланысты ақша түсімдер және төлемдер:

-         лицензиясы бар банктердің ҚР Заңдарымен рұқсат етілген операцияларды жүргізумен байланысты ақша түсімдері және төлемдері;

-         тауар және қызметтер үшін жабдықтаушыға төлемдер;

-         қызметкерлерге олардың атынан төлемдер;

-         ақшалай төлемдер немесе табыс салығын қайтару, егер олар қаржылық немесе инвестициялық қызметпен үйлеспейтін болса;

Қарыздарды ұсыну және салымдарды тарту банктің табыс әкелетін негізгі қызметіне жататындықтан операциялық қызмет ретінде жіктеледі.

              Операцялық қызметтен түскен ақша ағымын банк, есеппті кезеңнің табыстары мен залалдарына ақша ағымын болдырмайтын операциялардың, өткен немесе болашақ кезеңдердің операциялық ақшалай түсімдері мен төлемдерін есептеу немесе кейінге қалдыру және инвестициялық немесе қаржылық ақша ағымдары мен байланысты табыстар немесе шығыстар баптарының нәтижелерін ескере отырып, түзетулер енгізілетін әдісті қолдану арқылы ұсыну қажет: