Қазақстандағы кәсіпорындардың капитал құрылымын қалыптыстыруды жетілдіру

Кәсіпорынның капиталының  құрылымы екі тұрғыдан қарастырылады: капиталдың орналасу тұрғысынан (активтер) және оның қалыптасу көздері тұрғысынан (меншікті капитал және міндеттемелер).

Кәсіпорын капиталының  құрылымын талдау барысында активтер олардың өтімділік деңгейіне  қарай топтастырылады, ал меншікті капитал мен міндеттемелер олардың  төлем мерзімдерінің деңгейіне  қарай топастырылады.

Аталған көрсеткіштерді динамикалық тұрғыдан талдау (көлденең, немесе деңгейлес, талдау) кәсіпорын капиталының өсуін немес кемуін және өсу қарқынын анықтауға мүмкіндік береді. Мысалға, активтер құнының динамикасы кәсіпорынның өндірістік қуаты туралы ақпараттар береді.

Кәсіпорын капиталын құрылымдық талдау (тікелей, немесе сатылас, талдау) да ерекше маңызды. Бұл кәсіпорын қызметінің өндірістік бағыты туралы мәліметтерді түйіндеуге мүмкіндіктер береді.

Кәсіпорын капиталының  жалпы құны оның орташа салмақтлған  құнының көрсеткішімен сипатталады. Капиталдың құнын салмақтаудың бастапқы, мақсатты және маржиналды әдістері болады.

Капитал құнын бастапқы салмақтау кәсіпорынның қолданыстағы капитал құрылымына негізделеді  және капиталдың осы құрылымы оңтайлы, яғни келешекте қоданылуы тиіс, деп шешкен жағдайда қолданылады. Бастапқы капитал құнының екі түрі кездеседі – баланстық құн бойынша және нарықтық құн бойыша салмақтау.

Маржиналды салмақтау  капиталдың қаржылық инвестицияларға  арналған аралас құрылымын қажет  етеді. Бұл әдіс кәсіпорынның орташа салмақталған капитал құнын есептеу үшін қолданыла алады, алайда оның бір кемшілігі бар. Әрбір капитал көздері бойынша капитал құны кәсіпорынның аралас құрылымымен байланысты қаржылық тәуекелдерден тәуелді болады. Егер кәсіпорын өзінің қолданыстағы капитал құрылымын өзгертетін болса, кәсіпорынның капитал көздерінің құнын есептеу, нәтижесінде капиталдың жалпы салмақталған құнын есептеу өте қиынға соғады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қолданылған әдебиеттер тізімі

 

1. Арыстанов А., «Корпоративные облигации как инструмент долгосрочного финансирования», Рынок ценных бумаг Казахстана, 2001, №12

 

2. Дүйсенбаев К.Ш., «Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау»,      Алматы – 2001

 

3. Жуйриков К.К., «Роль и значение финансового капитала в рыночной экономике», Банки Казахстана, 2004, №9

 

4. Ковалев В.В., «Финансовый анализ», Москва – 1998

 

5. Ковалева А.М., «Финансы фирмы», Москва – 2002

 

6. Мейірбеков А.Қ., «Кәсіпорын экономикасы», Алматы – 2003

 

7. Үмбетәлиев А., «Кәсіпорын экономикасы және кәсіпкерлік»,             Алматы – 2002

 

8. Турганалиев Е., «Управление стоимостью капитала в системе корпоративного финансового управления», Финансы Казахстана, 2002, №6

 

9. Тургулова А.К., «Особенности формирования заемного капитала на практике казахстанских предприятий», Финансы Казахстана, 2004, №6

 

10. Шеремет А.Д., «Теория экономического анализа», Москва – 2003

 

11. Шим Джей. К, «Финансовый менеджмент», Москва – 1997