Қазақстан Республикасының банк жүйесі туралы

1. валюталық құндылықтарды пайдалануға байланысты қызметін жүзеге асыратын резидентке қойылатын талаптарды;

2. резиденттер мен резиден еместер жүргізетін валюталвқ операцияларды жүзеге асыру тәртібін, оның ішінде лицензиялау, тіркеу және хабардар ету тәрізді валюталық реттеу режимдерін;

3. қызметін Қазақстан Республикасының аумағында жүзеге асыартын резидент еместердің валюталық операцияларына мониторинг жүргізу тәртібін;

4. уәкілетті мемлекеттік  органдармен жсаслған өзара келісім  негізінде әрі олардың құзыретіне  сәйкес валюталық операциялар  бойынша резиденттердің және  резидент еместердің орындауы  үшін міндетті есепке алу және  есептілік нысандарын белгілейді.

Қазақстан Республикасындағы  валюталық реттеу мне валюталық  бақылауды жүзеге асыру барысында:

1. резиденттер мен резидент еместердің Қазақстан Республикасында валюталық құндылықтар мен операциялар жүргізу ережесін белгілейді;

2. шетелдік валюталардың және шетелдік валютадағы  қағаздардың Қазақстан Республикасындағы айналысының саласы мен тәртібін айқындайды;

3. шетелдік валютамен операциялар жүргізуге, оның ішінде осындай оперпациялардың көлеміне және сыйақы ставкаларының деңгейіне, резиденттердің экспорттық операцияларының төлеғмдік валютасына, жекелеген экспорттық – импорттық мәмілелер бойынша есеп айырысу нысанына қажетті шектеулер еңгізеді;

4. Қазақстан Республикасында  валюталық операциялар жүргізу,  валюталық құндылықтарды пайдалануға  байланысты жекелеген операцияларды  лицензиялау және тіркеу, операциялар  валюталық бақылауды жүзеге асыру,  сондай – ақ Қазақстан Республиксының  резиденттеріне шетелдік банктеріде  шоттар ашу тәртібі мен мәселелері  жөніндегі нормативтік құқықтық  актілер қабылдаынды.

5. валюталық құндылықтарды Қазақстан Респуликасына әкелу және Қазақстан Республикасынан әкету және жіберу тәртібін белгілейді, сондай- ақ Қазақстан Ресрубликасы  резиденттерінің шетелдік банктерде шоттрар ашу айқындайды; және тағы басқалары.

6. резиденттер үшін шетледік валютаны және шетелдік валютадағы бағалы қағаздарды Қазақстан Республикасына міндетті түрде аудару тәртібін реттейді;

7. Қазақстан Республикасының  заңнамасында көзделген валюталық операцияларды жүргізуді тіркеу ережесін белгілейді және тіркеу куәлігін береді;

8. Қазақстан Реғспубликасының заңнамасында көзделген валюталық ұүндылықтрады пайдалануға  байланысты операциялар жүргізуге лицензиялар беру  ережесін белгілейді және береді, сондай – лицензияның қолданылуын тоқтатады  және оны қайтарып алады;

9. Қазақстан Ұлттық Банкінің Басқармасы айқындаған тізбеге сәйкес  Қазақстан Республикасы  ұлттық валютасы шетелдік  валюталарға қатысты ресми бағасын белгілейді;

10. мемлекеттің алтын – валюта активтерін қалыптастырады және олармен операциялар жасайды;

Қазақстан  Республикасының валюталық бақылаудың міндеттері:

1. жүргізілетін валюталық операциялардың Қазақстан  Республикасының валюталық заңнамасына сәйекестігін айқындау;

2. валюталық операциялкр бойынша төлеидердің енгізділігін және оларды жүзеге асыруға қажетті ресми құжаттардың бар – жоғын тексеру;

3. валюталық операциялар бойыгша есепке алудың және есептіліктің толықтылқғы мен боъективтілігін тексеру ретінде көрініс табады.

 

 

 

 

4 Бөлім. Банк аясындағы басқару

4.1Қазақстан Ұлттық Банкі аясындағы басқару

 

Қазақстан Ұлттық Банкі мемлекеттік  мекеменің ұйымдастыру-құқықтық нысанындағы,дербес балансы бар заңды тұлға болып табылады.Қазақстан Ұлттық Банкі өзінің филиалдарымен, өкілдіктерімен  және ұйымдадарымен бірлесіп тікелей бағыну схемасында орталықтандырылған біртұтас құрылымды құрайды.

Департаменттер мен басқармалардан тұратын орталық аппараттан, бөлімшелерден, филиалдардан, ұйымдардан құралатын  Қазақстан Ұлттық Банкінің құрылымы мынадай көрініс табады.

Оның орталық аппаратында:

1.Зерттеулер және статистика  департаменті.

2.Төлемдік баланс және  валюталық реттеу департаменті.

3.Заңи департамент.

4.Монетарлық операциялар  департаменті.

5.Бухгалтерлік есепке  алу департаменті.

6.Ақпараттық технологиялар  департаменті.

7.Ішкі аудит департаменті.

8.Қызметкерлермен жұмыс  жасау департаменті.

9.Қолма-қол ақшамен  жұмыс жасау департаменті.

10.Халықаралық қатынастар  басқармасы.

Оның филиалдарына:

1.Астана қаласындағы Орталық  филиал.

2.Алматы қалалық филиалы.

3.Алматы облыстық филиалы.

4.Ақмола  филиалы.

5.Ақтөбе  филиалы.

6.Атырау  филиалы.

7.Шығыс Қазақстан филиалы.

8.Жамбыл  филиалы.

9.Батыс Қазақстан  филиалы.

10.Қарағанды  филиалы.

11.Қостанай  филиалы.

12.Қызылорда  филиалы.

13.Маңғыстау  филиалы.

14.Павлодар  филиалы.

15.Солтүстік Қазақстан  филиалы.

16.Оңтүстік Қазақстан  филиалы.

17.Кассалық операциялар  және құндылықтарды сақтау орталығы (филиалы)жатады.

Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің жоғарғы басқару органдарына  Қазақстан Ұлттық Банкінің Басқармасы мен Директорлар кеңесі (Директорат) жатады.

Қазақстан Ұлттық Банкінің Басқармасы өз құзыреті шегінде:

1)Мемлекетің ақша-кредит  саясатын әзірлейді;

2) Қазақстан Ұлттық Банкі  Директорлар кеңесінің (Директораттың)  құрамын бекітеді;

3)Қазақстан Ұлттық Банкінің  халықаралық және өзге де ұйымдарға  қатысуы жөнінде шешімдер қабылдайды;

4) Қазақстан Ұлттық Банкінің  шоғырландырылған жылдық қаржылық  есептілігін қарайды және бекітеді;

5) Қазақстан Ұлттық Банкінің жұмысы туралы жылдық есебін қарайды,қабылдайды және Қазақстан Республикасы  Президентінің бекітуіне ұсынады;

6) Қазақстан Ұлттық Банкінің  жарғылық және резервтік капиталдарын  түзу,оның негізгі құрал-жабдықтарын  және өзге де мүлкін,бюджетін (шығыстар сметасын) пайдалану туралы  Қазақстан Ұлттық Банкінің нормативтік құқықтық  актілерін бекітеді,сондвй-ақ Қазақстан Ұлттық Банкі департаменттерінің директорларын,филиалдарының, өкілдіктерінің және ұйымдарының басшыларын бекітеді;

7) Қазақстан Ұлттық Банкі  берген заемдар бойынша банктердің  және басқа ұйымдардан  Қазақстан Ұлттық Банкі алдындағы берешегін қайта құрылымдау  шарттылықтарын айқындайды;

8) Қазақстан Ұлттық Банкінің таза кірісін бөледі;

9) Қаржылық есептіліктің халықаралық стандарттарын ескере отырып Қазақстан Ұлттық Банкі үшін бухгалтерлік есептеме саясатын және әдәстерін айқындайды;

10) Банктік қызметтің,бухгалтерлік  есеп алудың,ақша төлемдерінің және аударымдарының,векселдік айналыстың,валюталық операцияларды жүзеге асырудың және олардың сақталуын қадағалаудың жеклеген мәселелеріне қатысты Қазақстан Ұлттық Банкінің  нормативтік құқықтық актілерін бекітеді;

11) Қазақстан Республикасының Президенті бекіткен тұжырымдама негізінде банкноттар мен монеталардың номиналдық құнын,сондай-ақ дизайнын айқындайды;

12) Алтын-валюта активтерін басқарудың негізгі принциптерін айқындайды;

13) Қазақстан Ұлттық қорын  сенімгерлік басқару нәтижелері  туралы Қазақстан Республикасының  Парламентіне ақпараттық  табыс етеді;

14) Қазақстан Республикасы ватютасының айырбастау бағамын анықтау тәртібін бекітеді;

15) Банктерге арналған резервтік талаптардың нормативтерін бекітеді;

 

 

4.2 Қазақстанның Даму Банкі  аясындағы басқару

 

Қазақстанның Даму Банкі  Қазақстан Республикасы Үкіметінің құзырындағы мемлекеттік кредиттік-қаржылық институтболып табылады.

Қазақстанның Даму Банкінің ұйыидастырылу құрылымы:

1)Оның акционерлерінің  жалпы жиналысынан;

2)Оның Директорлары Кеңесінен-Директораттан  (оның жанындағы Ішкі аудит  қызметінен);

3)Даму Банкінің Президентінен;

4)Оған бағынышты басқарушы  Директорлардан

5)Даму Банк Президенті  аппаратының басшысынан;

6)Даму Банкі Президентінің  аппараты басшысының  құзырындағы: қауіпсіздік комитетінен; банк пресоналымен жұмыс істеу жөніндегі басқармадан; кеңесшіден;көмекшіден; стратегиялық жоспралау депертаментінен, стратегиялық жоспралау басқармасынан, мониторинг және талдау басқармасынан;

7)Даму Банкі вице-президентінің  құзырындағы: а)қаржылық департаментінен (қаржылық активтер мен міндеттемелерді есепке алу басқармасы; әкімшілік-шаруашылық операцияларды есепке алу басқармасы; бюджетті жоспарлау басқармасы; бас бухгалтерия);

8)Бірінші вице-президентінің  құзырындағы: а)жобаларды кредеттеу департаментінен(№1инвестициялық жобаларды кредиттеу басқармасы; №2 инвестициялық жобаларды кредиттеу басқармасы); ә)жобалық талдау департаментінен (№1басқармасы; №2Басқармасы); б)проблемалы кредиттер және қаржылық емес активтерді өткізу (сату) басқармасынан (сатып алу басқармасы; мониторинг және әдіснама басқармасы;экспорттық кредиттеу басқармасы;агенттік қаржыландыру басқармасы; Алматы қаласындағы өкілділігі);

9)Вице-президенттен (оның  құзырындағы қазынашылық операциялар  басқармасы;қарыз алу және құрылымдық  қаржыландыру басқармасы;қаржылық  тәуекелдерді бақылау басқармасы;банктің  қызметін құқықтық қамтамасыз  ету басқармасы мен жобаларды  құқықтық  сараптау басқармасынан тұратын заңи департамент;халықаралық қатынастар бөлімі)құралады.

Қазақстанның Даму Банкін осы Даму Банкінің Директорлары кеңесі(Директораты)басқарады.

Қазақстанның Даму Банкінің органдарына:акционерлерініңжалпы жиналысы (жоғарғы органы),Даму банкінің президенті (атқарушы органы),ішкі аудит қызметі(бақылаушы),директорлар  кеңесі(басқару органы)жатады.

Қазақстанның Даму Банкінің Директорлар кеңесі осы кеңестің төрағасынан және акционерлердің жалпы  жиналысы сайлайтын жеті мүшеден  тұрады.Директорлар кеңесінен үш мүшесінің кандидатурасын Қазақстан  Республикасының Президенті белгілейді.

Қазақстан Республикасының  Үкіметі Қазақстанның Даму Банкі  Директорлар кеңесінің төрт мүшесінің  кандидатурасын белгілейді,сондай-ақ Директорлар кеңесі мүшелерінің  арасынан акционерлердің жалпы жиналысына Даму Банкі Президентінің кандидатурасын ұсынады.

Қазақстанның Даму Банкі  Диреккторлар кеңесінің төрағасын  осы Банктің акционерлерінің  жалпы жиналысы екі жылдан аспайтын мерзімге сайлайды. 

 

4.3 Коммерциялық банк аясындағы  басқару  

 

Коммерциялық банкті  басқару органдарына оның акционерлерінің жалпы жиналысы(жоғарғы басқару органы),Директорлар кеңесі (қадағау кеңесі)-жалпы басқару органы,банктің Басқармасы (атқарушы органы),банк Басқармасының төрағасы,тиісті операциялық қызмет басқармалары (дирекциялары),сондай-ақ акционерлердің жалпы жиналысы сайлайтын Ревизиялау (тексеріс)комиссиясы жатады.

Директорлар кеңесінің төрағасы мен мүшелері,банк Басқармасының  төрағасы мен мүшелері,банктің бас  бухгалтері және оның орынбасарлары,банк филиалының бірінші басшысы мен  бас бухгалтері,банктің тиісті басқармаларының (дирекцияларының),бөлімдерінің, комитеттерінің бірініші басшылары мен бас бухгалтерлері коммерциялық банктің басшы қызметкерлері болып табылады.

Коммерциялық банк аясындағы  басқару мынадай:

1)Коммерциялық банктің  қаржылық қызметін басқару (банкітің  өтімділігін басқару;банк өтімділігін  басқарудың қазіргі  заманғы жолдары;табыстылықты  басқару);

2)Банктік тәуекелдері  басқару(банктік тәуекелдері топтастыру;банктік  тіуекелдерді басқаруды ұйымдастыру;кредиттік  тәуекелді басқару;депозиттік тәуекелді  болдырмау іс-шаралары;бағалы қағаздармен  жасалатын операциялар тәуекелін  реттеу;проценттік тәуекелді басқару;валюталық  тәуекелді басқару;салалық және  елдік тәуекел ерекшеліктері;ұйымдастыру  және кадрлар тәуекелін басқару);

3)Банктік маркетинг(банктік  маркетинг ерекшеліктері;банктік  рынокты маркетигтік зерттеу;банктік  маркетингтік стратегия;банктік  маркетингті ұйымдастыру);

4)банк қызметкерлерін  басқару(кадрларды жоспарлау  және бағалау;банк қызметкерлерінің еңбегін және айқындау) бағыттарында жүзеге асырылады.

Коммерциялық банктің  ұйымдастырылу құрылымы оның алға қойған стратегиялық мақсат-міндетеріне,негізгі  банктік операциялық қызметіне,оның экономикалық және құқықтық (лицензиялық)негіздеріне,басқару  жағдайларына сай қалыптастырылады.