Нарықтық экономика және кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін

тауар секілді ... ... ... оның ... сипаттамалары

болып табылатын сапа және өндіріс технологиясын ... ... ... ... ... ... және аймақтық бәсеке қабілеттілігі

ұғымдары қолданылады. Әр ұғымның құрылымы объектінің бәсеке қабілеттілігі

оның бәсеке қабілеттілігі ... және ... ... ... ... ... негіздейді.

Кәсіпорының бәсеке қабілеттілігі  – қатысты өлшем, өйткені ол сату

уақыты мен ... ... ... ... ... нәтижелерінде

көрінуі мүмкін.

Осы арада кәсіпорының  бәсеке ... – бұл ... ... мүмкіндіктердің  жиынтығы.

Кәсіпорының бәсеке қабілеттілігі  – бұл бәсекелестік күрес ... алып ... ... ... ... қалуға немесе кеңейтуге

жеткілікті әлеуеті.

Кәсіпорының (фирманың) бәсеке қабілеттілігі – ... ... ... ... ... кешенді  экономикалық

көрсеткіштерін және потенциялын  қамтиды.

Байқалғанындай бәсеке қабілеттілігінің екі жағы бар. ... ... ... және ... ... ... ... сапасы, тауардың

қосымша қызметі, барлық қызмет көрсету мерзіміндегі нақты қызметі  т.с.с)

және ... ... ... сату міндеттерінің  нақты ... ... бар ... ... ... оның ... және ... талғам

шкаласы бойынша нарықта  бәсекелесуші кәсіпорындардың ішінен ұнайтынын

шешуі, сатушының жеке ... ... ... ... ... ... ... Ал бәсеке қабілеттілік пен ... ... – ... қолдану қатынасы ретінде  сипаттауға

болады.

Әдетте бәсеке қабілеттілік бейімділік және ... ... ... бөліктерден  тұрады. Бейімділікті икемдеу ... ... ... ... ... және ... ... құрудың үрдісі

ретінде түсінеміз. Өз кезегіндегі  жаңашылдықты жаңару мүмкіндігі және

минималды өзіндік құн, ... ... ... ... процестерді қайта құру ретінде  ұғынамыз. Егер де бейімділік

кәсіпорынның сыртқы орта ... ... ... ... онда

жаңашылдық өз іс-әрекетінде шешім қабылдау және жаңа элементтерді игерудің

негізінде өзгерген іс-әрекет бағытын ... ... екі ... ... кәсіпорындар ұйымның

жекелей элементтеріне сүйенеді. Жеке тұғыдан алғанда бейімділік қасиеті

ұйымның әркелкі өнімдер ... ... ... ... ... ... базасы болмайынша қалыптаспайды.

Бәсеке қабілеттілік ұғымының екінші қасиеті болып табылатын  жаңашылдық

жаңалықтың екі түрін  игеру мүмкіндігіне сүйенеді. Бір  тұсы бұл ... ... ... техникалық жаңалық  болып

табылады. Мұның құрамына құрал-жабдықтар мен аппаратура, ... ... және ... ... ... ... ... технологиясы аясындағы  жаңалықтарды игерудің әдістері мен

тәсілдері кіреді.

Жаңашылдықтың келесі ажырамас ... - ... ... ... ... техникалық базасы ретінде ... ... ... ... бәсеке қабілеттілігінің деңгейіне  негізінен мынандай басты

факторлар әсер етеді:

– ... ... ... ... мен ... жаңа өнер табулар  мен жаңашылдықтарды қолдану;

– қәзіргі заманға сай  автаматтандырылған және роботтандырылған

өндіріс құралдарын енгізу.

Сонымен бейімділік пен ... ... ... ... ... және ... ... айқындайды.

Бүгінгі таңдағы маңызды  мәселелердің бірі – ... ... ... ... шешетін  және сол ұйымның нарықтық орта

элементтерімен бәсеке қабілетті ... ... ... Осы ... жаңа ... ... қатынастарға бейімделген  басқару

жүйесін құру процесін жеделдеткен  жөн. Сонымен қатар бәсеке ... ... ... ... ... және ... бағыт-

бағдарын күшейте түсу керек.

Кәсіпорынның бәсеке қабілетті  басқару ... ... ... ... және ... орта талаптарын ескере отырып,

ақпараттық технология негізінде ... ... ... ... мен ... арқылы орындайтын органдар жиынтығы

түсініледі. Бәсеке қабілетті  басқару жүйесі – бұл ... ... ... ... өзін-өзі  реттеу қабілеті бар күрделі ағза.

Кәсіпорынның бәсеке ... ... ... ең ... қағйдасы –

бұл кәсіпорынның қызмет етуі мен ... ... және ... ... ... басқару жүйесінің  бағыт-бағдары негізінде

жаңа технология мен жаңа өнім ... ... ... ... ... ... оның потенциалды  мүмкіндіктерін бағалау және

бәсекелестік ортаның  жағдайын болжау негізінде қызметтердің ... ... ... ... ... ... стратегиясының жүйесін

келесідей үлгіде көрсетуге  болады:

1. Кәсіпорының сыртқы ортада ... ... атап ... ... ... ... қарым-қатынас, ақша  және бағалы

қағаздар нарығындағы  іс- әрекет, трансакциялық шығындарды төмендету,

сыртқы экономикадағы  қызмет стратегиясы.

2. Кәсіпорының ішкі ортасында  жүзеге асырылатын, яғни ... ... ... ... ... ... ... ету стратегиялары.

Кәсіпорының тауарлық стратегиясы  келесілерді қарастырады:

– кәсіпорынның спецификасына  жауап беретін, тауарлар мен қызмет

көрсетулердің потенциалды  нарығын қалыптастыру және ... мен ... ... ... ... ... ... стратегиялық

аймақтарын іздеудің әдістерін;

– кәсіпорынның сыртқы тиімділігін  қамтамасыз ететін аймақтарды

басқару әдістерін.

Ал тауарлы ... ... ... ... ... ... перспективті міндеттерін өзіндік ресурстар  және

нарықтық потенциялды  мүмкіндіктермен ... ... ... сұранысының  өмірлік циклдерін талдау;

кәсіпорынның бәсекеқабілеттілігін жоғарлатуды қамтамасыз ... ... ... қабілеттілікке жетудің ең оңай жолы – ұйым ... ... ... немесе артықшылықтары жоқтығын анықтап,

басымдығын нығайту. Яғни, кәсіпорын бәсекелестері сондай ... ... ... ... бере ... ... шығынға ұшырайды.

Кәсіпорын айтарлықтай жеңіске  ие болмаған күнде де ... ... ... ... ... ... өз стратегиясын әзірлеуі

керек. Қолда бар ресурстар  мен біліктілікті қолданбайтын ... ... ... ... ШҰЖЫҚ" КӘСІПОРНЫНДА АУЫЛШАРУАШЫЛЫҚ ШИКІЗАТЫН ӨҢДЕУДІҢ ТИІМДІЛІГІ

ЖӘНЕ ОНЫҢ БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІЛІГІ

2.1 Кәсіпорынның экономикалық  көрсеткіштері

Шваб шұжық ... 1994 жылы ... Бұл ... ... А.К. ... Ж.Н. деген екі кәсіпкер өз кәсіптерін біріктіріп, "Айгерім

Сауда Үйі" АҚ- ын ... ... ... иелену мен басқарудағы үлестері

және құқықтары тең  болды. Сол ... ... ... ... ... істеп тұрған дүкен мен ЖҚС-рының желісі арқылы ... мен ... ... ... Өз ... және ... арасындағы

құлдырап кеткен орталықтандырылған қамсыздандыру жүйесі қызметтің ... ... ... ... және Қазақстанның мұнай-газ  өндіру

аймақтарына тауарлық етті даярлау  және көптеп өткізу. Еттің ірі ... ... сою, ... үшін 1995 жылы ... СҮ" АҚ ... ... ... болып  табылатын Ұржар қасапқанасын сатып  алып, 1000

тоннаға дейін ет сақтауға арналған тоңазытқыш ... ... ішкі ... ... оны  ет ... айналдырады. Бұл мақсаттарда  Аягөз ет

комбинатының да акциясының біраз ... ... ... кәсіпорынның

сауықтыру жұмыстары жүргізіліп, мал сою және ет ... ... ... ... ... шұжық  өндіруші жалғыз өнеркәсіп орны- Семей  қаласындағы ірі

ет комбинатының тоқталуымен  нарықтық бұл нишасы өнімді қарапайым  әдіспен,

арнайы ... ... ... тұтынушылар  сұранысын саны

жағынан да, сапасы жағынан  да қанағаттандырмайтын ұсақ ... ... ... ... соңғы өнімді өндіруде жатқанын сезінгеннен

кейін қызметтің бұл ... ... ... ие ... 1996 ... жөндеуден өткізіп, бұрынғы  ет комбинаттардың қолдануында

болған құрал-жабдықтарды  сатып ... ... және ... ... "Айгерім СҮ" Ақ шұжық өнімдерінің өндірісін  толығымен игерді.

Өндіріс шикізаты: шошқа және ... мал еті- ... пен ... ... алу арқылы дайындалды, материалдар мен қоспалар Ресей

мен Қазақстан кәсіпорындарынан сатып ... цех ... мен ... ... ... және ... ... машинасымен  және басқа қажетті ... Өнім ... ... ... тұтынушылар

сұранысына ие болады. Шұжық  өнімдерінің таратылуы мақсатында Семей,

Өскемен және ... ... ... ... және ... сату ... ... көлемі айына 50 тоннаға дейін  жеткізілді. Пісірілген және

жартылай сүрленген шұжықтың 50-ден ... ... ... және ... 15 ... ... бірге: мал  майы, ... ... ... ... ... ... дамуы тоқтап қалды.

Бірінші кезекте тауарлық ет өндіруге, ал содан кейін ғана ... ... ... ... ... жағынан қайта құрылымданбады.

Физикалық ескірген және моральдық  тозған құрал-жабдықтар өнімнің  сапасы мен

тауарлық ... ... ... ... ассортиментті  кеңейтуге,

өнімділікті көтеруге қабілетсіз болып ... ... ... мен ... ... технологисын пайдаланатын қазіргі заман машиналарының

болмауы ... ... ... мен тарату уақытын ұзартуға мүмкіндік бермей

отыр.

Малды союдан кейін артылып  қалған терілер ... жаңа ... жеке ... айналған тері және тон өнімдерін шығару өндірісі

ашылды.

Кәсіпорынның төмендегідей ... ... ... ... ... ... Мал сою және етті ... цехі;

• Жіліктеу цехі;

• Шұжық цехі;

• Тері кептіру цехі;

• Ет тоңазытқышы;

• Дайын өнім тоңазытқышы;

• Малды союға дейін ... ... ... ... ... ... мен ... қызметтер:

• Механикалық цех;

• Гараж;

• Әкімшілік-тұрмыстық корпус.

3. Өндірістік емес бөлімшелер:

• Асхана.

Өндіріс келген ... пен ... өнім ... ... зертханасымен

жабдықталған. Арнайы құрылған бөлімше шикізат пен ... ... ... ... технологиялық  процесс нормаларының сақталуын

бақылайды.

Қолда бар өндіріс қуаттары бір ауысымды 5 ... ... өнім ... береді.Алайда, сауда тапсырыстарына бейімделген  өндіріс өндіріліп

жүрген ... ... мен ... ... айлық 70 тоннасын ғана

шығаруға мүмкіндік ашты.

Шұжық цехіне сиыр, жылқы  және шошқа еті сою цехінен  жартылай ... ... ... ... ерітілген күйде  әкелінеді. Мал етін

тазартып, семіздігіне байланысты сорттап, өлшейді.

Бөлшектеу – мал еті  арнайы ... ... ... ... етінің сүрленген өнім өндіруге арналған сан етін, төсін  және төс ... ... ... ... ... кетеді.

Жіліктеу – мақсаты- етті сүйектен ажырату. ... ... ... ... ... ... жиынын, қуырдақ, сүрленген шошқа

сүйектерін өндіруге және одан арғы таратылуға бағытталады.

Сұрыптау және сіңірінен  айыру – оның ... ... ... ... қан ... және ұсақ сүйектерін бөліп алу.

Бұл жұмыстар жалпақ және ұзын дүзі бар ... ... ... ... Етті қоспалық тамырлары  мен майлылығына байланысты сұрыптайды.

Етті тұздау – тұздалуға  кететін ет және өнімдері ... ... ... ... Етті инъектер арқылы тұздайды. Сүрленгген қатты

шұжықтар мен деликатестер үшін етті 400-600 ... ... ... ... мен тұз мөлшері  –ережелерге сәйкес әр өнім түріне байланысты

әр түрлі.

Фарш дайындау – тұздау ... ... соң, етті ... ... ... Бір ... машинасына 10кг ет сияды, тарту жылдамдығы

380 порция/мин.

Термиялық өндеу – шұжық  өнімдерін термиялық өндеу ... ... ... ... байланысты қуыру, қайнату, ыстық  және суық ... және ... ... Толтырғыштар мен  жасанды ... ... ... ... ... және ... ... қажеті

жоқ.

Сүрлеу – температураға  байланысты сүрлеудің үш ... ... С ... 30-150 мин ... ... ... ... дейін). Ыстық сүрлеу-35-50С  температурада 12-48 сағат сүрлеу.

Суық сүрлеу-18-22С ... 2-5 ... ... ... ылғалдың 10-20%-ға жоғалуы, хлорлы ... өсуі ... ... ет өнімдерінің ... ... ... ... ... ... ... үшін сүрлеу және

жылулық камералар пайдаланылады.

Жылулық өндеу – шикі ет ... ... ... ... ... микро

ағзалардың вегативті  түрлерінің көпшілігін жою, ... ... ... және ... ... ... ... өндеуге қайнату мен  булау жатады. Қайнату кезінде  өнімді ... ... буға толы ауда ... ... өндеудің ұзақтығы шұжық

өнімдерінің әр түріне ... ... ... ... келуі тиіс.

Шұжықтарды кептіру –  бұл процесс ауданы желдету және ... ... ... ... жабдықталған камерада

жүргізіледі. Кептірудің мақсаты  – ... ... ... ... Кепкен шұжықтарға деген  сұраныс ... ... ... ... ... деген сұраныс  жоғары

болады, яғни бұл ... ... ... және ... сақтау

жағдайлары болмаған кезде  сақтауға деген қажеттілікпен түсіндіріледі.

Өнімді орап, түю – өнім сәйкесінше атауы белгіленген ... ... ... ... ... ... есепті жылда олар қалай  жұмсалғандығына және

негізгі назар қайсысына  аударылғандығын ... ... ... ... ... потенциалының  жағдайы, оның негізгі құралдары  жайлы

мәліметтерді білу маңызды. Ол үшін ... ... ... ... Оның ... негізгі құралдардың  құны мен өндірістік ... ... ... ... ... ... құны ... басына қарай (1-кесте) 19 718 мың теңге, жыл ... 14 521 ... ... яғни ол 5 197 мың ... немесе 26,3%-ға қысқарған.

1-кесте. «Шваб шұжықтары»  ЖШС активтерінің, өзіндік ... ... ... |Жыл ... есептелген |Құрылымы, % |

| ... ... мың | |

| ... | |

| |2003 |2004 |2005 |2003 |

| | ... құн ... ... тг |15 901 |15 607 |

|1 ... ... | | | |

|2 | ... ... ... |мың тг |599 |1 133 |

|3 | ... құн ... ... |мың тг |15 302 |14 474 |

| ... құралдар | | | |

|4 | ... ... тозу |мың тг |3,77% |7,26% |

| ... | | | |

| | ... ... ... тг |96,23% |92,74% |

|5 ... | | | ... ... ... ... келесі бір  көрсеткіш – ол

қаржыландыру коэффициенті болып ... Бұл ... ... ... ... қатынасымен есептеледі:

Кқ = Өк / Тк

Мұндағы, Өк - өзіндік капитал;

Кқ – қаржыландыру коэффициенті;

Тк - тартылған капитал.

Бұл ... ... ... қай ... өз ... ... ... құралдармен  қаржыландырылатынын көрсетеді.

Қаржыландыру коэффициентінің  көлемі < 1 болған жағдай ... ... ... және несие  алуға да өз кедергісін тигізуі

мүмкін. «Шваб шұжықтары» ЖШС-де бұл коэффициент 2005 ... ... ... ... ... кәсіпорынның қаржылық жағдайын оның тұрақтылық

деңгейі бойынша келесі төрт түрге бөліп жүр:

1) қаржылық жағдайының  абсолютті ... ... ... ... ... тұрақсыз қаржылық  жағдай;

4) дағдарыстық қаржылық  жағдай.

Кәсіпорындағы еңбек ресурстарының ... ... ... ... ... ... ... құралдардың жарамдылық және

техникалық деңгейі, ... ... ... ... ... ... және ... да факторлар бар.

Еңбек ресурстарын талдаудың  негізгі мақсатына келесілер  жатады:

- ... оның ... ... ... ... ... ... жіктелуі  және біліктілік сипаттары;

- кадрлар ағымдылығының  жағдайын анықтау және зерттеу;

- еңбек ресурстарын ... ... ... ... ... ... ұсыныстар жасау.

3-кесте. Кәсіпорындағы  еңбек ресурстарының жағдайын  жалпы бағалау

|№ |Көрсеткіштер |2004 ж. |2005 ж. |2005 ж. ... | | |2004 ж. |

| | ... |% ... |% | ... ... - |65 |70,6 |68 |70,1 |104,6 |

| ... | | | | | ... ... |12 |13,0 |12 |12,4 |100,0 ... ... |7 |7,6 |9 |9,3 |128,6 ... ... |5 |5,4 |5 |5,1 |100,0 ... ... |3 |3,3 |3 |3,1 |100,0 ... |Жас ... ... 24 жасқа |6 |6,5 |8 |8,2 |133,3 |

| ... | | | | | ... 29 ... |17 |18,5 |18 |18,6 |105,9 |

| ... | | | | | ... 49 ... |57 |62,0 |60 |61,9 |105,3 |

| ... | | | | | ... ... |12 |13,0 |11 |11,3 |91,7 ... еңбек ресурстарымен қамтылу  дәрежесі ондағы персоналдың

жоспарлы санының нақты  көрсеткішімен сәйкестігі арқылы анықталды. 3 ... ... ... ... ЖШС ... ішінде негізгі

үлес салмақты жұмысшылар алатынын байқаймыз. Егер 2004 жылы олардың  үлесі ... % 2005 жылы – 70,1 % ... ... бойынша  еңбек ететін кәсіпорын қызметкерлерінің топтамасы

мынаны көрсетті: ең көп  үлес 30 бен 49 жас ... ... ... ... олардың саны 2005 жылы 3 адамға ... 60 ... ... ... ... көлемі мен  сату түсімдерінің

пессимистік көрсеткіштері  алынған. Қолда бар ... ... ... (смена) 5 тонна  өнім шығаруға, ал тәжірибеленген жүйе оны өткізуге

мүмкіндік береді. Жаңа құрал-жабдықтар  бір ... ... ... ... ... ... сатудан түсетін  табысты айтарлықтай көтермелеуге

әсер ететін ... жаңа ... ... ... ... ... ... ғана 4 тоннаға ... ... ... ... ... қазіргі  бағаның төмендетілуіне негізделген, ол да

жобаның тұрақтылығын күшейтеді. Сатудан түскен ... 5%-ы – ... ... ... яғни бұл да ... ... ... өсуі кезіндегі

табыстардың көбеюіне әкелетін факторлардың бірі болып отыр.

Сурет 3. Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығына әсер ететін факторлар