«Жоңғар Алатауы» табиғат саяжайының табиғи ортасы компоненттерінің ауыр металдармен ластануын зерттеу

	І.Жансүгіров атындағы Жетісу мемлекеттік университеті	СМЖ ЖМУ Е/ДЖ.09-2009 1 басылым
	САПА МЕНЕДЖМЕНТ ЖҮЙЕСІ
	Дипломдық жұмыс  (жоба) бойынша тапсырма	Ф.4.09-12
		01.02.2009 ж.

 

Қазақстан Республикасының білім және ғылым  министрлігі

І.Жансүгіров атындағы Жетісу мемлекеттік университеті

Математика  және жаратылыстану факультеті

Химия және биология кафедрасы

 

 

 

 

 

 

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

 

 

 

 

 

Тақырыбы: «Жоңғар Алатауы» табиғат саяжайының табиғи ортасы компоненттерінің ауыр металдармен ластануын зерттеу

 

 

 

 

 

Мамандығы 050112 Химия

 

Орындаған:                                                  Хқ - 411 тобының 4 курс студенті: 

                                                                        Мейірбек       

                                                                                                                           Ғылыми жетекші:                                       х.ғ.к.,профессор: Кенжебеков А.К.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Талдықорған 2012 ж.

Форма бланка задания по дипломной  работе (проекту) на казахском языке

 

	І.Жансүгіров атындағы Жетісу мемлекеттік университеті	СМЖ ЖМУ Е/ДЖ.09-2009 1 басылым
	САПА МЕНЕДЖМЕНТ ЖҮЙЕСІ
	Дипломдық жұмыс  (жоба) бойынша тапсырма	Ф.4.09-12
		01.02.2009 ж.

 

Факультет_______________________ Кафедра_________________________

Мамандығы_______________________________________________________

(шифр, атауы)

 

БЕКІТЕМІН

                                                                        Каф. меңгерушісі__________

                                                                      «____»__________ 200__ж.

студент _______________________________________ (бітіру немесе

(аты-жөні)

дипломдық жұмысы) дипломдық жоба бойынша

ТАПСЫРМАСЫ

1. Жобаның  (жұмыстың) тақырыбы  ______________________________________________

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

университеттің «___»_______ 200__ж. № ____ бұйрығымен бекітілген.

2. Студенттің  аяқталған жобаны (жұмысты) өткізу  мерзімі ___________________________

3. Жобаның  (жұмыстың) шығыс мәліметтері _______________________________________

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

4. Графикалық  ж/е иллюстрациялық материалдар  тізімі _____________________________

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

5. Толықтырулар  мен өзгертулер _________________________________________________

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

6. Жоба бойынша  кеңес берушілер

Жоба	Кеңес берушілер	Ай-күні, қолы
		Тапсырма берілді	Тапсырма қабылданды

7. Тапсырманың  берілген ай-күні _________________________________________

Жетекші ______________________________________________________________

             (қолы)

Тапсырманы  орындау үшін қабылдадым ___________________________________

       (студенттің қолы)

 

 

                                                           МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ……………………………………………………………………………3

1. ҚАЗАҚСТАН  РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ  ЖӘНЕ АЛМАТЫ ОБЛЫСЫНЫҢ ЕРЕКШЕ ҚОРҒАЛАТЫН АУМАҚТАРЫ

1.1 Республикамызда ерекше қорғауға алынған аумақтары…………………..6

1.2 Алматы обылысының ерекше қорғалатын аумақтары……………………10

1.3 Жоңғар Алатауы мемлекеттік ұлттық табиғат бағы……………………...16

1.3.1Жоңғар  Алатауы мемлекеттік ұлттық табиғат  бағының ұйымдастырылу тарихы…………………………………………………………………………….16

1.3.2 Табиғат бағының географиялық жағдайы, ауа-райы  …………………..19

 

2. ТАБИҒИ ОРТАНЫҢ НЕГІЗГІ КОМПОНЕНТТЕРІ – АУА, СУ, ТОПЫРАҚ ТУРАЛЫ

2.1 Атмосфералық ауаның  құрамын және ластаушы көздер…………………24

2.1.1 Атмосфералық ауаның газдық құрамы..…..…………………………......24

2.1.2 Атмосфкралық ауаны ластаушы  көздер…….……………………………31

2.1.3 Ластанған ауаның зиянды әсері……………..…………………..………..28

2.2  Судың физикалық және химиялық  қасиеттері,  ауыр металдармен  ластану жолдары…………………………………………………………………………..36

2.2.1 Судың физикалық қасиеттері……………………………………………..36

2.2.2 Судың химиялық қасиеттері………………………………………………39

2.2.3 Ауыр металдардың химиялық және физикалық қасиеттері…………….42

2.2.4 Судың ауыр металдармен ластану  жолдары және оның кері асері…….47

2.3 Топырақтың  физикалық және химиялық  қасиеттері,  ауыр металдармен  ластану жолдары және оның кері асері………………………………………...50

2.3.1 Топырақтың  жалпы физикалық  қасиеттері……………………………..50

2.3.2 Топырақтың  химиялық қасиеттері……………………………………….57

2.3.3 Топырақтың ауыр металдармен  ластану жолдары және оның кері әсері ………………………………………………………………………………68

 

3. ДИПЛОМ  ЖҰМЫСЫНДА  ҚОЛДАНЫЛҒАН  ӘДІСТЕР  МЕН ҚОНДЫРҒЫЛАР, ТӘЖІРИБЕ  БАРЫСЫНДА  АЛЫНҒАН  НӘТИЖЕЛЕР ЖӘНЕ  ОЛАРДЫ  ТАЛДАУ

3.1 Әдістер мен қондырғылар…………………………………………………..70

3.2 Тәжірибе барысында алынған өлшеу  нәтижелерін статистикалық өңдеу  әдістемесі…………………………………………………………………………81

3.3 Алынған нәтижелер және оларды талдау …………………………………96

3.4 Қорытындылар мен ұсыныстар……………………………………………..97

 

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ……………………………………...98

ҚОСЫМШАЛА………………………………………………………………   101

 

 

 

 

 

КІРІСПЕ

 

Қазіргі кезде адамның  қоршаған ортамен қарым-қатынасы ерекше маңызға ие болып отыр. Жер шарындағы халық санының жедел өсуі және көптеген елдердің индустриалды дамуы табиғи ресурстарды пайдалануды еселеп арттырып, адамның табиғатқа әсерінің көлемін өсіре түсуде.

ХХ ғасырдың екінші жартысында қоғам мен табиғаттың өзара қарым-қатынасында жаңа сападағы жағдай қалыптасты. Материалдық өндірістің көлемі еселеп өсіп, шикізатты өндіру барған сайын арттып, дүниежүзілік мұхит пен қазба байлықтар жеделдетіліп игерілді. Ғылыми-техникалық прогресс нәтижесінде жасалынған табиғатқа әсер етудің ұлан-ғайыр мүмкіндіктері мен құралдары және адам баласының өсіп отырған қажеттіліктері табиғат ресурстарын, оларды планетадағы жалпы қорымен бара-бар мөлшерде пайдалануға алып келді [1].

Қазіргі ғылым мен техниканың жетістіктері адам баласына табиғи ортаны сақтау мен оның ластануына жол бермеуге, қамқорлық танытуға мүмкіндік береді. Мұндай мүмкіндіктердің бірнешеуі  төмендегідей:

- табиғи ресурстарды үнемдеуне мүмкіндік беретін аз қалдықты немесе қалдықсыз технологияны жаппай өндіріске ендіру және ортаның ластануын барынша азайту;

- су шығынын едәуір азайтуға мүмкіндік беретін өндірісті сумен жабдықтаудың қайтымды және тұйық айналымдарын кең қолдану;

- топырақтағы ылғалдың жиналуын, атмосфералық ауадағы газдардың тепе-теңдігін сақтауға мүмкіндік беретін орман алқаптарының сақтануы және қалпына келтірілуі;

- жылу мен энергияның дәстүрлі көздерінің атмосферадағы көмірқышқыл газының жиналуы мен климаттық өзгеруінің алдын алуға мүмкіндік беретін табиғи көздерімен алмастырылуф болып табылады [1].

Жалпы алғанда, табиғи орта қоғамға тиімсіз бағытта өзгере бастады, соның нәтижесінде табиғат  қазіргі кезеңде апат қаупінде деуге  болады. Оысған байланысты қазіргі  кезде бүкіл адамзат қоғамның алдында тұрған аса маңызды міндет: тез арада табиғаттың апаттық  жағдайын (экологиялық кризисті) болдырмауға  арналған және оны қорғау мен табиғи ресурстарды тиімді пайдалануға  бағытталған шараларды жүзеге асыру.

Қоршаған ортаны қорғау қазіргі кезде және келешекте  ұрпақтарымыздың қалыпты тіршілігіне  қажетті табиғи ортаны сақтап қалуды қамтамасыз ететін мемлекеттік және қоғамдық іс-шаралар жүйесі болып табылады. Бұл жүйе адам игілігі үшін түрліше: өндірістік, ғылыми, денсаулық сақтау, эстетикалық және тәрбиелік мәні бар бағыттарда жүзеге асырылады [2].

 Жоңғар Алатауы мемлекеттік табиғи саябағын ұйымдастыру жұмыстары 2007 жылдан басталып, түрлі зерттеу, жобалау шаралары арқылы Қазақстан Республикасы Үкімктінің арнайы №370 қаулысы бойынша 2010 жылы 30 сәуірде ұйымдастырылды. Қазақстандағы ірі әрі құрлысы күрделі тау жүелеріне жатады, ол солтүстікінде Балқаш-Алакөл ойысымен, оңтүстікінде Іле аңғарымен шектесіп, батыстан шығысқа қарай 450 шақырымға созылып жатыр. Оның батысында -100, ал шығысында 350 шақырымға дейінгі алқапты қамтйды. Жоңғар Алатауы – солтүстік және оңтүстік Жоңғар Алатауы деп екі тау жотасына бөлінеді. Оңтүстік Жоңғар Алатауының біраз бөлігі, яғни Саршоқы, Борохро тау жрталары Қытай аумағында орналасқан. Ал, Солтүстік Жоңғар Алатауының аумағында Қоңыртау, Желдітау, Қайрақкөл, Марқатау, Тастау, Бұлантау, т.б тау жоталары бар. Ұлттық табиғи саябағының аумағында өсімдіктердің 2168 түрі анықталған, оның 76 түрі тек осы өңірде ғана өсетін эндемик түрге жатады. Ұлттық бақ жалпы еліміздегі жануарлар дүниесіне де Алтай тауларынан кейінгі орынды йеленетін бай өлке. Жоңғар Алатауында зеріттелген дерек бойынша балықтың -2, қосмекенділердің -2, жорғалаушылардың -8, құстардың -238 дей, сүтқоректілердің 52 түрі кездеседі. Ғылыми әдебиеттерді қарастыру барысында Жоңғар Алатауы табиғат саяжайының экологиялық жағдайы соңғы жылдары жүйелі түрде зерттелмегені анықталды. Осы аталғандарға байланысты зерттеу жұмысының өзектілігіне күмән келтіруге болмайды.

Зерттеу жұмысының  мақсаты:

 «Жоңғар Алатауы» табиғат саяжайының табиғи ортасы компоненттерінің ауыр металдармен ластануын зерттеу.

Зерттеу  жұмыстың міндеттері:

1. «Жоңғар Алатауы» табиғат саяжайының ауасының ластану деңгейін анықтау.
2. «Жоңғар Алатауы» табиғат саяжайының топырағының ластану деңгейін анықтау.
3. «Жоңғар Алатауы» табиғат саяжайының суының ластану деңгейін анықтау.

Зерттеу нысаны:

Табиғат бағы солтүстікінде  Балқаш-Алакөл ойысы, оңтүстікінде Іле аңғары аралығында батыстан шығысқа қарай 450 км-ге сөзіліп жатқан, әкімшілік тұрғыдан алғанда Аламаты облысының Ақсу, Сарқанты және Алакөл аудандарының аумағында орналасқан «Жоңғар Алатауы» табиғат саяжайының табиғи ортасы компоненттерінің ауыр металдармен ластануын зерттеу.

Зерттеу жұмысының  жаңалығы:

«Жоңғар Алатауы» табиғат саяжайының табиғи ортасын негізге ала отырып, ауыл шаруашылығы мен өндіріс ошақтарынан бөлінген ауыр металдардың мөлшерін анықтау. «Жоңғар Алатауы» табиғат саяжайының табиғи ортасы суының сапасы ауыл шаруашылығы, егін шаруашылығының дамуына тікелей байланысты. Сондықтан, ауа, су және топырақ құрамындағы ауыр металдардың мөлшері анықталып, ШРК –мен салыстырылды. Осы ғылыми жұмысының зерттеу нәтижелерінің барлығы алғаш рет алынды.

 

 

1. ҚАЗАҚСТАН  РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ  ЖӘНЕ АЛМАТЫ

ОБЛЫСЫНЫҢ ЕРЕКШЕ ҚОРҒАЛАТЫН  АУМАҚТАРЫ

 

 

1. Республикамызда ерекше қорғауға алынған аумақтары

 

Халық санының  өсіуне байланысты барлықнегізгі табиғи бірлестіктердің бөліктерін бастапқы түрінде сақтап қалудың маңызы артып отыр. Тек адам қолымен өзгертілмеген бірлестіктер болғнда ғана адамның жасаған өзгерістерінің нәтижелері туралы қортынды жасап, оларды болдырмауға мүмкіндік туады.

Кез келген мемлекеттің ерекше қорғалатын табиғи территорияларды құрып, дамыту стратегиясы негізгі екі міндетті орындалуын қамтамасыз етуі тиіс:

1) оның территориясындағы барлық негізгі географилық аймақтар мен өңірлердің табиғи этиалондарының барынша толық көрсетілуі;

2) жүйелі топтастырылған деңгейдегі биологиялық ресурстарды, топрақта енгізе отыпып, өсімдіктер мен жануарлар дүниесін және микроорганизмдерді сақтау.

Мұны арттыру үшін ең дұрыс шара қорықтар мен ұлттық парктерді ұйымдастыру болып табылады.