Валютная система РК

Қазақстан Республикасының  Білім және ғылым  министрлігі

Л.Н.Гумилев  атындағы Еуразия  ұлттық университеті 
 
 
 
 
 
 

ВАЛЮТАЛЫҚ ЖҮЙЕ:

МӘН – МАҒЫНАСЫ, ҚАЙШЫЛЫҚТАРЫ,

ОЛАРДЫ  ШЕШУДІҢ ЖОЛДАРЫ 
 
 

  Тақырыбындағы курстық жұмыс  
 
 

     Орындаған: _______________ 

  Тексерілді:   ______________ 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Астана 2011 ж. 

     Жоспар: 
 

Кіріспе............................................................................................................... 3

1. Валюталық  жүйенің мән – мағынасы, реттеу құралдары ...............................

1.1. Валюталық  жүйенің мәні, негізгі элементтері,

валюталық бағам түрлері  ..................................................................................

1.2. Валюталық  бағамның экономикаға әсері ...................................................

2. Қазақстан  Республикасының валюта нарығына  талдау жасау 

2.1. Валюта  нарығының динамикасын талдау ................................................

3. Валюталық  жүйенің қайшылықтары, оларды шешу  жолдары ......................

3.1 ..............................

3.2. ................................

Қорытынды ......................................................................................................

Қосымшалар  .....................................................................................................   
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Кіріспе 

         Бүгiнгi әлемде экономикалық және  шаруашылық қатынастар күннен-күнге  даму барысында халықаралық валюта  қатынастарының өркендеуi өндiргiш  күштердiң қарқынды өсуiмен, дүниежүзiлiк  рыноктың қалыпта суымен, халықаралық еңбек бөлiнiсiнiң тереңдеуiмен, шаруашылық байла ныстарының интеннационалдануы және жаһанданумен сипатталады.

           Халықаралық валюталық қатынастар  халықаралық экономикалық қатынастардың  дамуына жалпылама түрде өзiнiң  онды әсерiн тигiзедi. 
Халықаралық валюталық жүйе дүниежүзiлiк шарушылықтың шеңберiндегi сатып алу және сату айналымын тудыратын әдiстер, құрал жабдықтар және мемлекетаралық ұйымдардың жиынтығынан тұрады. Оның пайда болу және одан әрi даму экономикасы халықаралық ақша кеңiстiгiндегi адекватты шарттарды талап ететiн ұлтаралық капитал үрдiсiнiң объективтi дамуын бейнелейдi.   
            Валюталық жүйенiң негiзгi құраушы элементтерi: ақшалай тауар және халықаралық өтiмдiлiк,  валюталық бағам, валюталық нарықтар,  халықаралық валюта, қаржылық ұйымдар және мемлекетаралық валюталық келiсiм шарттар.

           Валюталық  жүйе - ұлттық  заңнамамен немесе  мемлекетаралық  келiсiм шарттарымен  бекiтiлетiн  валюталық  қатынастарды  ұйымдастыру  және  реттеу нысаны.

     Курстық жұмыстың өзектiлiгi елiмiздiң әлемдiк рынокта алдынғы қатарлы елдер санатына қосылуы үшiн iшкi экономикалық өсумен қатар, халықаралық экономикалық қатынастарымыз дамып, соның iшiнде өзектi саласы халықаралық валюталық қатынастардың дамуы елiмiз үшiн маңызды. Өйткенi бiздiң экономикамызда теңгемiз еркiн айналысқа шыққандықтан, әлемдегi валюта өзгерiстерi бiзге де зор әсер етедi.

     Сондықтан мен курстық жұмысымның тақырыбын  «Валюталық жүйе: мән-мағынасы, қайшылықтары мен оларды шешу жолдары» деп алдым. 
         Бұл курстық жұмысымды жазудағы негiзгi мақсатым мен мiндет терiм мыналар: валюталық жүйенiң түсiнiгiн анықтап, оның пайда болуы ның себептерiн талдау және оның мәнін ашу; халықаралық валюталық жүйенiң негiзгi элементтерiн анықтау және талдау; валюталық жүйенің негізгі элементтеріне тоқталу және оларды талдау;  Қазақстан Республикасын дағы валюталық жүйенiң қалыптасуы мен қазiргi жағдайы қарастырылды.

     Курстық жұмысымда валюталық бағам жүйесін тек теориялық бағытта қарастырып қоймай, сондай – ақ оладың тәжірибелік жақтарын да қамтып жаздым.

     Курстық жұмыстың құрылымы негізінен екі бөлімнен және кіріспе, қорытындыдан тұрады.

     Бірінші бөлімде, валюталық бағам түсінігі және бағам жүйесінің тарихи тұрғыдан дамуы, валюталық бағам, оның экономикаға әсері туралы айтылады. Сонымен қатар онда валюталық нарықтар түрлері қарастырылған.

     Екінші  бөлімде, ҚР – дағы валюталық бағам  қызметтін ұйымдастыру және реттеу механизімі, Қазақстан Республикасындағы валюталық саясат, валюталық реттеу, валюталық бағам режимін реттеу туралы айтылады.   
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

1. Валюталық жүйенің  мән – мағынасы, реттеу құралдары   

1.1. Валюталық жүйенің  мәні, негізгі элементтері,

валюталық бағам түрлері 
 

• Валюталық бағам

    Валюталық жүйенiң басты элементi - валюталық бағам. Валюталық бағамның қалыптасуына ықпал ететiн факторлар қатары анықталған. Шетел валюталарының бағамдарының әр түрлi түрлерi мен баға белгiленiмдерi берiлген.

    Валюталық бағам - нарықтық экономиканың ең маңызды және біртұтас құрылымдарының бірі, бiр елдiң ақша бiрлiгiмен шетелдiк ақша бiрлiгiмен немесе халықаралық валюталық бiрлiкпен берiлген бағасы

    Валюталық бағам-басқа елдiң ақша бiрлiгiне қатысты  сол елдiң ақша бiрлiгiнiң қатысты  сол елдiң ақша бiрлiгiнiң бағасы. Валюталық бағамның құндық негiзгi валютаның сатып алу қабiлетi болып табылады. Бұл  экономикалық категория тауар өндiрiсiмен және тауар өндiрушiлерiмен дүниежүзiлiк нарықтағы өндiрiстiк қатынастарды бiлдiредi. Құн тауар өндiрiсiнiң экономикалық шарттарының жалпылама мазмұны болғандықтан, әртүрлi елдердiң ұлттық ақша бiрлiктiң салыстыруы өндiрiс және айырбас процесi қосылуынан тұратын құндық қатынасқа енгiзiлген. Тауарлардың және қызметтердi өндiрушiлер мен сатып алушылар валюталық баған көмегiмен ұлттық бағаларды басқа елдердiң бағаларымен салыстыру нәтижесiнде белгiлi бiр елде қандай да бiр өндiрiстi дамытудың немесе күрделi қаржы жұмсаудың тиiмдiлiк дәрежесi анықталады.

    Валюталық бағамға әсер ететiн факторлар: кез келген баға сияқты валюталық баған да құнның негiзiнен валютаның сұранысы мен ұсынысына байланысты ауытқып отырады. Сұраныс пен ұсыныстың ара-қатынасы әр түрлi факторларға тәуелдi:

• инфляция қарқыны
• төлем байланысының жағдайы

    Валюталардың  баға белгiленiмi айырбас үшiн ұсынылған  екi ақша бiрлiгiнiң шектi қатынасын  анықтауға мүмкiндiк жасайды. Валюталық баға белгiлеу түрi валютаның жағдайына, оның бағамының деңгейiне әсер  етпейдi, өйткенi валюта бағанының  мәнi қалады,ал оның формасы өзгередi.

     Нарықтық  экономикада банктер монополистерге айналады және барлық қаржылық капитал  арқылы нақты басқарады. Олар тек делдалдық қызметтен шығып, ұдайы өндірістің барлық фазасының аясына ғана кіреді. 

•   Валюталық нарықтар.

 

    Валюталық жүйенің келесі негізгі құрамдас бөлігі  - валюталық нарықтар.

    Валюталық нарықтар уақтылы есеп айырусыларды жүзеге асыруды, валюталық қаражаттарды бiршама тиiмдi пайдалануын, валюталық операцияларға қатысушылардаң валюталық бағамдар айырмасы түрiнде пайда алуын, валюталық тәуекелдердi сақтандыруды, валюталық бағамдарды реттеудi, валюталық саясатты жүргiзудi қамтамасыз ете отырып, iшкi және халықаралық төлем айналымына қызмет етедi.

    Халықаралық есеп айырысудың өзiндiк ерекшелiгi барлық елдер үшiн жалпыға бiрдей қабылданған  төлем құралының болмауында. Сондықтан  да сыртқы сауда, көрсетiлген қызметтер, несиелер, инвестициялар, мемлекетаралық төлемдер бойынша есеп айырысудың қажеттi шарты сатып алу-сату формасында бiр валютаны екiншi бiрiне айырбастау болып табылады.

    Валюталық нарықтарда шетел валютасына деген  сұраныс пен ұсыныс ең алдымен  сатылған тауарлар және көрсетiлген қызметтер үшiн валюталвқ түсiм алған экспортерлардан; сатып алған тауарлары мен көлiк және кеме компанияларынан алынған қызметтерi үшiн төлемдерi төлеуде импорттерден; сондай-ақ көрсеткен қызметтерi үшiн фрахты, сақтандыру сыйақысы, брокерлiк және банктiк комиссия түрiнде валюталар алатын сақтандыру қағамдары мен банктерден; дивидент төлеуге, займды, несиенi және оған есептелген пайызды және т.б. қайтаруға мiндеттемесi бар заңды және жеке тұлғаладан туындайды.

    Халықаралық валюталық нарықтар iрi дүниежүзiлiк  қаржы орталықтарында орналасқан. Оның iшiнде, Хондайдағы, Нью-Йорктегi, Франкфуртна-Майнедегi, Париждегi, Цюрихтегi, Токиодағы, Сингапурдағы, Гонконгтағы iрi валюталық нарықтарды халықаралық төлем айналымында кеңiнен пайдаланылатын валюталар ұлттық валюталық нарықтарда белгiлi бiр еркiн алмастырылады, мысалы: Сингапур –доллары, Сауд-риалы, Кувейт –динары т.б. орналасқан банктер өз клиенттерiне валюталық қызметiн түсiндiредi.

    Валюталық нарықтағы операцияларға банктер  функциональдық көзқараспен қарасақ, валюталық нарық – халықаралық есеп айрысу, валюталық интервенциялау, пайда табуды қамтамасыз ететiн валюталық операциялардың жиынтығын бiлдiредi.

    Институционалдық  жағынан қарасақ, валюталық нарық – Үкiметтiң, банктердiң, инвестициялық компаниялардың биржалардың брокерлiк конторалардың және шетелдiк банктердiң жиынтығы.

    Ұйымдастырылу – техникалық жағынан алсақ, валюталық  нарық – банктердi халықаралық  есеп айырысу барысында өзара  байланыстыратын басқа да коммуникациялық  жүйелер жиынтығын бiлдiредi.

    Валюталық жүйенің келесі құрамдас бөлігі валюталық бағанның динамикасына әсер етеді, ол – төлем балансы.

    Валюталық нарық - бұл шетел валюталары мен шетел валютасындағы бағалы қағаздарды сату және сатып алу операциялары жүзеге асырылатын арнайы орталықболып табылады.

    Валюталық операциялардың көлемi, сипатына және пайдаланатын санына қарай байланысты валюталық нарықтар үшке бөлiнедi.

    халықаралық;

    аумақтық;

    ұлттық (жергiлiктi)

    Халықаралық валюталық нарықтар iрi дүниежүзiлiк  қаржы орталықтарында орналасқан. Оның iшiнде, Хондайдағы, Нью-Йорктегi, Франкфуртна-Майнедегi, Париждегi, Цюрихтегi, Токиодағы, Сингапурдағы, Гонконгтағы iрi валюталық нарықтарды халықаралық төлем айналымында кеңiнен пайдаланылатын валюталар ұлттық валюталық нарықтарда белгiлi бiр еркiн алмастырылады, мысалы: Сингапур –доллары, Сауд-риалы, Кувейт –динары т.б. орналасқан банктер өз клиенттерiне валюталық қызметiн түсiндiредi.

    Валюталық нарықтағы операцияларға банктер  функциональдық көзқараспен қарасақ, валюталық нарық – халықаралық есеп айрысу, валюталық интервенциялау, пайда табуды қамтамасыз ететiн валюталық операциялардың жиынтығын бiлдiредi.

    Институционалдық  жағынан қарасақ, валюталық нарық – Үкiметтiң, банктердiң, инвестициялық компаниялардың биржалардың брокерлiк конторалардың және шетелдiк банктердiң жиынтығы.

    Ұйымдастырылу – техникалық жағынан алсақ, валюталық  нарық – банктердi халықаралық  есеп айырысу барысында өзара  байланыстыратын басқа да коммуникациялық  жүйелер жиынтығын бiлдiредi.

    Валюталық нарықты белгiлерiне қарай келесiдей  түрде жiктеледi:

1. Орналасу аумағына қарай:

• халық аралық;
• iшкi;
• аумақтық;

2. Валюталық шектеуге қатысты:

• еркiн нарық;
• еркiн емес.