Тарау Шортанды қаласындағы «РОС» ЖШС-нің қаржылық-экономикалық көрсеткіштеріне талдау

Фирманың сыртқы экономикальщ әрекетінің Экономикалық

стратегияның бүл бағыты фирманың сыртқы рынокта тауарлар мен қызметтерді импорттаушы ретіндегі де, экспорттаушы ретіндегі де мінез-қүлқының ережелері мен тәсілдерін жасауы тиіс. О л жасалып жатқан мемлекетпен оның шегіндегі заңдылыгы негізінде экспорттау -импорттау операциясының жүзеге асырылу принципін анықтайды. Экспорт стратегиясын таңдау кезінде фирма өзінің экспорттық әлеуетін есепке алады, тактика жасайды, экспорттық қызмет формасы бойынша ресурстарды бөліп таратады. Импорттау стратегиясының негізін, бағаны зерттеу және үсынылған тауарлардың сапасы, даяшылықтың сапасы мен мерзімі импортталатын тауарлардың технологиялық деңгейлерін анықтау және басқалар қүрайды.

Өндірістік шыгындарды азайту стратегиясы. Оның негізгі бағыты шығындарды азайту арқылы бәсекелестік артықшылықты қамтамасыз ету болып саналады. Стратегия өнімнің төмен қүнына жету және осы негізде «орталық рынокта»лидерлікті үстап қалу үшін бәсекелестік күрес тәсілдерін жасауы қажет. Ол барлық айналым арасы бойынша өндірістен бастап тауарлардың рыноктағы әлеуетті түтынушыларға қозғалысына дейәінгі шығындардың стратегиялық талдауы есебінен нақ солай өндіріс факторлары есебінен шығындардың қалыптасу процесін реттеу принциптерін жасауы керек.

Фирманың инвестицияльщ цызметінің стратегиясы. Жалпы қабылданған түсінік бойынша инвестиция бүл инвестициялық портфелдің қүрылу стратегиясы, яғни заңды және жеке түлғалар иеленетін бағалы қағаздардың жиынтығы. Портфель акциялардың, облигациялардың нақтыланған кепілдендірілген кірістермен, қағаздармен тәуекелдермен әртүрлі деңгейде қамтамасыз етуді үсынады.Инвестициялық стратегияның түсінігінің анықтамасын инвесторларға қолданайық, яғни пайда алу мақсатында өз капиталын басқа кәсіпорындарға салатын түлғаларға. Біздің жағдайда фирманың инвестисиялық қызметі меншікті материалдық-техникалық базасы немесе тауарлық- материалдық қорлар жайында сөз болып отыр. Сондықтан инвестициялық стратегияны немесе инвестициялық қызметі стратегиясын біз фирманың бәсекелестік мәртебесін үнемі кеңейтіп отыруды қамтамасыз ететін, фирманың-тауарлық материалдық қорларын және материалдық-техникалық базасын деңгейінде үстап түрудың әдістерін таңдау деп түсінеміз. Бүл инвестициялық стратегияны жасау кезінде ең жоғары бағаланатын үдемелі өндіріс формасын: техникалық қайта жабдықтау, модернизациялау, қайта конструкциялауды,үдайы өндірістік циклдардың жоғары бағаланатын кезеңдері мен осы процестің басқа да сипаттамаларын анықтау қажеттілігін көрсетеді.

Фирма персоналдарын ынталандыру стратегиясы.Маңызды экономикалық стратегияның құрамдас бөлігі фирманың стратегиялық мақсаттарға жетуіне жөн сілтейтін фирма қызметкерлерін ынталандыру жүйесінің жобасын жасау болып саналады.Бүл жүйенің негізін стратегиялық шешімдерді жасау кезінде жүмысшыларды қозғайтын бір сәттік емес, фирманың үзақ мерзімдік қызғушылығын басшылыққа алатын ынталандырулардан қүралуы керек. Стратегиялық ынталандыру жүйесі рынок талаптарын тиімді, жоғары сапалы және уақтылы қанағаттандыратын фирма персоналдарының мүдделерін қозғауға эсер ететін «мотивациялъщ кеңістік» қүруы қажет. Бүл жүйе фирманың әлеуетті клиенттерінің мүдделері мен түтынымдарына, қажеттіліктеріне бағдарланған болуы тиіс, ынталандыру стратегиялық перспективада фирма миссиясының орындалуы бойынша оның қызметінің соңғы нәтижелерімен байланысты болуы қажет.

Фирманың қауқарсыздыгыныц (банкроттьщ) алдын алу стратегиясы. Әрекеті бойынша барлық экономикалық стратегияның қүрамдас бөліктерін талдап қорту болып саналады. Оның басты міндеті дағдарысты тенденцияларды алдын ала тоқтату, әлсіз сигналдардың алдын алу болып саналады.Банкроттықтың алдын алу тактикасы мен стратегиясын айыра білу маңызды. Егер тактика ағымдағы кезеңдегі фирманың нақты қаржлық жағдайы оның қызметі және осы негізде жақын уақытта банкроттық орын алуы ықтималдығын бағалауға, жол көрсететін болса, стратегия қандайда болмасын стратегиялық үзақмерзімдік шешімдердің мүмкін болатын салдарын болжауңға сүйенуі қажет.Сондықтан фирма банкроттығының алдын алу стратегиясының маңызды қызметі болып фирманың ең бастапқы қүрылу кезеңдерінде оның миссиясын таңдау кезінен осындай салдарды болжау болып саналады.Демек, банкроттықтың алдын алу стратегиясы тауарлық, бағалық, инвестициялық және басқа да экономикалық стратегияның қүрамдас бөліктерінің шеңберінде қабылданатын стратегиялық шешімдерді таңдау әдісін анықтауы қажет.

Сонымен экономикалық стратегия - бүл біртүтас біріктірілген жалпы мақсаттарды - фирманың бәсекелестік артықшылығының жоғары деңгейін қүру мен үстап түру, жекелеген өзара байланысты және өзара алдын ала келісілген элементтерді қүрайтындардың жиынтығы. Бір сөзбен айтқанда, экономикалық стратегия - бүл фирманың бәсекелестік артықшылығын қамтамасыз ету жүйесі. Экономикалық стратегия басқа да жүйелер сияқты заңдылыққа яғни, біртүтастық, интегративтікке, коммуникативтікке және тағы басқаларға үшырайды. Бүл егер барлық экономикалық стратегияның қүрамдас бөліктері үйлестірілуі жүзеге асырылған жағдайда ең жоғары тиімділікке жететінін көрсетеді; әрбір қүрамдас бөліктердің шеңберінде қалыптасатын шешімдер, уақыты мен ресурстары бойынша және бір біріне қайшы болмауы тиіс. Тапсырылған стратегиялық ресурстар деңгейінде анықталған шекті мүмкіншіліктермен жалпы және жергілікті мақсаттарға жетуді игереді. Фирманың экономикалық стратегиясы сыртқы байланыстармен сыртқы ортамен фирма қызметін қалыптастыру ережесімен тәсілдерін жасап шығаруда, елдегі және оның шегіндегі макроэкономикалықжәне микроэкономикалық жағдайларды елемеуі мүмкін емес. Экономикалық стратегия жүйесінің маңызды жүйежасаушы элементтері мыналар балып табылуы тиіс:тауар стратегиясы, өндіріс факторлары рынгның өзара әрекеті стратегиясы, трансакциондық шығындарды төмендету стратегиясы, фирманың инвестициялық қызметі стратегиясы, фирма қауқарсыздығының алдын алу стратегиясы.

 

1.3 Экономикалық стратегияның жергілікті мақсаттары.

 

Жергіліктіге (локальдыға) біз бағыныштылық сипаттағы мақсаттарды жатқызамыз, яғни экономикалық стратегияның жалпы мақсатын жасауға жол беретін жиынтық жетістік.Жалпы талаптар бойынша жергілікті мақсаттарға ұсынылатындар мыналар:

1. мақсаттар өлшенерлік және нақты болуы керек.
2. мақсаттар уақытқа бағдарлануы керек (ұзақ мерзімді, орта мерзімді, қысқа мерзімді)
3. мақсаттар қол жетерлік болуы керек

4. мақсаттар өзара бірін бірі қолдайтын болуы керек (қайшылықты емес) 
Жоғарына айтып өткеніміздей экономикалық стратегияның жергілікті

мақсаттары ішкі және сыртқы факторлармен ынталан дыры лады: «ұлттық ромбы» детерминентімен және фирманың стратегиялық әреуетімен: Олардың бірлескен ықпалы фирма миссиясын, оның өндірістік бейінімен бәсекелестікм мәртебесін құруға жол ашады.

Фирма миссиясын құру экономикалық стратегиының ең маңызды элементі (мақсаты) болып табылады. Миссияны ең басты жалпы мақсат деп атау қабылданған-фирманың өмір сүруін білдірітін нақты себеп. Фирма миссиясы мынадай элементтерден қүралуы керек:

1. Фирманың міндеті оның негізгі қызметі жағынан немесе тауарлары жағынан, оның негізгі рыноктары мен негізгі технологиялары. Миссия фирма қандай кәсіпкерлік қызметпен айналысады деген сүраққа жауап береді.
2. Фирманың жүмыс принципін анықтайтын фирма қатынасы бойынша сыртқы ортасы, оған шектеулер қою арқылы қызметін жүргізуге жағдай жасайды
3. Фирма мәдениеті. Яғни фирма ішінде жүмыс климаты кандай типте әрекет етеді, осы климатқа адамдардың қандай типі машықтанған деген сүрақтарға жауап береді. Басқаша айтқанда мәдениет-бүл фирманың имиджі, оның жағдайы, қоғам санасындағы ол туралы көрнісі.Фирма миссиясы клиенттерді тартатын фактор ретінде қызмет етуі керек. Ол клиенттардің қандай қажеттіліктерін фирма барынша тиімді қанағаттандыра алатынын көрсетуі керек. Басқа жағынан алғанда фирма миссиясын таңдау -бүл гүлдену немесе банкроттық жолындағы алғашқы қадам. Фирма миссиясын шектеулі талқылау рынок талаптарының өзгеруін фирма қабілетінің икемді сезінуіне қайшы келеді. Миссияны кеңінен талқылау фирмалық ресурстарды пайдалану өнімділігін төмендетуі мүмкін және ақыр аяғында -фирманың бәсекелік артықшылығын жоғалтуға және банкроттыққа әкелуі мүмкін .

Фирма миссиясы алдын-ала оның өндірістік бейінін анықтайды яғни, рынок сегменттерінде қызмет көрсететін сатып алушылардың сүранысын қанағаттандыратын тауарлар шығару үшін фирма алдын ала болжаған ресурстардың сапалық сипаттамасы мен қүрлымының қүрамы. Өндірістік бейін тауарлар мен қызметтердің анықталған жиынтығын жеткілікті үзақ мерзімге шығаруға фирманың өндрістік аппаратының бейімділігін сипаттайды.Фирманың өндірістік бейінінің қүрылуы -көптеген әртүрлі бағытталған факторларға бағынышты өте күрделі процесс. Баламалы мэре жүйесінің заңдылығынан фирма өнім шығаруда шекті мүмкіншілікке ие болатынын көреміз. Өндірістік бейінде фирманың тауар ассартиментін шектей отырып шығруға бейімделген осы шекті мүмкіншіліктер көрніс табады. Бүл шектеу өндіріс бейінінің кеңдігі деген категориямен сипатталады яғни, фирманың алдын ала болжалған ресурстарының барлық түрлерінің қүрамында, қүрлымы мен сапалық сипаттамасында өзгерістің орын алуынсыз фирма шығара алатын (рынкқа шығаратын) көптеген өнімдердің көлемімен сипатталады.

Айта кететін жай, стратегиялық басқарудың маңызды обьектісінің бірі бейінің кеңдігі болып саналады. Өте тар бейін яғни, фирма шығара алатын тауар ассортиментінің едәуір шектелуі, бір жағынан жоғары өнімділікті жабдықтар қолдануға және осының есебінен өндіріс масштабында оң нәтиже алуға мүмкіндік береді. Екінші жағынан,тар мамандандырылған фирма үлкен селқостыққа ие, ол өнімдерді жаңарту процесінде, рынокқа жаңа тауарлар шығаруда, рынокқа жаңа сегментпен өтуде және басқа қүралдармен бәсекелестік артықшылықтың жоғары деңгейін үстап түруға қатынастары бойынша керітартпа.

Өндіріс бейінінің тым кеңдігі оған ішкі икемділік қасиетін беру үшін материалдық-техникалық базаға инвестицияны мәнді үлғайтудың қажеттілігін көрсетеді. Сол уақытында бейіннің кеңцігі рынктың жаңа сегменттерін тез үстап қалуға фирманың жылжымалылығын оның сыртқы икемділігі қамтамасыз етеді.

Сондықтан, экономикалық стратегия өндірістің жогары багаланатын кеңістігін табу сыртқы ортаның түрақсыздығы әлеуетті деңгейге сәйкестігінің ережелері мен тәсілдерін қүруы керек. Басқа маңызды экономикалық стратегияның біріктірмелі жергілікті мақсаттары болып фирманың бәсекелік статусының қүрылуы саналады. Аталған екі біріктірмелі мақсаттар өзара байланысты миссияның қүрылуы және фирманың бәсекелестік статусы бір біріне қайшы келмейді. Олар бірін бірі қолдайды және толықтырады. Егер миссия не және кім үшін өндіру керек деген сүраққа жауап берсе, онда фирманың бәсекелестік статусы -бәсекелік артықшылықты сақтап қалу үшін қандай қүралдармен қалай өндіру керек деген сүрақтарға жауап береді.

Миссия да бәсекелестік статуста сыртқы факторларға бағынышты. Миссия стратегиялық әлеуеттің өмір сүруі үшін талаптарды қалыптастырып болашақ мүмкіншіліктерді алдын ала болжаумен қүрылады және стратегиялық әлеуеттің ықпалына қарай өзгеруіне болады.Бәсекелік статус стратегиялық әлеуетке тәуелді.

Әрбір біріктірмелі жергілікті мақсаттарға жету қиын, көпсатылы қызметтерінің түрлілігімен ресурстар мен уақыты бойынша өзара байланысты жүзеге асырылатын процессті үсынады. Экономикалық стратегияның нақтыланған жергілікті мақсаттарын бөлу қажет. Бүл жергілікті мақсаттар имплициттік (яғни, өзінен өзі түсінікті) және эксплициттік (ашық көрністе болатын) сипатта болуы мүкін. Фирма миссиясын қүру үшін мысал қарастырып көрейік. Нені, қанша және кім үшін өндіру керегін анықтау үшін өзара байланысты үш міндетті шешу қажет.

Біріншіден, фирма қызметін анықтау үшін қандай салада түтыну ең қолайлы жағдай тудыратынын анықтау қажет.

Екіншіден, қайдан, кімнен, қандай жағдайлармен өндіріске қажетті ресурстар алуға болатынын анықтау қажет.

Үшіншіден, қандайда миссияны таңдау жағдайында фирма күтетін стратегиялық эсер етудің көптеген тобы тарапынан жағымды және жағымсыз қатынастарды нақты ұсынуы керек (билік қүрлымынан бастап, жануарларды қорғау қоғамымен, пива әуесқойлары және тағы басқа қарым қатынас аудиторияларына дейін). Бүл мақсаттар қиын кейде тіпті квантифициялау мүмкін емес. Біз барлығымыз жақтаушылар мен қарсылар қандай бір стратегиялық шаруашылықтандыру аймағын «қолайландыру» деңгейін бағалай отырып, қандай бір және басқа топтың ықпалынан, қарым-қатынас аудиторияларынан және басқаларынан өткенімізді жобалап түсінуге болады. Сондықтан осындай нақтыланған жергілікті мақсаттар имплициттік сипатқа ие болады. Бірақ, фирманың өнімді әлеуетті түтынушылармен ресурстарды жеткізушілермен және ықпал етуші топтармен нақты сипаттағы келісімдер жасайды, яғни олар рыноктық трансакция категория ретінде көрніс тапқан кезде, бүл жергілікті мақсаттар өлшеуші, уақытқа бейімделген, жеткізерлік және бірін бірі қолдайтын болады. Әрине егер, трансакция портфелінің қүрылуы бойныша барлық жүмыстар бірізділікпен жүйелі түрде жоғары мамандандырылған персоналдармен орындалса. Сонымен нақтыланған (детализированные) имплициттік мақсаттар айқындалған эксплициттік мақсаттарда қүрылган болуы тиіс. Бүл өз кезегінде, экономикалық стратегияның жергілікті мақсаттарына жетуге нақты ережелер мен тәсілдерлді жасауға және де осы ережелер мен тәсілдердің жүзеге асырылуын қамтамасыз ететін барлық қызмет түрлерінің қажетті спекторын анықтауға жол береді. Фирманың экономикалық стратегиясының қүрылу проблемасының болжамды қүрлымы 3.1 схемада келтірілген. Схемада келтірілгендей экономикалық стратегияның жалпы мақсатына бәсекелестік артықшылықты қүру мен үстап түру-ресурстар мен уақыттар бойынша өзара байланысты күрделі жүмыстар кешенін орындаған жағдайда ғана жетуге болуы мүмкін. Келтірілген структурада экономикалық стратегияны жасап шығару кезіндегі негізгі күш мақсаттарды нақтылайтын және оларға жету қүралдары стратегиялық трансакция партфелінің қүрылуына бағыттауы керек. Және де, экономикалық стратегияның қүрылу жүйесі серпінді екенін атап өтеміз. Стратегиялык трансакция мен кері байланыстар арасында және біріктірілген жергілікті мақсаттар фирма қызметінің ішкі және сыртқы ортасында үнемі маниторингтік жағдайды жүзеге асырып отыру және фирманың бәсекелестік статусы мен миссиясы сияқты стратегиялық трансакция қоржынына ішінара түзету енгізу қажеттілігін айқындайды.

Экономикалық стратегияның ерекшеліктері мен жүзеге асырылуынан шығатын экономикалық стратегияның қүрылуын келесі кезеңге белуге болады:

1. Фирманың сыртқы ортасының түрақсыздығын талдау және зерттелетін перспективада болжанатын түрақсыздықтың деңгейі үшін ең қолайлы стратегиялық басқару түрін таңдау .
2. Фирманың бәсекелестік статусының деңгейіне жеткізілетін талдау және жергілікті   стратегиялық  мақсаттардың  пайда  болуы   олардың  жетістігі болжанылған деңгейде сыртқы орта тұрақсаздығы жағдайында фирманың бәсекелестік артықшылығын қамтамасыз етуге жол ашады.

3. Фирманың стратегиялық әлеуетінің күшейтілуі есебінен стратегиялық 
мақсаттарға жетудің ең экономикалық тиімді қүралдарын таңдау және «үлттық 
ромбы» детерминанттарының қүрылуына біршама қолайлы жағдайларды толық 
пайдалану.

4. Жоспарланған перспективада фирманың әлеуметтік дамуы мен 
техникалық стратегиялық бағдарламаларының жобасын жасау мен жүзеге 
асыру, ішінара түзету оны «кері байланыс» есебінен талдау.

 

 

Фирманын бэеекелеситік артыкшһШЫҒЫН калыптастыру мсирколл...

Сызба 2

 

 

«Үлттык ромбының» себепті байланыстары

Фирманын стратегичлык әлеуеті

 

I

Фирманың өндірішілік бейіні мен миссиясының қалыптасуы

 

США аумағы

жиынтығмнын

қалыптасуы

Стратегиялық ресурстар аумағы жиынтығының

Стратегиялык әсерету

Элементтер ресурсы мен қамтамасыз ету 

Қалыптасқан «ұлттык ромбы» мен жағдайды жоғары дәрежеде пайдалану

 

I 

I

 

Стратегшиялық трансакцияның жиынтығының қалыптасуы

 

Фирманың тауар стратегияс ы

Бага жасау стратегиясы 

Ақша және кұнды кағаз рыногындағы фирманың мінез-қүлык стратегиясы

Фирманың сырткы экономикалык әрекетінің стратегиясы

Фирманын инвестициялык әрекетінің стратегиясы

Фирманың каукарсыздығын алдын алу стратегиясы

 

 

 

Өндірістік ресурстар рыноғының өзара әрекеті

Трансакциялык шығындарды азайту ст.

Өндірістік шығындарды азапйту

Фирманын кызмсеткер кұрамын ынталандыру стратегиясы

 

 

 

Акпараттык камсыздандыру 

Кадырлык камсыздандыру 

Материалдык-техникалык камсыздандыру

Қаржылық камсыздандыру

 

 

Жоғарыдағы   №2   сызбада   Экономикалық   стратегиялардың   қалыптасуы проблдемаларын түбегейлендіру көрсетілген олар былайша топтастырылады: Фирманың экономикалық стратегиясының жалпы маүқсаттары 1. Жергілікті мақсаттарды ынталандырушы кеңістік 2.Біріктірілген жергілікті мақсаттар