Шагын бизнес

 

Құқықтық статусы «Сұлтан» ЖШС-гі Қ.Р-ның заңдарына сәйкес заңды  тұлға болып табылады. Серіктестік  өзін-өзі қаржыландыру және шығындарын өзі өтеу негізінде қызмет етеді. Серіктестіктің өзіндік жеке балансы несие мемлекеттерінен есептері, дөгелек мөр. белгі, фирмалық баланс және басқа да реквизиттре иелігінде бар. Серіктестік өз атынан келісін  жасауға, мүмкіндік және жеке мүліктік емес құқықтары және міндетті болуы, үшінші тараптар тұлғасы ретінде сотта жауапты болуы мүмкін.

Серіктестік  өзіне  тиесілі мүлікпен барлық міндеттемелермен жуапты болады. Қатысушылардың  қарыщына серіктестік жауапты болмайды.

«Сұлтан» ЖШС-ның  шаруашылық қызметі.

«Сұлтан» ЖШС-сы ауыл шаруашылық өнімдерін өндіруге негізделген серіктестік. Оның, меншігінде 841 га жер , 500 мың мал (сиыр, қой )бар. Қазіргі куйде жерге себілген өнімдер: бидай,арпа, сұлы, қант қызылшасы, сеннаж сияқты өнімдер жатады. Ал мал өсіруде: қой, сиыр – бұдан алынатын өнімдерге: сүт, жүн, тері сияқты өнімдер саналады.

Серіктестіктің шаруашылық қызметін  жүргізуіндегі ең негізгі  қызмет шикізатты тиімді, қымбат бағамен  өткізу болып табылады.

Жерді өңдеудегі көмекші  өндіріс құралдарына трактор, комбайын, машина- техникалық саймандар құрап отырады. Оларды үнемі жөндеуден өткізу, басқа кооперативтердің жерін жыртуға, өнімін жинауға, жалға беру сияқты қызметтерді жүзеге асырып отырады.

Қазіргі күнде шаруашылық қызметті серіктестік жетілдіре  түсуде. Бұған бидайды өсірудегі  мал жинауды, өткізуі дәлел бола алады. Оны елесі кестеде көре аласыз.

 

 

 

2.1.6. кесте. Шаруашылық  қызметін талдау.

Атауы	2009 ж	2010ж	2011 ж
	өнімнің шығуы	өнімнің шығуы	өнімнің шығуы
Бидай өсірудің барлығы Оның ішінде: Күздік бидайы Яров. бидайы Яров. сұлысы Люцерн арпасы Сенаж Қант қызылшасы	1077 тонна   413 тонна 529 тонна 135 тонна 306 тонна 820 тонна 1100 тонна	1120 тонна   600 тонна 390 тонна 120 тонна 320 тонна 550 тонна 15000 тонна	1379 тонна   620 тонна 591 тонна 168 тонна 382 тонна 558 тонна 2500 тонна
Мал шаруашылығы: КРС барлығы Соның ішінде сиыр Қойдың барлығы Соның ішінде қойлар Тоқтылар Таналар	122 бас 56 бас 277 бас 100 бас 80 бас  45 бас	150 бас 70 бас 300 бас 130 бас  120 бас  60 бас	150 бас 54 бас 380 бас 150 бас 200 бас 70 бас

Бұл кестеден көргеніміздей өнімді өндіру жыл сайын артып отыр. Бұл дегеніміз серіктестіктің жылдан – жылға экономикалық ахуалы артып, өнімді өткізу көлемі де жоғарлауда. Бүгінгі күнде серіктестіктің шаруашылығы дами түсуде.

Серіктестің даму тенденциясы  ретінде ауыл шаруашылығы өнімдерін дайындаудағы жоғары өнімділік болып табылады. 2003 жылы алынған өнім 2002 жылға қарағанда 28%-қа өсті. Осындай өнімділіктің  жоғарлылығы арқасында Түрік фирмасымен бірігіп диірмен ашуды жоспарлар отырып, және осыған байланысты инвестициялық жобалар дайындалуда.

«Сұлтан» ЖШС-ның  басқару  құрылымы.

 

 

 

 

 

 

                                                                                                     2.1. сурет

          Серіктестіктің басқарудың жоғары  органы – серіктістіктің

қатысушыларының жалпы  жиналысы. Қатысушылардың жалпы жиналысы серіктестіктегі ғалымдық мәселелерді  шешуге және серіктестіктің мақсаты, миссиясының  анықтауды жүзеге асырылады.

 

 

«Сұлтан» ЖШС – ында негізінен  37  адам  қызмет  жасайды.   Олардың  орташа  айлығы  12  мың теңге шамасында айналады.

Әрбір  кәсіпорын  немесе  ұйым  өз  қызметкерлерінің  өнімділігін  арттыру  үшін  ынталандыру  шараларын  жүргізіп  отырады.  Сол  сияқты  «Сұлтан» ЖШС – ында да  ынталандыру  шаралары  дұрыс  дұрыс  жолға  қойылған.

Серіктестік  персонал  мәселесінде  ұйымдастырудың  формасы  мен  әдісін  анықтайды.  Жалақы  төлеу және  еңбекті  материалдық  ынталандыру  тарифтік  қойылымдар мен  окладтың  көлемін  премиялар мен   серіктестік  жұмысшыларының  айлық  төлемдерін, жұмыс күні  және  жұмыс аптасының ұзақтығын,  төленетін және  басқа да демалыстардың тізбегін   жасауда серіктастік үнемі қызметкерлерге  және  жұмысшыларға көп көңіл бөледі.

Жұмысшыларда   әлеуметтік  жағынан  қорғау   серіктестіктің   негізгі  мақсаты.  Серіктестік жұмысшыларын  ынталандыру барысында қосымша жалақы  төлеу,  қиын  жағдай  туындаса  сол жұмысшының  отбасына  көмек   беру  сияқты   шараларды   жүзеге  асырады.

Бұл  шаралар еңбек  өнімділігінің  артуына,  жұмысшылардың  отбасылық  жағдайын көрсетуге,  табыстылықтың,  отбасылықтың  артуына  зор  ықпалын  тигізеді.

«Сұлтан» ЖШС – ның  қаржылық жағдайын  талдау.  Серіктестік өзінің  6 жылдық  ғұмырында  өзіндік  құралдарының  көлемін  тұрақты  өсіріп  отырды. Өзіндік  құралдарының өсуі  серіктестіктің  қаржылық  тұрақтылығын  арттыруда. 2005 өзіндік  құралдар  28,06% - ға  өсті, немесе  бұл 1435  миллион теңгені құрады. 2005 жылдың  таза  табысы 396  миллион теігенің шамасында болды. 

Енді  бұны  графикте  көрсетейік.

  І - өзіндік  капитал                               ІІ – таза  пайда

2.1.1 сурет. Өзіндік  құралдар  мен  таза  пайда  көлемінің   динамикасы. (млн. тг.)

 

Қазіргі  күнде «Сұлтан» ЖШС  – інің қаржылық  қоры  10 000 000  теңгені құрайды.  Серіктестіктің  қаржылық  құралдарының  түсімі ауыл  шаруашылығы  өнімдерін  өткізуден  түседі. Жалпы бұл  түсімдер серіктестіктің  негізгі  қызметінен  түседі десе  де  болады. Себебі  жылда  егілген өнім  жыл  аяғында  міндетті  түрде  өткізіліп  отырады.

Негізгі  көрсеткіштер  кестеден  көргеніміздей   жылдан – жылға  артып  отыр. Бұл  серіктестіктің   тұрақты,  әрі  тиімді жұмыс  істеуінің  жемісі  болып  саналады. Серіктестіктің  жер  көлеміне,  мал  басының, нан, сүт  өнімдерінің өсуі  қаржылық  тұрақтылықты арттырып   тиімді жұмыс істеуге мүмкіндік беруде.

Серіктестіктің  таза  табысы  келесі  қорларды  құруға   пайдаланылады.

• резевтік (сақтандыру)
• өндірісті  дамыту;
• әлеуметтік  дамытуға;
• тұтынуға;
• премиялар  төлеуге.

Және  басқа  да  қорлар  құрылтайшылардың  шешімінен құрылады.

2.1.7. кесте. Жалпы  капитал  мен  айналым құралының   көлемі  мен құрылымы.

 

Көрсеткіштер  атауы	Көрсеткіштер  мәні (мың  тг)
Жарғылық  қор	10 000 000
Резервтік  капитал	35 936
Қосымша  капитал	331 610
Бөлінбеген  таза  пайда	636 552
Капиталдың  жалпы  саласы	10 436 198

 

Айналым  құралдары өзіндік  жеке  көздерден  өткізу  түсімдерінен  құрылады.

Серіктестіктің шығыс  пен  табыс  көздері 2005 жылы  жалпы табыс 59% - ға және 17011 мың теңгені құрады.

Жалпы бұл  көрсеткіш  келесі  кестеде  берілген:

2.1.8. кесте.  Серіктестіктің шығыс   пен  табыс көздері.

 

Көрсеткіштер  атауы	Көрсеткіштер  мәні
Табыс, мың теңге	4802769
Жалпы  пайда (мың теңге)	17011
Таза  пайда(бөлінбеген  пайда)(мың  тг)	1746
Активтердің  рентабельділігі%	0,01
Өзіндік  капиталдық рентабель – гі %	0,08
Өнімнің  рентабельділігі (сату) %	22,6
Өткізілім  қоры %	1617

 

2005 жылы ауыл  шаруашылығы өнімдерін өткізу  қызметтерінен түскен  табыс мөлшері 1% - ға  өсіп  отыр.

2005жылы «Сұлтан»  серіктестігі үшін  дамуында  табысты  жыл  болып  табылады. Табыстың  көп  бөлігін  егінді  өткізуден  түскен түсімдер  құрайды. Соның ішінде  бидайды  өткізу 11836  млн. тг  құрайды.

2004 жыл бойынша шығын көлемі  табыс көлемінен неғұрлым  төмен болып серіктестікке пайда әкеледі.

Жалпы  2004 жылғы шығын құрылымына  қарағанда 2005 жылдың шығын құрылымы анағұрлым пайдамен шықты.  Бұл келесі кестеден  орын  тапқан.

2.1.10. кесте. Шаруашылық  қызметтер   бойынша  шығындар.

 

Көрсеткіштер  атауы	Шығындар	Өнімді  шығару	Нәтиже
			+	-
Егіншілік	16768000	18681000	1913000	-
Мал  шаруашылығы	3503435	2105435	-	1398397
Дока  нан	1979172	2293491	314319
М/ теп	6333264	6708051	374787
Қант қызылшасы	5573000	6720000	1147000
Басқа да	6240000	6384100	144000
			3893,0-1398,0
			= 2495,0

 

Жалпы бұл  кестеде  серіктестіктің  2004 жылға қарағанда табысты аяқтағанын көреміз. Оған себеп егін, мал шаруашылығындағы  өнімнің жоғары  беруі болып   табылады.

Серіктестік  қызметінде  қаржылық  экономикалық  ахуал  жылдан – жылға  жақсаруда. Бұл  жыл  аяғындағы  2495,0 мың теңге  табыспен аяқтағанын  себебі  ретінде  көрініс  табады. Егін  шаруашылығы  өнімдері  сапалы  әрі  қуаттылығы  жоғары  бидай алуға  мүмкіндік  туғызады.

Серіктестіктің  экономикалық  шаруашылығы  қызметін  келесі  диаграммадан  көре  аламыз.(%  шамасымен)

 

 

2.1.1. сурет. Серіктестіктің   экономикалық  шаруашылық  қызметінің  бағыттары.

 

Осы  диаграммадан  көріп  отырғанымыздай   серіктестіктің  негізгі қызметін  егін  шаруашылығы құрайды.  Бұл серіктестіктің  табысының 56% - ын  құрап өзге  қызметтерді жүргізуге себепші саналады.

Жалпы «Сұлтан»  ЖШС  – сы егінді  800га  жерге  егіп,  одан  жылына  1500тн бидай алады.

«Сұлтан»ЖШС – інің негізгі қызметінің жартысынан астамын бидай (егін шаруашылығы) құрайтындықтан, одан  түсетін түсімдер  де  2003 жылғы көрсеткіш бойынша жоғары  болды. Атап  айтар болсақ оның  шамасы 2 млн теңгеге тең болды. Енді  бұны  келесі  суреттегі   графиктермен  көре  аламыз.

 

2.1.3. сурет. Егін  шаруашылығынан  түскен түсімдердің  динамикасы.

Ал  серіктестіктің  өзге  қызмет  түрлерінен түсетін  түсім,  яғни  мал  шаруашылығы, наубайханалық, сүт  өнімдерін  дайындау  мен өсімдік  өсіру  сияқты  қызметтерден  түсетін  түсім  келесі  графикте  бейнеленген.

 

 

2.1.4. сурет. Негізгі  қызмет  түрлерінен  түсетін  түсімдердің   динамикасы.

Ауыл  шаруашылығы   саласындағы  «Сұлтан»  ЖШС – інің пайда  мен  залал  динамикасы  келесі  суретте  орын  алады.

 

                                   І – залал                     ІІ – пайда

          2.1.5. сурет.  Пайда  мен  залал  динамикасы (млн тг)

 Серіктестік  қазіргі   күнде  табысты  жұмыс  істеп, өндірілен өнімді  тиімді  бағамен  өткізуге   аса  зор  мән  беруде. Бұл  2003 жыл  серіктестіктің  өмір  сүру  уақыттағы  табысты  жыл  болды  десе де  болады.

Бұны «Сұлтан» ЖШС – інің  2004жыл  және 2005жылдарға  жасалған  күтілетін  есебінен  көрсетуге  болады. Жалпы бұл  көрсеткіштер  бойынша  табысты  аяқтауға  мүмкіндік беріп  отырады. Төмендегі  кестелерде  2004 – 2005жылғы  күтілетін  есептерді  салыстырсақ.

 

 

2.1.11 кесте. «Сұлтан» ЖШС –  ның  2005 жылғы күтілетін есебі.

 

Өнім  түрлері	Өлшем  бірлігі	Көлемі	Өнімділік	Жалпы  жиын	1ц/кг  бағасы	Сомасы
Егін  шаруашылығы
Қыстық  бидай	га	506	15	7085	800	5668000
Яров  бидайы	га	350	12	3500	800	3360000
Сұлы	га	100	12	1000	700	700000
Қант қызылшасы	га	70	200	14000	200	2800000
Көпжылдық шөптер	га	147	-	3000	120	360000
Соя	га	35	12	420	100	420000
Сенаж	-			5000	60	300000
Солома	-			500	40	20000
Басқалары	-			-		100000 13350000
Мал  шаруашылығы
КРС приплоды	бас	45		45	3000	135000
Сүт	ц	800		750	15	1200000
Салмақты КРС	ц	30,0		30	-	225000
Приплод  қой	бас	90		90	2000	180000
Жүн	кг	400		400	70	28000
Салмақты  қойлар	ц	30,0		30		165000
Басқалары	-					770000 2703000
Басқалары	-					100000