Саясаттану пәнінің ұғымы

    Алайда  адамзат қауымы өзінің даму барысындағы  ең бір күрделі кезеңді басынан  өткеруде,  әлем бір жағынан ұйымдасқан, екінші жағынан хаосқа кірген, бір жағынан жаһандасуда, екінші жағынан локалдықты жақтайды, бір жағынан бірігеді, екінші жағынан бөлінеді.

    Саясаттанушылар ескертеді: әлемде үлкен соғыс жүріп  жатыр, бірақ ол атыссыз, оқсыз, соғыс  тіршілік үшін соғыс. Бұл соғыстың жаңа түрі - әлемді билеу үшін психологиялық және экономикалық соғыс. Бәсекелестік әлемде әмбебап кредоға, идеологияға айналған. Трансұлттық компаниялар планетаны тұтас бір жаһанды базар деп есептейді. Жаһандастыру мемлекеттер арасындағы өзара бейбітшілікке қауіп тудырады – осы жағдайда қарамағында, яғни қол астында жаңа технологиялар мен арзан, бірақ жоғары білікті жұмыс күшін иеленген кейбіреулер ғана бекіп, өзін өзі көрсетіп тұрақтап қала алады.

    Сонымен бірге кең таралған пікірлер де бар. Мысалы, жаһандастыру саяси билік пен ұлттық мемлекеттерді басқаруды құртуға әкеледі, бұл Д. Беллдің формуласы бойынша «үлкен тұрмыстық мәселелерге бұл кішкентай болуы, керісінше кішкентайларға- тым үлкен болуы мүмкін». Бұл жағайда жаһандастырудың бесігі – Батыс болғандықтан, олар жаһандастыру тенденцияларын ойлап шығаруда. 
 

    15- т а қ ы р ы п  

    САЯСИ ҮРДІС. МОДЕРНИЗАЦИЯ

    Ж о с п а р ы:

    Саяси үрдіс, модернизация ұғымдары

    Қазақстандағы демократиялық модернизация 

    Саяси үрдіс, модернизация ұғымдары

Саяси процесс ұғымы кең және тар мағынада қолданылады. Кең мағынасында ол қоғамның саяси жүйесінің уақыт пен кеңістікте дамып, жұмыс істеуін білдіреді. Тар мағынасында түпкілікті нақты нәтижеге жеткен белгілі бір көлемдегі процесті көрсетеді.

    Қоғамдық  өмір, оның ішінде саяси сала - өте күрделі процесс. Онда өмір сүріп жатқан топтардың, жіктердің, ұйымдардың мақсат мүдделері кейде қабысып, кейде келіспей, шырмалып жатады.

    Осындай саяси жүйенің  бір қалыпты жағдайдан  екінші жағдайға келіп, ауысуын, өзгеруін, қозғалысын саяси процесс дейміз.

    Жалпыұжымдық  мақсат-мұратты анықтауға, қалыптастыруға ресми органдар, билік институттары, кәсіподақтар, бейресмиұйымдар, ақпарат  құралдары қатысады. Бірақ мұнда  басты рөлді саяси институттар  атқарады. Себебі саяси шешімдерді қабылдап, іске асыратын солар.

    Саяси жүйені тұтас алсақ, оның даму процесін төрт сатыға, кезеңге бөлуге болады:

    Саяси жүйені конституциялық тұрғыдан айқындау. Ескі саяси жүйенің орнына жаңасы келгенде, ол бұрынға мемлекеттік  билікті ауыстыруы мүмкін, соның  легитимдігін көрсетеді.

    Саяси жүйенің өзін-өзі жаңартуы.

    Саяси-басқарушылық шешімдерді қабылдау және жүзеге асыру.

    Саяси жүйенің жағдайы мен іс-әрекетін бақылау

    Саясатта  ақиқатты табудың бірден-бір дұрыс  жолы демократиялық ойлау жүйесін  қалыптастыру екенідігі белгілі. Ал мұндай баламаны ойлау жүйесінің бұған дейінгі тарихы, ондағы саяси оқиғалар мен ағымдардың, ойлар мен идеялардың пайда болуы мен дамуы және жүзеге асу жолдары саяси және құқықтық жолда болашақты дұрыс таңдай білуі оның бұрынғы тарихын жақсы оқып, үйренуге байланысты.

    Қазақстандағы демократиялық модернизация

    Саяси модернизация дегеніміз – қоғамның барлық салаларының арта қалған жақтарын дамытуға байланысты бірден өзгеріске  әкелтіп, гүлдену процесі. Қазақстан  Республикасының Президенті өзінің 2005 жылғы жодауында жақсы атап көрсеткен. Жалпы модернизация қазіргі таңда ұлттық мүддемен тығыз байланысты. Соған байланысты біздің мемлекетіміз біршама шаралар жүргізуде:

    ақпараттық  қауіпсіздік - елдегі іс - әрекет ететін экстремистік топтарды есепке алу және олардың негізгі бағыттары жөнінде толығымен ақпараттанып отыру;

    әлеуметтік-экономикалық қауіпсіздік - елдің әлеуметтік-экономикалық жағдайының бұл топтардың таралуына  өте жақсы ықпал ететінін ескере отырып, осы салаларды  қатаң қадағалау;

    құқықтық  қауіпсіздік - заң тұрғысында терроризмге және эктремизмге толық анықтама бере отырып, оны жоюды және жазалауды толығымен қамтамасыз ету;

    ұлттық  қауіпсіздік – қоғамның тұтастығын сақтау, интеграциялық шаралар жүргізу. 
 

    Ұсынылатын  әдебиеттер тізімі

1. Әбсаттаров Р.Б. Саясаттану – ғылым//Хабаршы. Қоғамдық және тарихи ғылымдар сериясы.- Алматы: Абай атындағы АлМУ, 2001, №2. 71-79б.
2. Әбсаттаров Р.Б. Салыстырмалы саясаттану: мәсселеге жалпы көзқарас// Хабаршы. Тарих және саяси- әлеуметтік ғылымдар сериясы. Алматы: Абай атындағы АлМУ, 2002, №2.-104-123 беттер.
3. Әбсаттаров Р.Б. Саяси технологиялар: теория мен тәжірибе // Хабаршы. әлеуметтану және саяси ғылымдар серисы.- Алматы: Абай атындағы ҚазҰПУ, 2004, №1,2.- 64-82, 81- 104 беттер.
4. Байтұрсынов А. Бес томдық  шығармалар жинағы.- Алматы: Алаш,2003.
5. Балғымбаев А.С.Саясаттану . оқу құралы.-Алматы, 2003.- 302б.
6. Бөкейхан Ә.Таңдамалы.-А.: Қазақ энциклопедиясы, 1995.-478б.
7. Джон Локк. Басқару туралы екі трактат /Ауд.М.Ө.Иманбаев,- Алматы: Раритет, 2004.- 280б.
8. Дулатұлы М. Бес томдық шығармалар жинағы.-Алматы: “Мектеп”, 2003.
9. Жамбылов Д.Ә. Саясаттану. Оқулық.-Алматы: Жеті жарғы, 2003.- 288 б.
10. Жамбылов Д.Ә. Тәуелсіздік және саяси сана. – Алматы: Жеті жарғы, 1999, -160 б.
11. Жандаулетов Т.Қазақ ұлттық идеологиялық мәселелер.- Алматы: ХКАА “ЖШС”, 2004.-164 б.
12. Қазақстан Республикасының Конституциясы.- Алматы, 1995.
13. Қазақстан Республикасының Конституциялық заңы “Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы”. –Алматы, 2004.
14. Введение в политологию: словарь-справочник / Под ред. В.П. Пугачева – М.: Аспект Пресс, 1996
15. Джунусова Ж.Х., Булуктаев Ю.О., Козелецкая Г.В. Политология: курс лекций – А.: ИПК, 1998
16. Казахстанская политологическая энциклопедия / Центр политических исследований. А.: 1998
17. Мухаев Р.Т. Политология: Учебник для вузов. М.: ПРИОР,1997
18. Мұхамедов М., Сатершинов Б., Сырымбетұлы Б., Саяси-құқықтық ілімдер тарихы. А.: 2002
19. Политология: Учебник. / Под ред Л.А. Байдельдинова – А.: 1997
20. Политология: Энциклопедический словарь / Под общ. ред. Ю.И. Аверьянова – М.: 1993
21. Политология: Учебник для вузов / Под общ. ред. А.Н. Нысанбаева – А.: 1998
22. Смагулов Е.М. Основы политологии. Астана, 2001
23. Абдильдина Х.С. Саясаттану. Оқу құралы. Астана, 2007

 

Қосымша әдебиеттер

1. Бжезинский З. Великая шахматная доска. М.: 1998
2. Бижанов А.Х. Республика Казахстан: Демократическая модернизация общества переходного периода. А.: 1997
3. Бродель Ф. Время мира. М.: 1998
4. Булуктаев Ю.О., Чеботарев А.Е. Политические партии Казахстана А.: 2004
5. Бурханов К.Н., Карин Е.Т., Сатпаев Д.А., Давыдов М.М. Экстремизм в Цетральной Азии. А.: 2000
6. Кушербаев К.Е. Этнополитика Казахстана: состояние, перспективы. А.: 1996
7. Қазақстан – 2030. Стратегиялық бағдарлама А.: 1997
8. Қалмырзаев Ә. Біз, қазақ ежелден еркіндік аңсаған. А.: 1998
9. Лаумулин М.Т. Казахстан в современных международных отношениях: безопасность, геополитика, политология. А.: 2000
10. Мангейм Д.Б. , Рич Р.К. Политология: Методы исследования: Пер. с англ. – М.: 1999
11. Назарбаев Н.Ә. Ғасырлар тоғысында. А.: 2001
12. Тасмағамбетов И.Н. Социально-политическое обновление Казахстана: тенденции и перспективы. А.: 1996
13. Тоқаев Қ.К. Беласу. А.: 2002

 

1.7. СЕМИНАР САБАҚТАРЫНЫҢ  ЖОСПАРЫ 

1-семинар:  Саясаттану ғылым  ретінде

1. Саяси  нақтылық-саясаттанудың зерттеу  объектісі

2. Қазақстан  Республикасы саяси шындық ретінде

3. Саяси  зерттеудің ғылыми әдісі мен  әдістемесі, ұғымдарының қатынасы

әдебиет:

1. Жамбылов  Д.Саясаттану. А.02.

2. Смагулов  Е.М.Основы политологии А.2002

3. Политология  под ред. Нысанбаева А.Н   А., 1998. 

2-семинар:  Өркениет тарихындағы  саяси ойлардың  даму кезеңдері

1. Ежелгі дүниедегі саяси ойдың қалыптасуы
2. Орта ғасырлардағы араб-ислам және батыс-еуропалық идеялар
3. Саяси теориялар мен доктриналардың Қайта өрлеу кезеңінен бастап ХХ ғасырға дейін қалыптасуы
4. Қазақ халқының мұрасындағы саяси ойлар

әдебиет:

1. История  политических и правовых под  ред. Несесянца М.1998

2.Мұхамедов М. Саяси-құқықтық ілімдер тарихы А., 2002

3. Булатова  А.Н.Исмагамбетова З.Политология  А.02 

3-семинар:  Қоғамдық қатынастар  жүйесіндегі саяси  билік

1. Билік  құбылысы, генезисі, мәні

2. Билік  қатынастарының субъективті-объективті  астарлары

3. Қазіргі  әлемдік дамудағы биліктің орны

әдебиет:

1. Жамбылов  Д.Саясаттану. А.02.

2. Смагулов  Е.М.Основы политологии А.2002

3. Политология  под ред. Нысанбаева А.Н   А., 1998. 

4-семинар:  Билік және саяси  режимдер

1. Биліктің  заңдылығы және легитимдігі

2. Билік  түрлерінің эволюциясы

3. Тоталитаризм

4. Авторитаризм

5. Тоталитаризмнен  демократияға өту

әдебиет:

1. Алимова  С.Б. Власть: парадигмы исследования. К.98

2. Жамбылов  Д.Саясаттану. А.02.

3. Смагулов  Е.М.Основы политологии А.2002 

5-семинар:  Демократия теориясы: тарих және бүгін

1. Демократия  – ең тиімді билік түрі. Оның  мәні, сипаты, құндылықтары және  негізгі теорияларының қалыптасуы

2. Демократия  толқындары

3. Қазақстан  қоғамының демократиялануы: жетістігі  мен келешегі

әдебиет:

1. Жамбылов  Д.Саясаттану. А.02.

2. Смагулов Е.М.Основы политологии А.2002

3. Политология  под ред. Нысанбаева А.Н   А., 1998.

4. Мырзабекова  А. Ш., Жұмасұлтанова ғ. Ә. Демократияның  тарихы және теориясы. Қарағанды, 2005 

6-семинар:  Қазіргі кездегі  саяси жүйелер

1. Саяси  жүйелер түсінігі, құрылымы мен элементтері

2. Қазіргі  заманғы саяси жүйелер, оларды  салыстыру

3. Саяси  тұрақтылық пен саяси тәуекелділіктің  алдын алу

әдебиет:

1. Василик  М.А.Политология М., 01

2. Нысанбаев  А.Н. Политология А., 98

3. Мухаев  Р.Т. Политология М. 98 

7-семинар:  Мемлекет қоғамның саяси жүйесінің негізгі институты ретінде

1. Мемлекет: ұғым тарихы және оны зерттеу  әдістері, белгілері мен түрлері

2. «Билікті  бөлудегі» заң шығарушы, атқарушы  және сот жүйелері

әдебиет:

1. Смагулов  Е.М. Основы политологии А., 01

2. Қазақстан  Республикасы Конституциясы. А., 1998 ж. 

8-семинар:  Құқықтық мемлекет  пен азаматтық  қоғам

1. Құқықтық  мемлекет: қалыптасуы, қазіргі жағдайы

2. Оның  құндылықтары мен негізгі принциптері

3. Азаматтық  қоғамның қызмет етуі және  өзіндік дамуының шарты

4. Тұлғаның  әлеуметтік, интеллектуалдық, психологиялық дамуының жоғарғы деңгейі

әдебиет:

1. Казахстанская  политологическая энциклопедия  А.,98

2. Панарин  А.С. Политология М., 98

3. Жамбылов  Д.А.Саясаттану А., 01 

9-семинар:  Саясаттағы дау-жанжал  және дағдарыс

1. Жанжалдар мен дағдарыстар әлеуметтік құбылыс ретінде

2. Өтпелі  қоғамдағы саяси мәмілелікке  жетудің тетіктері мен жолдары

3. Ұлтаралық  мәселелерді шешудің халықаралық  тәжірибесін талдау

әдебиет:

1. Казахстанская  политологическая энциклопедия  А.,98

2. ҚР  Конституциясы. А., 1998 ж.

3. Смагулов  Е.М. Основы политологии А., 01 

10-семинар:  Саяси партиялар,  қоғамдық ұйымдар  мен қозғалыстар  және олардың ҚР-дағы  орны мен рөлі

1. Партия  туралы түсінік. Партиялардың  пайда болуы мен дамуы. Оның  түрлері, қызметі мен жүйесі

2. Қазақстандағы саяси плюрализм. Қоғамдық-саяси ұйымдар мен қозғалыстардың қалыптасуы