Меншікті капитал

 

 

 

 

 

 

 

Жанама  әдісті қолданып жасалатын ақша қозғалысының қорытындысы

 

Жазулар мәні мазмұны

Сомасы

Таза табыс Таза табысты реттеуші операциялар: Амортизация және тозу жарналары  Берешектер қарызы сомасының өзгруі Тауарлы-материалды босалқылардың  өзгруі Алдағы кезеңдер шығындарының өзгруі Ағымдағы басқа да активтердің өзгруі Алашақтар қарызы сомасының  өзгруі Салықтар бойынша есеп айырусыдың өзгруі Ағымдағы басқа да міндеттемелердің өзгруі Операциялық қызмет нәтижесіндегі таза ақшаның көбеюі (+), азаюы (-)

96.0                545 –200              –80 +150              –25              –85             +50             +50 +1365

 

 

Жанама әдісті қолдану барысында таза табыс немесе шеккен зиянның ағымдағы активтер және міндеттемелер өзгерісіне тигізетін әсерін, ақшалай емес операцияларды, сондай-ақ инвестициялық және қаржылық қызметтер нәтижелерін өткен кезеңдермен салыстыру мен реттеп отыру үшінде қажет.

Бұл әдіс бухгалтерлік баланстан  және табыстар мен шығындар жөніндегі  қорытынды есептегі ақпараттарға негізделген. Жанама әдіс қаржы-шаруашылық қызмет нәтижесі жөніндегі қорытындының әрбір жекелеген  баптарын реттеу үшін қолданылады. Осы  әдіске байланысты таза табыс сомасы осы есепті кезеңдегі өзгерген сомаларды, өткен есепті кезеңдердегі өзгерген сомалармен өзара салыстырып отыру үшін қажет.

Түсіндірме жазбада  кәсіпорындағы ақша қаражаттары  мен олардың эквиваленттерінің  маңызды сомалары ашылып көрсетіледі.

Кәсіпорынның қалауы бойынша өтімділіктің қаржы жағдайын анықтау үшін пайдаланушыларға қажетті  болып табылатын қосымша ақпарат  алынып көрсетіледі.

4. Меншікті капитал қозғалысы туралы есеп.

Қаржылық қорытынды  есепті дайындап тапсырудың тұжырымдамалық негізінің 16 «Меншікті капитал» тарауында меншікті капиталдың ұйымның активіндегі міндеттемелерді алып тастағаннан кейінгі үлес екендігі атап көрсетілген. Акционерлік қоғамда ол акционерлер салған қаржылар, бөлінбеген табыс, резервтік капитал, сондай-ақ меншікті капиталға қолдау көрсетуді қамтамасыз ететін түзетулерді көрсететін сомалар сияқты топтарға бөлінеді.

Баланста меншікті капиталды  құраушы тиісті шоттардың сальдолары (қалдықтары) келтіріледі. Олар, әрине, меншікті капиталдың есепті кезең ішіндегі жағдайы мен оның құралу тәртібі туралы толық мағлұмат бере алмайды. Меншікті капиталдың өзгерістері туралы қорытынды есеп бұл ақпараттарды құрылымдық және сандық өзгерістер тұрғысынан ашып көрсетеді. Қорытынды есеп қатарлары мен бағаналарында меншікті капитал шоттары бойынша дебеттік және кредиттік айналымдар көрсетілетін кесте болып табылады, ал қорытынды есептің қатарлары бойынша көрсеткіштерді қосқаннан кейінгі жиынтық нәтижесінде есепті жылдың 31 желтоқсанына құрылған баланстың «Меншікті капитал» бөлімнің жиынтық көрсеткішіне сәйкес келетін соманы береді.

Жарғылық  капитал дегеніміз –бұл, кәсіпорынның жарғысында тіркелген капиталдың ең аз шамасы. Ұйымдарды бастапқы кезеңде құру және бұлардың қызметін бастау жөнінде меншік иелерінің, сондай-ақ басқа да тұлғалардың осы ұйымға салған көздерін –жарғылық капитал немесе меншікті капитал деп атаймыз. Жарғылық капиталды меншік иелерінің және үлес қосушы құрылтайшылардың салған қаражаты, негізгі құралдар, материалды емес активтер, тағы басқа құндылықтар түрінде қалыптастыруға болады.  Меншікті капитал қалыптастырудың түпкі мақсаты –бизнестік қатынастарға түсу, мұның қызмет бағытын кеңейту мен жүргізу және базарлы сауда мен  бәсекеге түсетін тауарлар өндіріп, сұраныс пен қатынасты қанағаттандыру болып табылады. Нарық жағдайында жарғылық капитал бір жағынан кәсіпорын мүлкінің құнын, екінші жақтан құрылтайшылардың инвесторлардың алдындағы міндеттемелердің сомасын көрсетеді. Ол әрбір құрылтайшының(акционердің) қатысу үлесін анықтайды және акционерлік қоғамның үшінші жақтың алдындағы міндеттемелерінің орындалуына кепілдік береді.Жарғылық капиталдың шектеулі мөлшері қазақстандық заң актілерімен белгіленеді. Сондықтан оның ең төменгі шамасы заңмен белгіленеді. Мысалы, «Жауапкершілігі шектеулі және қосымша жауапкершілікті серіктестіктер туралы» заңның 23-бабына сәйкес жарғылық капиталдың бастапқы мөлшері құрылтайшылардың салымдарына тең және серіктестікті мемлекеттік тіркеуден өткізу үшін құжаттарды тапсырған мерзімге 100 айлық есептік көрсеткішке тең сомадан аз болмауға тиісті.

Ұйымдардың меншікті капиталы жарғылық капиталдан, қосымша және резервтік капиталдан және бөлінбеген таза пайда көздерінен қалыптасып отырады. Сонымен қатар меншікті капитал көзіне меншік иелерінің өздері . Осы ұйымға акциялар мен дивиденттік пайда алу мақсатында қатысушылардың салған инвестицияларын –меншікті капитал деп атаймыз салған қаражаттары, бөлінбеген таза пайда және ұйымдарда жылдар бойы жинақталған меншікті қаражат көздері жатады. Меншік иелерінен жинақталған қор көздері қатысушы акционерлердің шешіміне қарай әртүрлі мақсаттарды қаржыландыру үшін меншікті капиталға қосылып отыруы мүмкін.Акционерлік қоғамның жарғылық капиталының ең төменгі мөлшері Қазақстан Республикасының «Республикалық бюджет туралы» заңымен тиісті қаржылық жылға белгіленген 50000 еселенген айлық есептік көрсеткішті құрайды.

Жарғылық капитал кәсіпорын  мүліктерінің басқа құралу көздеріне  қарағанда тұрақты шама болып  табылады.

Жауапкершілігі  шектеулі серіктестіктің жарғылық капиталының  көбеюі төмендегі жолдармен жүзеге асырылуы мүмкін:

1. Серіктестіктің барлық қатысушыларының қосымша салған салымдары арқылы;
2. Серіктестіктің Меншікті капиталының, оның ішінде резервтік капиталдың есебінен жарғылық капиталдың көбеюі;
3. Серіктестіктің таза активтерінің (меншікті капиталдың) қайта бағалануы нәтижесінде олардың нақты құнының баланстық құннан артық болуы. Қайта бағалануды тек тәуелсіз сараптаушы ғана жүргізуі мүмкін;
4. Барлық қалған қатысушылардың келісімі бойынша бір немесе бірнеше қатысушының қосымша салым салуы арқылы;
5. Серіктестіктің құрамына жаңа қатысушыларды қабылдау арқылы.

 

 

Меншікті капитал өзгерісі жөніндегі қорытынды есеп ұйымдардың меншікті капиталының жағдайы мен  қозғалысын , жарияланған жарғылық капитал төленбеген және қосымша  төленген капитал өзгерісін, сондай-ақ резервтік капитал мен бөлінбеген табыстың қалыптасуы жөніндегі көрсеткіштерден тұрады. Капиталдың әр тұрінің немесе резервтер қозғалысы төмендегі баланстық теңдік принципіне қарай былайша өрнектеледі:

БҚқ + Кқ – Ка = СҚқ

Мүндағы:

Кқ –капиталдың көбеюі (есепті жылғы түскен;)

Ка –капиталдың азаюы (есепті жылы жұмсалған;)

СҚқ –есепті кезеңнің соңына қалған капиталдың әр түрінің, резервтер және қорлардың соңғы қалдығы.

Капитал қаражатының  қалдығы бухгалтерлік есеп мәліметтеріне  сай анықталады. Меншікті капитлдың  өзгеріске түсуі және бұлардың жекелеген түрлерінің көбеюі мен азаюы жөніндегі мәліметтердің жіктелуі қаржылық қорытынды есеп жасау жөніндегі әдіснамалық ұсыныста берілген.                                                                                                                                                                                                                                                                     Әдіснамалық ұсынысқа сай және жоғарыда келтірілген теңдікке қарағанда капиталдың көбеюі жарияланған жарғылық капитал, мөлшері тиісті заң арқылы белгіленген резервтік капитал, негізгі құралдарды қайта бағалау, инвестициялар және бөлінбеген табыс есебінен көрсетіледі. Өз кезегінде капиталдың азаюы есепті жылдағы төленбеген капитал және шеккен зиян есебінен жеке қаралып көрсетіледі. Сондай-ақ бухгалтерлік есеп ережелеріне сай капитал сомасының азаюына акциялар санының төмендеуіне байланысты сомалар, акциялардың наминалды құнының төмендеуі және осыларға         байланысты шығындар сомасының азаюы жеке қаралып, капитал көлемінің азаюына тікелей әсер етеді.Төмендегі кестеде меншікті капитал қозғалысы жөніндегі қорытынды есептің қазақстандық үлгісі берілген.

                      200___жылдың___________________на      жасалынған  «Меншікті капиталдағы өзгерістердің қорытынды есебі»

Ұйымның аталуы______________________________________________

Ұйым қызметінің түрі__________________________________________

Ұйымдастыру-құқықтық нысан__________________________________

Ұйымның заңды мекен-жайы____________________________________ 

 

                                                                            

	Жыл-дар-дың кодта-ры	Үйымның капиталы				Пайдадағы диви-дент-тік үлес	Капи-талдың жиын-тығы
		Шығарыл-ған капи-тал	Резервтік капи-тал	Бөлін-беген капи-тал	Барлығы
Есепті жылдың 1қаңта- рына қалған қалдық	010
Есеп саясатында	020
Қайта есептелген қалдық (010жол+⁄–020жол)	030
Активтерді қайта бағалаудан түскен пайда	031
Ақша ағындарын хеджирлеу	032
Шетелдік қызметтегі курстық бағам айырмасы	033
Капитал құрамында тікелей танылған пайда (031жол+⁄–032жол+⁄–033жол)	040
Есепті кезең ішіндегі пайда  жол жол(040жол+⁄–050жол)	050
Есепті кезеңдегі пайданың барлығы	060
Дивиденттер	070
Акциялардың эмиссиясы	080
Өз меншігіндегі үлестік аспаптарды сатып алу	090
Есепті  жылдың   31желтоқсанына қалған қалдық (060жол-070жол+080жол-090жол)	100
Өткен жылдың  1 қаңтарына қалған қалдық	110
Есеп саясатындағы өзгерістер	120
Қайта есептеудегі қалған қалдық(110жол+/-120жол)	130
Активтерді қайта бағалаудан түскен пайда	131
Ақша ағындарын хеджирлеу	132
Шетелдік қызметтегі курстық бағам  айырмасы	033
Капитал құрамында тікелей танылған пайда(031жол+/-032жол+/-033жол)	140
Кезеңдегі пайда	150
Есепті кезеңдегі пайданың барлығы(140жол+/-150жол)	160
Дивиденттер	170
Акцияладың эмиссиясы	180
Өз меншігіндегі үлестік аспаптарды сатып алу	190
Өткен жылдың   31желтоқсанына қалған қалдық	200

 

 

 

 Меншікті капитал өзгерісі жөніндегі қорытынды есеп ұйымының өз меншігіндегі активтердің жағдайын сипаттайды.

Меншікті капиталдың бухгалтерлік есебі, оны пайдаланушыларға беру, бұлардың классификациялық топқа  бөлінуі, арнайы құжаттарға жасалынған сілтеме, т.б. меншікті капитал есебіне байланысты фактілердің белгілі мақсаты болады. Меншікті капитал есебін тиянақты жүргізу мақсаттарының негізгілеріне мыналар жатады:

1. Ұйымға салынған капиталдың негізгі көздерінің арасындағы айырмашылықтарды анықтап, бұларды арнайы классификациялық топтарға топтастыру;
2. Акционерлердің дивидент алудағы құқық және акционерлердің басымдылығын анықтау, сондай-ақ ұйым түгелімен және бөлшектеліп жойылатын жағдайда акционерлердің өз үлесін алу құқығын анықтау;
3. Белгілі бір себептермен капиталдың бөлінуі және резервтік капитал құруға байланысты қабылданған заң актілерін негізге алу;
4. Есепті жылдың бөлінбеген табысын бөлу тәртібіне байланысты үлес қосушылармен жасалынған келісім-шарт заң актілеріне, әкімшілік және қаржылық жағдайларға сай қойылған шектеулерді анықтау;
5. Құнды қағаздарға акционерлік және басқа да келісім-шарттарға, акционерлер құрамына тағы басқа жағдайларға байланысты кепілдік факторларын анықтау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

 

Қаржылық  қорытынды  есеп құрамы және мұның жекелеген элементеріен тануға байланысты мәселелерді қарастыра отырып, қорытынды есеп жасаудың кез-келген қолданбалы әдістері сабақтастық байланыстылықты қамтамасыз ететін көптеген қосымша көрсеткіштерге, мысалға, сатуға, қаржы нәтижесіне, бухгалтерлік балансқа байланысты  қалыптасатындығын зерделеп отыруымыз керек.Негізгі қорытынды есеп үлгісіне тән қосымша ақпараттарды қолдану (ескертпелер, қосымшалар, жіктеулер тағы басқалары) халықаралық стандарттар талабына қайшы келмеуі керек.

Халықаралық стандарттар бухгалтерлік баланстан, табыстар мен шығындар есебінен, меншікті капитал өзгерісі есебінен, ақша қозғалысы есебінен туындайтың ұйымдардың қаржылық қорытынды есебін даярлауға, сондай-ақ дайындалған қаржылық есеп маңызын қосымша түсіндіруге бағытталған сападағы  түсіндірме хаттар тағы басқа қосымша түсіндіруші материалдардың қалай және қандай бағыта қолданылатындығына арналған.

Қаржылық есеп беру қаржылық есептеменің бір бөлігі болып  табылады және бухгалтерлік есептін  стандарттары мен анықталады.

Экономикалық көрсеткіштерді қалыптастыру барысында, қаржылық қорытынды  есеп жасау әрекеттері кейбір жағдайларда  шектеулі дәрежеде болатындығын және экономикалық заңдарға байланысты екендігін  есте сақтаған жөн.