Меншікті капитал

 

Мазмұны

 

                 Кіріспе......................................................................................3

 

1. Қаржылық  есеп оның  құрамы мен сипаттамасы................4-7

 

2. Бухгалтерлік баланс..................................................................8-10

 

3. Табыстар мен шығыстар жөніндегі қорытынды есеп............11-13

 

4. Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп.....................14-20

 

5. Меншікті капитал қозғалысы туралы есеп .............................21-26

 

      Қорытынды  ................................................................................27

   

      Қолданылған  әдебиеттер тізімі..................................................28

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Жоспар

 

               

                Кіріспе

 

1. Қаржылық  есеп оның  құрамы мен сипаттамасы

 

2. Бухгалтерлік баланс

 

3. Табыстар меншығыстар жөніндегі қорытынды есеп

 

4. Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп

 

5. Меншікті капитал қозғалысы туралы есеп

 

      Қорытынды 

   

      Қолданылған  әдебиеттер тізімі

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

 

   Қазақстандық экономикалық жүйе толығымен нарықтың қатынастарға көшті. Жоғары  жақтың бұйрық-нұсқауларымен жүргізілетін экономикалық процесс жаңа сипатқа, нарықтық экономикаға ауыстырылды. Елімізде нарықтық экономикалың қалыптасып, мұның тұрақты түрде дамуына байланысты бухгалтерлік есеп жүйесі де жаңа сипат пен жаңа бағытқа, халықаралық мазмұн мен мағынаға ауыстырылып келеді.

Әр түрлі елдер экономикасының өз ерекшеліктеріне тән заңдылықтармен дамитындығына байланысты бухгалтерлік есеп жүргізу тәжірибиелері де әрелде әр түрлі қалыптаасқан. Мұндай процестерге байланысты ұйымдардың қаржылық жағдайын  толығымен ашып көрсетуші бірегей әмбебап үлгі жоқ. Яғни ұйымдардың қаржылық қорытынды есебін жасауда біртұтас келісілген әмбебап ережелер де болмай тұр. Сондықтан әр түрлі ұйымдарда  жасалынатын бухгалтерлік баланстың кейбір элементтерінің әр түрлі әдістермен бағалануына сай қаржылық қорытынды есеп мазмұны көптеген ұйымдарда елеулі айырмашылық жағдайда қалыптасады.                

Шаруашылық ету жағдайларының өзгеруіне байланысты кәсіпорынның  есеп беру нысандары жетілу жағына өзгереді. Атап айтқанда, есеп беру халықаралық бухгалтерлік стандарттардың талабына сай келе бастады. Кәсіпорынның, мекеменің қаржылық есеп беруі есеп процесінің соңғы сатысы  болып табылады. Кәсіпорынның қаржылық есеп беруінде кәсіорынның мүлік және қаржы жағдайына сипаттама беретін жиынтық деректер, кәсіпорынның шаруашылық қызметінің нәтижелері көрсетіледі.

Мұның өзі нарық жағдайында, бәсекелес кәсіпорындардың ортасында жұмыс жасайтын кәсіпорындар үшін өте маңызды.

Қазіргі нарықтық қатынастар жағдайында есеп беру көрсеткіштерінің рөлі басқару шешімдерін қабылдау, кәсіпорынның нарықтағы жағдайын анықтау кезінде өте маңызды болмақ.

 

1. Қаржылық есеп оның құрамы мен сипаттамасы.

Бүкіл әлемдегі қаржылық есеп берулерде қолданылатын бухгалтерлік есеп принциптерін бірегейлендіруге қол жеткізу үшін 1973 жылы қаржылық есеп берудің халықаралық стандарттары комитеті ( ҚЕХСК) Австралия, Канада, Франция, Германия, Жапония, Мексика, Голандия, Ұлыбритания, Ирландия және АҚШ-тың кәсіби бухгалтерлері арасындағы келісім нәтижесінде құрылды. 1983 жылдан бері барлық кәсіби бухгалтерлік ұйымдар – Бухгалтерлердін Халықаралық Федерациясы мүшелері ҚЕХСК-ның мүшелері болды.

Қаржылық есеп берудің  Халықаралық стандарттары комитеті барлық жерде қабылданып, ұстану үшін 41 қаржылық есеп берудің халықаралық стандарттарын жете зерттеп, жасап, жариялады және ұсынды.

Заңды тұлға болып  табылатын кәсіпорын мекеме филиалдардың, өкілдіктердің,бөлімдердің және дербес балансқа бөлінген басқа да                                                                                                                                                   құрылымдық бөлімшелердің өндірісі мен шаруашылығындағы мүліктерді қоса алғанда, мүлік пен олардың қалыптасу көздерінің құрамын көрсететін қаржылық есеп беруді жасайды.

Кәсіпорындағы орындалған операцияларды есептеу үшін және оған экономикалық талдау жүргізу үшін есептік кезең белгіленіп алынады (ай, тоқсан, жарты жыл, жыл).

Қандайда бір есептік  кезендердегі  кәсіпорынның шаруашылық оперцияларын қорытындылап бір жүйеге келтірілуін қорытынды есеп әдісі деп аталады.

Қаржылық есеп берудің деректері  бойынша қорлар мен шығындарды қалыптастыруға арналған қаражат көздерінің артықшылығын немесе кемшілігін анықтайды. Бұл орайда кәсіпорынның меншікті, несиелік және өзге де қарыз көздерімен қамтамасыз етілгендігін анықтауға мүмкіндік туады. Қаржылық есеп беру кәсіпорынның  несиеге қабілеттілігін , яғни оның міндеттемелер бойынша толықтай және өз уақытында есептесе алатындығын бағалауға мүмкіндік береді. Баланстық өтімділігі кәсіпорын өз активтерімен міндеттемелерді жабу дәрежесімен анықталады. Қаржылық есеп беру мынадай активтерді: неғұрлым өтімді активтерді, жылдам сатылатын активтерді анықтауға мүмкіндік береді. Екінші жағынан, қаржылық есеп берудің деректері бойынша кәсіпорынның мынадай пассивтерін: неғұрлым жедел пассивтерді, қысқа мерзімді пассивтерді, ұзақ мерзімді пассивтерді және тұрақты пассивтерді анықтауға болады.

Ұйымдардың есеп жүргізу тәжірибиесіне  «қаржылық қорытынды» терминінің енгізілуі негізінен осы ұйымды құрушылардың (үлес қосушылар, меншік иелері) талабынан туындаған. Ұйым қызметіне қатысушы немесе үлес қосушы жақтар ұйым қызметін тікелей күнделікті басқаруға қатыспағанымен, бұлар өз уәкілдерін тағайындап, ұйым қызметі барысын  тексеріп отыруға құқық беріп отырады.

Қаржылық есеп беру ұйымының қаржылық жағдайын, оның қызметінің нәтижелері және ол жердегі өзгерістер туралы ақпаратты көрсетеді.

Қаржы министірлігінде әзірленетін  және бекітілетін  типтік нысандар бойынша жасалады. Мемлекеттік мекемелердің есеп берудін қоспағанда, қаржылық есеп беруге :

● бухгалтерлік баланс ;

● табыстар мен шығыстар жөніндегі қорытынды есеп;

● ақша қаражаттарының қозғалысы жөніндегі қорытынды есеп;

● меншік капиталындағы өзгерістер жөніндегі қорытынды есеп;

 есепке алу саясаты туралы  ақпарат және түсіндірме жазба;

Қаржылық есеп берудің  мақсаты – ұйымның қаржылық жағдайын, қызмет нәтижелері мен қаржылық есеп берудегі өзгерістер туралы ақпаратты ұсыну.

Бұл ақпарат экономикалық шешім қабылдау кезінде пайдаланушылардың ауқымына қажет қаржылық есеп беру көптеген пайдаланушылардың жалпы қажеттілігін қанағаттандырады десек, ол пайдаланушыларға экономикалық шешімдер қабылдау кезінде қажет болатын ақпаратты қамтамасыз етпейді.

 

Қаржылық есеп берудің нысаны                  Пайдаланушылар үшін ақпарат

 

Бухгалтерлік баланс                                       Ұйымның қаржылық жағдайы

 

Табыстар мен шығыстар                                                                           жөніндегі қорытынды есеп                            Ұйым қызметінің нәтижелері                                           

 

Ақша қаражаттарының қозғалысы                                                                              жөніндегі қорытынды есеп                            Ұйымның қаржылық

Меншік капиталындағы  өзгерістер                 жағдайындағы өзгерістер                                                     жөніндегі қорытынды есеп

 

 

  Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есепке алу мен қаржылық есеп беру туралы заңнамасын бұзу Қазақстан Республикасының заң актілерімен көзделген жауапкершілікке әкеп соғады.

          Қаржылық есеп беру  Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есепке алу мен қаржылық есеп беру туралы нормативтік актілерінің талаптарына және бухгалтерлік есепке алу стандарттарына сәйкес басқада материалдармен толықтырылуы мүмкін.

Қаржы құрылымы жөніндегі  ақпараттар алдағы кездегі қарыз  сомалар алу, ақша ағыны, түсетін  пайданы, сондай ақ осы ұйымда үлесі  бар тұлғалар арасында  таза пайданы бөлу сияқты ақпараттар ұйымдардың алдағы кезенде қанша және қандай көздерден қаражат алуды есептеу үшін де тиімді.

Қаржылық қорытындының құрамы мен құрамдас бөлігі бір бірімен  тығыз байланыста болады. Сондықтан  қаржылық қорытындының кейбір элементтері орын алған операциялар мен оқиғаларды бірнеше бағытта сипаттап зерделеу үшін қажет. Мысалға, кірістер мен шығындар жөніндегі қорытындыны бухгалтерлік баланссыз және қаржылық өзгеріс жөніндегі қорытынды есепсіз шығаруға болмайды.

Пайда мен шығын арасындағы теңдік. Ақпараттан алынатын пайда оны алуға кететін шығыннан асып түсуі тиіс.Пайда мен шығынды бағалау едәуір дәрежеде кәсіби пайымдаудың мәселесі болып табылады.Сапалы сипаттар арасының өзара теңдігін сақтау принципі. Қаржының қорытынды есептің негізгі қызметі мен орындайтын мақсатын іске асыру үшін қаржылық қорытындының жекелеген сапалық сипаттары арасында қолайлы дәрежеде жағымды баланстық теңдік сақталу керек. Әр түрлі жағдайда орын алған сапалық сипатқа тән принциптердің қажеттілігі мен іске асырылғандығы атқарушы бухгалтердің іскерлігі мен кәсіби білімділігіне байланысты іске асырылады.

Барлық кәсіпорындар, мекемелер үшін есеп беру жылы болып                 1 қаңтардан 31желтоқсанды қоса алғанға дейінгі мерзім саналады. Жаңадан құрылған ұйым үшін есептік кезең олар заңды тұлға құқын алған күннен бастап 31желтоқсанды қоса алғанға дейінгі кезең, ал 1қазаннан құрылған ұйымдар үшін келесі жылдың 31желтоқсанын қоса алғандағы мерзім саналады.

1. Ұйымдар қаржылық есеп беруді:  
• құрылтай құжаттарына сәйкес меншік иелеріне;
• Қазақстан Республикасының статистика органдарында тіркелген жері бойынша Қазақстан Республикасының мемлекеттік статистика органдарына;
• Қазақстан Республикасының статистика органдарында мемлекеттік бақылау және қадағалау органдарының құзыретіне сәйкес соларға табыс етеді.

2.Ұйымдар жылдың қаржылық  есеп беруді есепті жылдан  кейінгі жылдың 30 сәуірінен кешіктірмей  табыс етеді.

3.Осы баптың 2-тармағында көрсетілген мерзім шегінде меншік иесі қаржылық есеп беру мерзімін анықтауға, бірақ жылына бір реттен асырмай басқа мерзім белгілеуге хақылы.                                                

4.Шоғырландырылған қаржылық  есеп беруді табыс ету осы  баптың        1-3 тармақтарына сәйкес жүргізіледі.

 

 

2. Бухгалтерлік баланс

 

Бухгалтерлік баланс деп – ақшалай  өлшеммен өлшенетін капитал мен міндеттемелер жөніндегі белгілі бір мерзімге жасалған қорытынды есепті айтамыз. Баланс көрсеткіштері  ақшалай бағаланады. Міндеттемелер қанша ақшаның қайдан алынғандығын көрсетеді. Активтер алынған ақшаның немесе қаражаттардың қалай жұмсалғандығын, қайда және не үшін жұмсалғанын көрсетеді. Меншікті капитал осы ұйымды құрып қалыптастырушы жеке тұлғаның, ұйым иесінің салған ақшасынан тұрады.

Баланс қорытынды есеп жасаудың ең негізі болып табылады. Әрбір келесі кезеңге  қорытынды есеп жасау үшін барлық бухгалтерлік есеп мәліметтерін топтастырып жинақтау мақсатында баланс құрылады. Баланс құруды екі жақты принциптің қолданбалы әдісі деп те түсінуге болады. «Баланс» ─ латын сөзі. Бұл сөз “екі табақты таразы” деген ұғымды білдіреді.

Бухгалтерлік баланстың Қазақстандық типтік құрылымы және оның тауарлары мен баптары  төмендегідей түрде қалыптасқан:

Активтер	Пассивтер
Қысқа мерзімді активтер	Қысқа мерзімді міндеттемелер
Ұзақ мерзімді активтер	Ұзақ мерзімді міндеттемелер
	Капитал

  Бухгалтерлік есеп жүргізу тәжірибесінде қолданылатын бухгалтерлік баланс қаржылық қорытынды есеп даярлау және тапсыру жөніндегі әдістемелік ұсыныста қаралған.

   Төменде Қазақстан Респуликасы  Қаржы министірлігінде 22 желтоқсан

№427 бұйрығымен бекітіліп, 5 қаңтар 2006 жылы (тіркеу №4007) Қазақстан Республикасы Әділет министірлігінде тіркелген, ресми құжат болып танылған бухгалтерлік баланстың үлгісі.

      200__жылдың __________на жасалған “Бухгалтерлік баланс”

Ұйымның атауы________________________________________________

Ұйым қызметінің түрі___________________________________________

Ұйымдастыру-құқықтық нысан___________________________________

Ұйымның заңды  мекен-жайы_____________________________________

                                                                                                               (мың теңге)

Активтер	Жолдардың     кодтары	Есепті кезең соңыңда	Есепті  кезең басында
Қысқа мерзімді активтер
Ақша қаражаттары және оның эквиваленттері   Қысқа мерзімді қаржылық инвестицялар Берешектердің қысқа мерзімді қарыздарды Босалқылар Ағымдағы салықтық активтер                      Басқалай қысқа мерзімді активтер                            Қысқа мерзімді активтердің жиыны	010    011    012    013    014    015    016
Ұзақ мерзімді активтер
Ұзақ мерзімді қаржылық инвестициялар  Берешектердің ұзақ мерзімді қарыздары  Үлестік қатысу әдісімен есептелінетін  инвестициялар  Жылжымайтын мүліктердегі инвестициялар                               Негізгі құралдар Биологиялық активтер Барланған және бағаланған активтер Ұзақ мерзімді басқалай активтер Ұзақ мерзімді активтердің жиыны  Баланс (100 жыл +200 жыл)	020    021    022    023    024    025   026    027    028
Пассивтер	Жолдардың кодтары	Есептік кезеңнің соңында	Есептік кезеңнің басында
Қысқа мерзімді міндеттемелер	030
Қысқа мерзімді қаржылық міедеттемелер  Салықтар бойынша міндеттемелер  Міндетті және ерікті төленетін  төлемдер бойынша басқалай міндеттемелер Алашақтардың қысқа мерзімді қарыздары  Бағалау қысқа мерзімді міндеттемелер                              Қысқа мерзімді басқалай міндеттемелер                                   қысқа мерзімді міндеттемелердің жиыны                                                            Ұзақ мерзімді міндеттемелер	031   032   033   034 035 036 300
Ұзақ мерзімді қаржылық міндеттемелер Алашақтардың ұзақ мерзімді қарыздары Бағаланған ұзақ мерзімді міндеттемелер  Кейінге қалдырылған салықтық міндеттемелер Ұзақ мерзімді басқалай міндеттемелер  Ұзақ мерзімді міндеттемелердің жиыны	040 041 042   043   044   400
Капитал
Шығарылған капитал  Эммисиялық табыс Сатып алынған меншіктегі үлестік  аспаптар (қаржылық) Резервтер Бөлінбеген пайда (жабылмаған зиян) Пайдадағы дивиденттік үлес Капитал жиыны  Баланс ( 300 жол+400 жол+500 жол )	050   051   052   053     054   055   500