Малайзия мемлекетінің индустриалды-инновациялық дамуы

Жоспар

   

 І бөлім  Кіріспе

ІІ  бөлім Негізгі бөлім

2.1) Малазия экономикасы

2.2) Малайзия: жолбарыстың өркендеу құпиясы

2.3) Ел-фабрика

2.4) Экспортты дамытудың тәжірибесі

2.5) Сыртқы саясат және қауіпсіздік

2.6) Малайзия мен Қазақстан

ІІІ бөлім Қорытынды

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

1957 жылы Малайзия тәуелсіздігін алған тұста оның болашағын былайғы жұрт бұлыңғыр деп санады. Халқының басым бөлігі ауыл шаруашылығында жұмыс істейтін, оқыған-тоқыған азаматтары аз елдің тез арада өрлеп, өркендеуі, расымен күмән туғызатын дүние еді. Енді мына дерекке қараңыз! Елу жылдан астам уақыт бойы Малайзияның экономикасы кем дегенде алты пайыздық жылдық өсіммен дамып келеді. 2011 жылғы елдің ішкі жалпы өнімі 250 миллиард долларды құрады. Қазіргі Малайзия экономикасы бойынша Оңтүстік Шығыс Азиядағы үшінші қуатты мемлекет саналады. Елді 22 жыл бойы басқарған доктор Махатхир Мохаммадттың табысты іске асқан реформалар елді ұшпаққа шығарды.

Білім мен жаңа технологияның  тілін тапқан малай халқы ежелгі ата кәсібінен де қол үзген  жоқ. Экономиканың дамуына негіз болған саланың бірі - каучук өндірісіне мемлекет ерекше мән береді. Малайзияда шығарылған резеңке бұйымдары әлемнің жүзден астам еліне экспортталып, ел қазынасына қомақты қаржы әкеледі.

Малайзия Оңтүстік-Шығыс  Азиядағы дамыған елге, дәлірек «Азиаттық жолбарыстар»дың біреуіне айналды.

Малайзия — сұлтан жетекшілік ететін, бірегей ел. Бұл мемлекет Британия отарынан азат етіліп, бар-жоғы жарты ғасырда әлемдік саясат, экономика саласында елеулі жетістікке жетіп, Оңтүстік-Шығыс Азиядағы дамыған елге, дәлірек «Азиаттық жолбарыстар»дың біреуіне айналды.  

2010 жылғы мәлімет бойынша  оның ЖІӨ 414,1 миллион долларды  құрады (30-шы орын), ал адам басына  шаққанда – 14,7 мың доллар (57-ші  орын). Көптеген батыс елдері стагнация  жағдайында болған уақытта, Малайзия қарқынды даму үстінде. Оның әр жылдық экономикалық өсуі алты-жеті пайызды құрайды.

Малайзия – қарқынды дамушы индустриалды-аграрлық мемлекет. 2011 жылдың Малайзияның ІЖӨ 6,2%-ға өсті, сөйтіп 256,7 млрд. АҚШ долл.құрады. Халықтың Адам басына бұл көрсеткіш 15 300 долл. құрайды (2011 ж.) және аймақтағы ең жоғарғы көрсеткіш болып табылады. ІЖӨ құрылымы келесі түрде бөлінген: ауыл шаруашылығы - 10,7%, өнеркәсіп - 47,6%, қызмет көрсету саласы - 48,7% (2012 ж.). Соңғы жеті жылда елдің алтын валюталық қоры үнемі ұлғайып келді және 2012 жылы 108,4 млрд. АҚШ долл.құрады (әлемдегі 14 орын). Еңбекке жарамды халықтың саны - 13,2 млн.адам (2011 жылғы мәліметтер бойынша), олардың 13%-ы ауыл шаруашылық саласында, өнеркәсіп саласында - 36%, қызмет көрсету саласында - 51%. ІЖӨ ең улкен үлесі қызмет көрсету саласына тиесілі, оның басым бөлігі үстеме және бөлшектем сату сауда, сондай-ақ қаржы қызметі; сақтандыру және жылжымайтын мүлік алу. Жұмыссыздық деңгейі 3,2% пайызды құрайды (2010 жылғы мәліметтер бойынша), үйсіз халықтың саны 5,7% пайызды құрайды. 2011 жылы бюджеттік кіріс 47,32 млрд-қа тең болды, ал бюджеттік шығыс - 59,1 млрд. АҚШ долл. құрады. Тікелей шетелдік инвестициялар ағымы 2011 жылы ІЖӨ 20,7% құрады, ал дағдарыс деңгейі 5,8% пайызды құрайды. Сыртқы қарызы – ІЖӨ 42,7% құрады (2011 ж.).

 

 

Негізгі бөлім

2.1. Малайзия экономикасы

 

Экономиканың аса қарқынды секторы – өңдеу өнеркәсібі. Ел интегралды жобалардың, кондиционерлердің, радио және телеаппаратура шығарушы әлемдік негізгі елдер қатарына кіреді. Малайзия – АСЕАН елдерінің ішінде өз автомобиль құрылысы бар жалғыз ел. («Протон», «Перодуа», «Наза», «Хайком», «Буфори» сияқты маркалар бар). Өнеркәсіп өндірісі негізінен Кланг өзенінің маңайына шоғырланған. (т.н. «Селикон даласы»), сондай-ақ Пинанг штатында. Кен өнеркәсібі көмірсутек шикізаты Теренггану және Саравак штаттарының континенталді шельфінде өндіріледі (Солтүстік Калимантан). 2011 жылы мұнай өндірісі күніне 753,7 мың. барр.құрады. Мұнайдың артық қоры 4 млрд. барр.құрайды (2010 ж.) және 15-20 жылға дейін пайдалануға жеткілікті деп саналуда. Табиғи газ өңдеуі 2011 жылы 4,5 млрд. куб. м.құрады. Табылған газ қорының көлемі 2,35 трлн. куб. м құрайды (40—50 жыл қолдануға болады). Табиғи шикізат өңдіруді «Петронас» мемлекеттік компаниясы жүзеге асырады. Компания шетелдегі мұнайгаз жобаларына белсенді қатысады: әсіресе Иранда, Мьянмада, Суданда, Вьетнаммен ынтымақтастыққа қызығушылық танытуда. «Петронас» ТМД-ның Ортаазиялық аймақтарына аса белсенділік танытуда. Мұнай көздерін зерттеу және өндіру бойынша Өзбекстанмен және Түркменістанмен бірқатар келісімдерге қол қойылған. Ауыл шаруашылығы техникалық тұқымдарды өндіруге бағытталған. Малайзия пальма майының әлемдік өндірісінің 50% пайызын қамтамасыз етеді (11,8 млн. т.), шынайы каучук шығару бойынша әлемде үшінші орынға ие (580 мың. т.). Азық-түлік өндірісі төменгі деңгейде қалып отыр, негізінен жартыаралдық Малайзияның солтүстік штаттарында табылады. Ел дамуының негізгі алғышарттары қызмет көрсету саласы болып табылады. Туристік, қаржылық, үстемелі және бөлшектеп сату саудасы, салаларының қарқынды дамуына байланысты ІЖӨ-ғы рынок үлесі 45,7%. Пайызды құрауда. Құрылысқа 3% ІЖӨ тиесілі. Қызмет көрсеті саласы және туризм маңызды рөл атқаруда. Жыл сайын елге 20 млн. турист келеді. Малайзия – Оңтүстік-Шығыс Азиядағы алдыңғы сауда державаларының бірі. Жыл сайынғы ІЖӨ-нің халықаралық сауда перспективалары туралы есебі бойынша 2008 жылы Малайзия әлемдегі жетекші экспортерлар арасында 21-шы орынды иеленді. 2011 жылы елдің экспорттық кірістері 195,7 млрд. долл.,құрады. импорт - 156,2 млрд. долл. (ФОБ индексі бойынша). Экспорттың негізгі бағыттары – электрондық бөлшектер, электротехникалық тауарлар, шикі мұнай, сұйылтылған табиғи газ, ағаш, пальма майф, каучук, текстильді және химиялық өнім болып табылады. Машина және жабдықтар, өнеркәсіпте пайдаланылатын көлік құралдары, мұнай өнімдері, пластик, темір рудасы және метал бұйымдары, тұтыну тауарлары мен азық-түлік. Басты сыртқы сауда әріптестері: АҚШ (15,6%), Сингапур (14,6%), Жапония (9,1%), Қытай (8,8%), Таиланд (5%), Гонконг (4,6%). Сыртқы сауда тасымалының төрттен үші Сингапур порты арқылы жүзеге асырылады. Кланг порты арқылы шығару талпыныстары жүк рәсімделуінің аса үлкен шығындарының себебінен қолайсыз болып табылады. Халықаралық компаниялар әлі де Малайзияны ұзақ мерзімді инвестициялар үшін қолайлы мемлекет деп есептеуде. Олай есептеулерінің себебі қолайлы инвестициялық және кәсіпкерлік климаттың, жақсарған экономикалық жағдайдың, сондай-ақ инвестициялар мен жоғарытехнологиялық трансұлттық корпорацияларды тартуға қажетті құқықтық негіздердің қамтамасыз етілуі. Бүгінгі таңда Малайзияда интеллектуалды меншік саласында халықаралық стандарттарға сай және қажетті құқықтық база құрылған. Сонымен, Малайзия Интеллектуалды меншіктің бүкіләлемдік ұйымының мүшесі болып табылады, интеллектуалды меншік құқықтарын реттеуші Париждік және Берн Конвенцияларына, сондай-ақ интеллектуалды меншіктің сауда аспектілері бойынша ІЖӨ келісіміне қол қойған. Шетелдік компаниялар тарапынан танылатын қызығушылық та бәсеке қабілеттіліктің және инвестициялық климаттың қолайлы болу себептерінен туындап отыр. Бүкіләлемдік банктің жыл сайынғы мәліметтеріне қарағанда «2011 жылғы бизнесті енгізу туралы» (Doing Business 2011) Малайзия бизнес жүргізуге қолайлы жағдайлар қамтамасыз ету көрсеткіші бойынша әлемнің 178 елдері арасында 24 орынды иеленіп отыр. Әсіресе «Кредит алу» (3 орын) және «Инвесторларды қорғау» (4 орын) бойынша. Әлсіз жағы ретінде «Лицензия алу» (105 место) атап өтсек болады. Малайзияның аса инвестициялық артықшылықтары – саяси тұрақтылық, анық іскерлік климат (деловой климат), Малайзияға аудару мүмкіншілігі, қажеттілік жағдайында Қытайдан қаржы жасау және ел халқының арасында ағылшын тілі меңгерілуінің жоғары дәрежеде болуы. Сонымен, Халықаралық Standard & Poor's рейтинг агенттігі шетелдік капиталдың орналасуы үшін нақты жер есебінде Малайзияға келесі баға берді: «Малайзияда ашық, дивеpсификациланға, мықты еңбек рыногына сүйенетін бәсеке қабілетті экономикасы, айтарлықтай деңгейде дамыған инфpақұрылымы, өнеркәсіп дамуы үшін қанағаттанарлықтай жағдайлары, сондай-ақ жоғары көлемде қорлары бар ел.

Малайзия үкіметі арнайы жұмыс  топтарын құру арқылы аса қолайлы  жағдайларды қамтамасыз ету мақсатында жұмыстарды жалғастыруда. Басты мақсаттар  мен міндеттер являются эмигранттар  жалдауға қойылатын шектеулерді азайту, жер беру және басқа да бірқатар процесстер мерзімін қысқарту. Үкімет аса көп шетелдік инвесторларды тарту үшін 2010 жылға дейін бизнес жүргізуге аса қолайлы 10 әлем елдерінің қатарына кіруді өз алдына мақсат қойды. Малайзия экономикасы әлеуметтік-экономикалық дамудың бесжылдық жоспарларын қабылдау негізіндегі басқару төтенше жоспарлау моделіне сүйенеді. 2006-2011 жж. Елдің экономикалық дамуының негізгі бағдарламалық әлеуметтік-экономикалық құжатта – Тоғызыншы Малайзиялық жоспар (9МЖ) құрылған. Бесжылдық Жоспардың дайындалуын және атқарылуына жауапты Үкіметтік орган – Премьер-министр кеңсесі жанындағы экономикалық жоспарлау бөлімі болып табылады (Economic Planning Unit – ЕРU). Бұл жүйе 1997 жылы құрылды және 2020 жылдарда дамыған ел мәртебесіне жету мақсатында атқарылып жатқан әлеуметтік-экономикалық даму бағдарламаларын жасау, үкімет үшін орта және ұзақ мерзімді жоспарларды әзірлеу және ең бастысы экономикалық сауалдар бойынша үкіметке ақыл-кеңес пен рекомендациялар беру сияқты түрлі шаралар ұйымдастыру арқылы қол жететін әлеуметтік-экономикалық дамуға жауапты болып табылады. Малайзия экономикасына инновациялар енгізу бойынша Приоритетті сала есебінде ақпараттық-байланыс технологияларын дамыту саласы болып табылады(АБТ). Экономиканы өндіріс пен саудада жаңа технологияларды пайдалану арқылы ақпараттандыру болашақ өнеркәсіп өндірісі дамуының негізі деп қаралады. Мультимедиялық суперкоридор (МСК) шұғыл жобасы Малайзияны жаңа технологиялық, ақпараттық-коммуникациялық, мультимедиялық инновациялар мен телекоммуникациялық қызмет ағымдарының аймақтық орталығына айналдыруды мақсат етіп отыр. (МСК) жобасын жүзеге асыру үшін Мультимедиялық даму корпорациясы құрылды. Бұл корпорация 10 жылға дейінгі мерзімде корпоративті салықтан босататын «МСК статус» компанияларға хай-тэк белгілеуге және беруге құқылы, ақпарат пен телекоммуникацияға, бизнеске қажетті жабдықтарды салықсыз кіргізуге құқылы. Малайзияның ғылыми-техникалық және кластерлық жаңа бағыттары биотехнологиялар болып табылады. Малайзия үкіметі елдің биотехнологиялық секторын жақын 10 жылда Азия-Тынықмұхиты аймағында бірінші орындарға шығаруды мақсат тұтып отыр. Бұл жоспарды жүзеге асыру мақсатында Ұлттық биотехнологиялық саясат іс жүзіне асуда. Айтылған доктринаның басты бағыттары ауыл шаруашылық саласына жетік технологияларды енгізу, табиғи ресурстарды унемді пайдалану, өндіріліп жатқан биоөнімнің қосымша құнын өсіру және елдің и азық-түлік қауіпсіздігін нығайту. Биотехнологиялық саясаттағы орталық орын биотехнологиялар саласындағы біріккен халықаралық жаңалықтар жүргізуге және бинес дамуына қажетті жағдайларды қамтамасыз ету үшін жасалған «Малайзиялық биодала» жобасына тиесілі.

Малайзияның 2009 жылы Forbes Global 2000 тізіміне 18 компаниясы енген.

Әлемдік рейтингісі	Компания	Өндіріс саласы	Табысы  (billion $)	Кіріс  (billion $)	Assets  (billion $)	Market Value  (billion $)
493	CIMB Group Holdings	Banking	4.24	0.82	70.14	14.05
599	Sime Darby	Conglomerates	8.82	0.65	9.92	15.27
642	Public Bank	Banking	2.75	0.74	63.27	11.52
706	Maybank	Banking	4.63	0.20	87.98	14.70
709	Tenaga Nasional	Utilities	8.17	0.26	20.26	10.21
904	Axiata Group	Telecommunications Services	3.83	0.48	10.80	9.71
907	MISC	Transportation	4.33	0.39	10.08	10.66
1179	Genting	Hotels, Restaurants & Leisure	2.60	0.31	12.68	6.81
1192	RHB Capital	Banking	1.57	0.35	33.49	3.49
1205	Maxis	Telecommunications Services	2.22	0.46	5.17	12.08
1224	IOI Group	Food, Drink & Tobacco	4.15	0.28	4.53	10.78
1292	AMMB Holdings	Banking	1.45	0.24	24.56	4.42
1485	PPB Group	Food, Drink & Tobacco	0.57	0.46	3.82	5.60
1501	YTL	Utilities	2.53	0.24	12.92	4.16
1613	Hong Leong Financial Group	Banking	1.08	0.18	24.54	2.39
1643	PLUS Expressways	Transportation	0.93	0.35	5.36	5.11
1755	Petronas Gas	Oil & Gas Operations	0.94	0.25	2.76	5.70
1987	Petronas Dagangan	Oil & Gas Operations	60.69	11	1.81	2.63

 

 

 

 

2.2. Малайзия: жолбарыстың өркендеу құпиясы

 

Бұл мұсылман елі  табиғи қорларды пайдалану арқылы ғана табысқа кенелген жоқ. Малайзия мұнай, газ, қалайы кені және сирек кездесетін металдармен ғана бай емес, ол дер кезінде жоғары технологиялық өнімнің өндірісіне, әсіресе, электроника саласына мөлшерлеме салды. Оның дамуында миллиондаған қарыздар да рөл атқарды. Даму үшін қаражаттың жеткілікті болуы елдің өркендейтінін білдірмейді – шет елден келген қаражаттар жарты жолда жоқ болатыны да белгілі. «Үшінші әлем» елдері, соның ішінде азиаттықтар, оған қоса монархиялық пайымдар сыбайлас жемқорлықпен аты шыққан – сәтсіздік бағдарламаландырылған секілді. Алайда шет елден келген ақша шенеуіктердің қалтасына түспей, қазір елге кіріс әкелетін салалардың дамуына жұмсалды.

Малайзия мемлекетінің ерекше жүйесінің көмегімен, сыбайлас жемқорлық деңгейін төмендетілді, онда тіпті монах таңдаудан өтеді  – жоғарғы басқарушы. Оны елдің  тоғыз штаты басқаратын сұлтандар  мен радждардың ішінен таңдайды. Мемлекетті басқарудың негізгі функциясын таңдалатын демократиялық парламент және үкімет жүзеге асырады.

Малайзия тәуелсіздікті  алған жылдары өте кедей, болашағы жоқ ел болды! Шет елдік инвесторлар  осы жағдайларға, айналадағы таңдауларға  қарамастан неліктен осы елге қызығушылық танытты? Иә, онда жұмыс күші арзан болатын, бірақ Оңтүстік Корея, Сингапур, Тайвань, Гонконг  ұсынатын сапа жағынан артта қалды: Малайзия ұсынатын еңбек дәстүрлері, көрші елдер сияқты тәртіпті және  көнгіштікті қарастырмады. Дегенмен трансұлттық корпорациялар - Siemens, Hitachi, Hewlett-Packard, Palo Alto Networks – осында кәсіпорындарын ашып, тіпті, осы жерге өздерінің ғылыми-зерттеу орталықтарын  көшіре бастады. Оларды не еліктірді?

 

 

2.3. Ел-фабрика

 

Шындығында, Куала-Лумпурда ештеңе әзірленбеді. Олар басқаларға қарап, дәл солай етіп қайталайтын. Сингапурды үлгіге алып, елде ерекше салық салу және бизнесті енгізу шарты бойынша экспортты-өндірістік аймақ жасалды. Егер онда жұмыс істейтін  жұмысшылар шет елге 80% тауарды жеткізсе, онда ол толығымен шет елдік компанияға тиесілі болар еді. Басқаларына жергілікті әріптестерге сүйену керек болатын болды. Бос аймақта немесе технопарктер заңдастырылып,  компания ғылыми құрал-жабдықтарды және құрамдас бөліктерді бажсыз кіргізуге құқылы болды. 70% кірісті ҒЗТКЖ салып, фирмалар салықтан босатылды және амортизациялық жеңілдіктерге ие болды. Бірнеше жылда 20-дан аса осындай аймақтар пайда болды, ал технопарктер және кластер саны 200-ге жетті.

Малайзияның 1981-2003 жылдар аралығындағы премьер-министрі Махатхир Мохамад, дамудың бұл стратегиясын «Шығысқа бағдарлау» (Look East Policy) деп атады. Ол көршілес елдерді қайталау тәжірибесін ғана меңземеді, сонымен бірге олармен қызмет ету мақсатын да білдірді.