Кәсіпкерлік іс

      Бүгінгі күні үкімет пен шағын кәсіпорындардың арасындағы қатынас маңызды мәселеге айналып отыр. Мемлекет органдарының шағын кәсіпорындарының ісіне бақылауы және тексеруші органдарының қайта - қайта тексеруі немесе ондай органдардың өсуі олардың ісіне кедергі жасауда.Әкімшілік кедергілерді жою және бақылауш, тексеруші органдардың кәсіпкерлерді негізделмеген және жиі тексерулерден қорғау үшін нормативтік- заңдылық актілерге өзгетулер мен толықтырулар енгізді және тексеру жөніндегі алғашқы есепті қүжаттардың жағдайы өзгертілді.

      Бүл салада ең маңызды шешім 2003 ж 1 қаңтарынан бастап 1 қазанына дейін созылған президенттің шағын кәсіпкерлік субьектілерін тексеруге моратории жариялады. Ол шағын кәсіпкерліктің дамуына жағымды әсер етеді. Салықтық алымдар төмендейді, меншікті еркіндікке шығару жүзеге асып, шағын кәсіпкерлік субьектілері көлеңке экономикадан шығуына көмектеседі. Бүл жағдай шағын кәсіпорындардың көбейуіне әсер етіп, елде бәсекелі нарықты тудырады. Прзиденттің 2003 жылы 9 айға берген жеңілдігі шағын кәсіпорындарға өтетиімді және қажетті.

     Бұл жағдайды шешуге мемлекет  кірісті. 2003 - 2015 жылға арналған индустриялы - инновациялық стратегия қабылдадық. Бүгінгі күндегі ең маңызды мәселе отандық ғылыми сиымды өндірісті және бәсекеқабілеттілігі жоғарғы өнімді, ұлттық экономиканың қауіпсіздігін қамтамасыз ететін жаңа ғылыми сиымды технологияларды дамыту.

      Қазақстанның бүгінгі ғылыми  техникалық және инновациялық  саясаты инновациялық үрдістердің  белсенділігінің артуына, жаңа  технологияларды енгізуге, өнеркәсіптің  өндіруші саласындағы жаңа бәсекеге жетуге, ғылым мен өндірістің арасындағы айырмашылықты жақындастыруға, бүгінгі шетелдік технологиялармен қарулануға және халықаралық стандарттарды негізуге бағытталған.

      Мемлекет инновациялық іс - әрекеттерді  дамыту үшін ғылыми-техникалық салада кәсіпкерлік секторсыз мүмкін еместігін түсініп отыр. Оның үстіне шағын кәсіпорын субьектілерінің өнімінің бәсекеқабілеттілігі төмен. Бүл екі жақтың да бір-біріне керектігін көрсетіп отыр.

      Осыған байланысты индустриялды- инновациялық бағдарламада монополистердің негізгі қызметіне кірмейтін қызмет көрсету салаларын шағын кәсіпорындарының бәсеклестік ортасына беру механизмі қарастырылуда. Сонымен бірге шағын кәсіпкерлікте ғылыми сиымды өндірісті дамыту үшін қүрал- жабдықтар мен технологияны лизингке алу және ірі бизнеспен арадағы франчайзйітік қатынасты кеңейту мәселелері қарастырылуда.

     Қазақстандық өндірушілерге ғылыми  жобаларды нарықтық товарларға  айналдыруға дейінгі тәжірибе  жетіспегендіктен, сонымен бірге  жоғары дәрежелі менджмент пен маркетинг, талдау саласындағы мамандардың жоқтығына байланысты бағдарламада Қазақстандық мамандардың шетелдік ғылыми зерттеу институттары мен кәсіпорындарда тәжірибеде өту және Қазақстанға жоғарғы дәрежелі

мамандарды  шақыруып өзімізде мамандар дайындау мәселесі қарастырылған.

      Шағын инновациялық кәсіпкерлікті  дамыту үшін Қазақсандағы венчурлық  инвестициялардың үлттық жүйесін  қүру маңызды бағыт болып саналады. Ал оның дамымауы инновациялық  іс - әрекетті венчурлық қаржыландыруда тәуекелділік капиталға сүраныстың жоқтығы.                                                                  Венчурлық инвестициялардың негізгі тиімділігіне мыналарды айтуға болады:

-    шағын      инновациялық      кәсшкерлікті      экономиканың      нақты секторында, ғылыми- техникалық салада жоғағы технологиялық кешенді дамыту;                                                                                 -   ғылыми-техникалық   және   инновациялық   іс- әрекеттің   нәтижесін коммерциялизациялау;

-     инновациялық іс - әрекетті инвестициялауды  жақсарту

-  Қазақстандық    товарлардың    әлемдік    нарықта    бәсекеқабілепілігін  көтеруге  бағьпталған технологиялық  жобаларды,  инновациялық жобаларды  венчурлық    жобалауға    және   нормативтік - күқықгық,   кадрлық, қаржылық жағдайлар жасау.

      Сонымен шағын кәсіпкерлікте  инновациялық іс- әрекепің дамуьша  келесі бағытгарды көрсетуге  болады:

-  венчурлық  капиталды ғылыми - тежникалық және  инновациялық ортаға тарту;

-    мемлекепің   қатысуымен   қатысуымен     арнайы   венчурлық қорларды қүру;

-   мемлекепік,     салааралық,     салалық    және    аймақтық    сипаттағы маманданған инновациялық  субьектілеріне қоса инновациялық  қорды қүру;

-    өнеркәсіптік салада жаңа технологиялық база құру; 

Қорытынды 

     Шағын кәсіпкерлік елдің экономикасының  дамуына айтарлықтай әсер ететін  экономика ортасының ажырамас  бөлігі. Шағын кәсіпкерліктің негізгі ядросын шағын кәсіпорындар құрайды. Шағын кәсіпорындар көтеріліп келе жатқан экономиканың дамуын сақтауға және ұдайы өндірісті маңызды механизмі. Өндірістің ұйымдастырушылық-шаруашылық нысанын жаңартуда нарықтық стратегияны қалыптастыру шағын кәсіпорындардың дамуынсыз болмайды. Экономикамыздың дамуын жалғастыруда ең алдымен өнеркәсіптегі шағын кәсіпорындардың үлесі мен олардың өнімінің сапасын көтеру арқылы жету керек.

      Шағын кәсіпорындардың дамуының  бүгінгі кезеңі өндірістік үрдіске  жаңа технологияны, прогрессивті құрал-жабдықтарды, икемді өндірістік үрдісті, нарықтың талабына сәйкес келетін ерекше талап қояды.

Шағын кәсіпорындардың ісінде өндірістің мүмкіндігін білу маңызды: өнім шығарудың қандай көлеміне бейімделуге, еңбек шығындарының қандай болатынына, нарықтың қандай коньюнктурасына сәйкестенуге болатынына, қандай табыс күтуге болатынын білу. Нарықтық жағдайда әрбір шағын кәсіпорындардың деңгейлері ментехника-экономикалық сипаттамасы әртүрлі.

     Біздің елімізде кәсіпкерлік  істі дамыту келесі бағыттар  арқылы жүзеге асырылуы тиіс:

• несиелер бойынша пайыздық ставкаларды төмендету
• бизнес жүргізуге сервистік қолдау білдіру
• кадрларды қайта даярлау және біліктілігін арттыру.

Қазақстанда тиімді болатындай етіп, несиенің пайыздық ставкаларын төмендету керек  деп ойлаймын және бизнеске арналған несиелер мен қарыздар беруді дамыту;

білімді де білікті мамандарды даярлау үшін квалификациялық оқу орындарын ашу арқылы мамандарды даярлау керек деп ойлаймын;

кәсіпкерлерге бизнесті жүргізу үшін тиімді қызмет көрсетулерді арттыру керек.

Мемлекет  тарапынан келетін тексерістерді  тиімді етіп ұйымдастыру қажет.

   Жүргізілген талдаудан кейін  келесідей қорытынды шығаруға  болады:

      Шағын кәсіпорындардың тиімділігі  олардың өздерінің тұрақты экономикалық  өсуәіне және дамуына, өндіретін  өнімінің бәсеке

қабілеттілігіне байланысты. Тауар өндірушілердің негізгі мақсаты кәсіпорын жүмысшыларының жеке қызығушылығына негізделген әлемдік сапа деңгейіндегі бәсекеге қабілетті өнім өндіретін жоғары рентабельді кәсіпорын құру.

     Өнеркәсіптік өндірістің тиімділігі - кәсіпорыннның өзіне потенциямен  және тұрақты дамуын қамтамасыз ететін қысқа -, орта-, үзақ мерзімді нәтижелерге бағытталған стратегиясына байланысты экономиалық категория.

     Өндірістің тиімділігін көтеретін  жалпы стратегия жоқ және әрбір  кәсіпорынның  нарықтағы үлесіне, потенциалына, бәсекелестеріне, шығарылатын өнімнің ерекшеліктеріне және әртүрлі факторларға байланысты өздері жасайды.

     Нарықтық  жағдайда  әрбір кәсіпорын  баламалы   стратегияға ие:

- шығарылған   өнімнің   жаңа  және сапалы  түрін   шығару;

- нарықты   дамыту;

- диверсификация

      Шағын кәсіпорынның өндірістегі тиімділігін көтеру жолдары тек жекелеген факторларды есепке алумен ғана шектелмей, олардың рационалды үйлесуі мен өзара толықтырылуын қарстырады. Ең кейінгі техниканың өзі өндірісті үйымдастыру дүрыс болмаса қажетті нәтиже бермейді, ал соңғысын жетілдіру әлеуметтік белсенділіксіз мүмкін емес. Шағын кәсіпорынның барлық пайдалылығын экономиканы дамытуға, барлық ресурстарды тиімді, кешенді пайдалануда және өндірістің тиімділігін көтеру шағын кәсіпорынның потенциялы мен мүмкіндіктерін көрсетеді.

       Қазақстанның қүрылыс нарығы  бүгінгі күні кеңейіп, бүл сала  бүкіл экономиканың дамуына өнеркәсіптік  өндірістің дамуына үлкен роль  атқарып түр. Ол өз кезегінде  осы сапаға қажетті басқа да  өндірушілерді  ынталандырады.  Құрылыс  нарығының  сыйымдылығының өсуі  өндірушілерді  де көбейтеді. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Қолданылған әдебиеттер тізімі: 

1. Гражданский кодекс РК « С изменениями и дополнениями на 27 февраля , 10 марта 2004г.

2.Кодекс РК “О Налогах  и других обязательных платежах в бюджет» (Налоговый кодекс РК) 2001г. , с изменениями и дополнениями от 4 июля 2003 года // Казахстанская правда от 11 июля 2003года

3. Закон РК “Об инвестициях”. – Казахстанская правда, 2003, 11 января.

4. Закон  РК “Об инновационной деятельности”. – Казастанская правда, 2002, 9 июля.

5. Указ Президента РК, имеющий силу закона, “О государственном предприятии”. – Вечерний Алматы, 1995, 30 июня. Закон РК “О внесении изменений и дополнений в Указ Президента РК, имеющий силу закона, “О государственном предприятии”. – Казахстанская правда, 2001, 9 мая.

6. Закон РК “Об акционерных обществах”. – Казахстанская правда. – 2003, 16 мая.

7. Грузинов В.П. Экономика предприятия. – М.: Банки и биржи, ЮНИТИ. – 1998.

8. Зайцев Н.Л. Экономика промышленного предприятия. – М.: ИНФРА-М. – 1999.

9. Раицкий  К.А. Экономика предприятия. –  М. – 1999.

10. Справочник директора предприятия  / Под ред. М.Г. Лапусты. – М.: ИНФРА-М. – 1996.

11. Экономика предприятия: Учебник для вузов / Под ред. Н. А. Сафронова – М. : ИНФРА-М. 2000

12. Экономика предприятия: Учебник / Под ред. Проф. О. И. Волкова, В. К. Склярянкко. – М.: ИНФРА-М. –

13. Экономика предприятия: Учебник/ Ф. К. Беа, Э. Дихтла, М. Швайтцера.- М. : ИНФРА-М.-1999

14. Жиделева В. В., Коптейн Ю. Н. Экономика предприятия: Учебное пособие. - М. : ИНФРА-М. 2000.

15.Зайцев Н. Л. Экономика организации.-М., 2000.

16. Экономика  предприятия  / Под ред. В. Я. Хрипача. – Мн.: Экономпресс, 2000

17 . Экономика предприятия: Тесты, задачи, ситуации: Учебное пособие./ Под ред. В.А. Швандера. – М.: ЮНИТИ, 2001

18. Зайцев Н. Л. Экономика промышленного предприятия. Практикум: Учебное пособие М. : ИНФРА-М, 2001