Компьютердің құрамына кіретін негізгі құрылғылар. Жүиелік тақша және шиналар

«Аналық тақшалардың  түрлері және олардың адам 
қызметіндегі рөлі» 
Күмісбек Арайлым 
8А, №15 мектеп, Балқаш ... ... – ... ... ... ... түрлері және оның адам қызметіндегі рөлі. 
1. Аналық тақшаны қалай ... ... ... мен ... ... ... ... ... ... элементі аналық тақшаны зерттеу арқылы, оның адам 
қызметіндегі рөлін анықтау. Қазіргі ақпараттың ауқымды кезеңінде адамдар 
аналық тақшаны қалай ... ... ... ... мен 
кемшіліктерін таныту мақсатында жүргізілген ғылыми- зерттеу жұмысы. 
Аннотация 
Тақырыбы: «Аналық тақшалардың түрлері және ... ... ... ... ... ... ... қабілетті ел ретінде 
даму стратегиясы ҚР президенті Н. Ә. ... ... ... атап ... қоғамымыздың басты міндеттерінің бірінің 
жүзеге асырылуы- халықтың компьютерлік сауаттылығын қалыптастыруын көздеп 
отырмыз. Оқушыларға мектеп жасынан бастап ... ... ... ... және ... ... кеңінен 
қолдануға ғылыми- зерттеу негіздерін жасау. 
Өзектілігі: Оқушылар өздерінің танымдық ... ... ... ... ... отырып, оның элементінің ішіне кіретін 
аналық тақшалардың түрлері туралы және олардың адам ... ... ... ... баласы қандай түрдегі аналық тақшаны таңдау 
керектігін танып, ... ... ... алу ... кеңейтеді. 
Гипотеза: Компьютерге деген ... ... ... ... ... Осы жоба оқушылардың ғылым саласындағы Академиялық 
сапаны қолдаудағы ... ... ... ... оқушыға ғылыми 
жұмыс жүргізуіне, білімін кеңейтуге, ізденістерін жалғастыруға жол ... ... ... ... түрлерін анықтау. 
2-кезең. Аналық тақшаларға зерттеулер жүргізу. 
3-кезең. Жобаның макетін дайындау. 
4-кезең. Сараптама және тәжірибе жасау. 
Қорытынды: ХХІ ғасыр – жаңа технология мен ... ... ... ... толыққанды өмір сүріп, жемісті кәсіби қызмет атқару ... ... ... ... ... ... екенін дәлелдеп 
отыр. Бұл- кез келген адам дербес компьютер,Windows амалдық жүйесі деген не 
екенін біліп, Microsoft Office дестесіндегі қосымшалармен (Word, Excel, 
PowerPoint) жұмыс ... ... Internet ... ... ... ... қажет деген сөз.Осының бір негізі ретінде жобамды еліміздің 
көркеюіне қосқан үлесім деп білемін. 
Аннотация 
Тема: " Роль материнской ... и ее ... в ... ... В ... ... Республики Казахстан Н.А. 
Назарбаева к народу большое внимание уделяется компьютерной грамотности 
населения. В школьной скамье необходимо учащихся заинтересовать 
исследовательской ... ... ... ... Учащихся используя познавательно исследовательские работы 
изучают элементы входящий состав компьютера. Материнская плата, которая 
входит в ... ... и роли ... элемента в рабочей деятельности 
человека, а также о выборе нужной материнской платы в ... ... ... ... присматривается как важнейший компонент 
общего образования, играющий значимую роль в решении приоритетных задач 
образования в формировании целостного мировоззреннии, системно- 
информационной картинки мира. Исследование в этой ... ... ... является система образующим предметом. 
Этапы исследование: 
1- этап. Определить виды материнских плат. 
2-этап. Вести исследование материнских плат. 
3-этап. Подготовка макета для проекта. 
4-этап. ... ... ХХІ век – век ... ... и ... ... и ... технологиями становиться современном 
мире в один ряд с такими качествами, как умение ... и ... ... условием для каждого индивида. 
Полученные знания и навыки в моем исследовательском работе в ... во ... ... ... ... “The role of the main board and her (its) function in ... purpose of the study: in messages of the... of the Republic ... N.A. Nazarbeav gave a big attention computer literacy of the 
population in school, to interest exploratory activity using ... learners use ... work, studying element coming ... the computer. The main board which falls into computer element and dug 
this element in worker of the activity of the person, as well as ... of the ... main board in lifes of the modern ... ... today informatics use as the most important general 
formation, playing significant role in decision of the priority problems ... ... in shaping holistic system – ... picture of the 
world, researching have shown in this area that ... is the ... ... of ... 1st stage is to define types main ... 2nd stage is to lead researching of the main board. 
The 3rd stage is to prepare model of the ... 4th stage is to lead the ... ... the 21st of the century is ... and ... ... formation and telecommunication technology to become the modern world in 
one row with such quality, as skill to read and write and ... for each ... Getting ... and skills in... work in future can be define developments of society. 
Кіріспе 
«Компьютер» сөзі «есептеуіш» дегенді білдіреді, яғни есептеулерге 
арналған құрылғы. Мәліметтер өңдеуді, оның ішінде ... ... өте ... ... болған. Мыңдаған жылдар бұрын 
есеп-қисап үшін таяқшалар мен ұсақ тастар және т.б. пайдаланылған. 1500 
жылдан бұрынырақ санауды жеңілдету үшін есеп шот пайдалана ... ... ... ағылшын математигі Чарльз Бэббидж 
әмбебап есептеуіш құрылғы – адамның қатысуынсыз есептеулерді орындауға 
тиісті Аналитикалық машинаны құрастыруға талпыныс ... Ол үшін ... ... ... ... ...ақпараты бар тығыз 
қағаздан жасалған карталар, ол кезде олар тоқыма станоктарында кеңінен 
пайдаланылған) көмегімен бағдарламаны орындай білуі және мәліметтер мен 
аралық ... ... ... «қоймасы» ( қазіргі терминологияда – 
жад) бар болуы тиіс еді. 
Бэббидж аналитикалық машинаны жасау бойынша жұмысты ақырына дейін 
жеткізе алмады – ол сол ... ... үшін өте ... ... ... ... негізгі идеяларды әзірледі, 1943-жылы Бэббидж жұмысының көмегімен 
америкалық Говард Эйкен ... ... ... ... реле — IBM ... ... бірінде «Mapĸ-l» деп 
аталатын осындай машинаны құрастыра алды. Одан бұрынырақ Бэббидж идеясын 
неміс инженері Конрадом Цузе ... ... ... ... ... машинаны 
құрастырды. 
Осы уақытта есептеулерді (соның ішінде әскери мұқтаждық – баллистика, 
криптография және т.б.) автоматтандыру қажеттілігі соншалықты ғаламат 
болды, Эйкен мен Цузе құрастырған типті ... ... бір ... ... тобы ... ... 1943-жылдан бастап АҚШ-та Джон 
Мочли мен Преспер Экерттің ... ... ... реле ... шамдардың негізінде ұқсас машинаны құрастыруды бастады. ENIAC 
деп ... ... ... ... ... мың есе жылдам жұмыс 
істеді, алайда оның бағдарламасын беруге бірнеше сағат немесе өткізгіштерін 
жалғастыруға тіпті бірнеше күн ... ... ... ... осы машина 
туралы баяндама дайындаған атақты математик Джон фон Нейман тартылды. 
Баяндама көптеген ғалымдарға жіберілді де кеңінен мәлім болды, ... ... ... ... ... ... яғни... жұмыс 
істеуінің жалпы қағидаларын айқын және қарапайым тұжырымдады. 
Фон Нейман қағидалары іске асқан бірінші компьютерді 1949-жылы ағылшын 
зерттеушісі Морис Уилкс құрастырды. Сол ... бері ... ... болды, бірақ олардың көпшілігі 1945-жылы Джон фон Нейман өз 
баяндамасында мәлімдеген қағидаларға сәйкес жасалынды. 
Джон фон Нейман өз баяндамасында ақпаратты ... ... ... ... құрылғы болу үшін ол қалай жасалуы тиістігін сипаттады. 
Қазіргі замандағы IBM PC дербес компьютерлері ... үш ... ... ... ... Компьютерге символдарды енгізуге мүмкіндік беретін пернетақта мен 
маустан; 
* Мәтіндік және ... ... ... ... ... ... ... нұсқада — әдетте «блокноттық» (ноутбук), 
кейде — «иінтіректік» (лэптоп) нұсқада шығарылады. 
Компьютердің осы бөліктерінің ішіндегі ең ... ... блок ... Онда ... ... ... ... орналасады: 
1. Аналық тақша 
2. BIOS 
3. Процессор мен жад 
4. Жүйелік өрім 
5. Дискжетектер 
6. Мультимедиялық және коммуникациялық құрылғылар 
1-сурет. Аналық тақша. 
Компьютерде жұмыс істеу ... ... ... ... ... жүйелік 
тақшамен өңделеді. Аналық тақша – бұл компьютердің барлық құрауыштары 
қосылатын күрделі көп ... ... ... (1-сурет) Жүйелі (аналық) 
тақша- компьютердің «жүрегі» болып саналады. Өндірушілер оны жүйелі тақша 
(system board), базалық тақша (baseboard) немесе ... ... ... деп ... ... ... қалай атаса да ол компьютердің ең маңызды 
элементі болып қала береді. Ол компьютердің барлық ... ... ... дисктарды, видеокарталарды, дыбыстық карталарды, 
клавиатураны, тышқанды және басқа да құрылғыларды) байланыстыратын элемент. 
Компьютер жинақтағанда ең қиыны, әрі ... ... ... ... тақшалар бір- бірінен көлемі, форм- факторы, түрлері және 
порттарының орналасуы арқылы ерекшеленеді. Ол ... ... ... ... ... процессор, жүйе және басқалары жалғанады. Аналық тақша 
адамның миы секілді база, оған барлық ақпараттар ... ... ... процессор мен жүйенің басқа да құрылғылардың жұмысын атқаратын 
микросхемалар ... ... да ... ... ... өте ... тақшалардың түрлері және оның адам қызметіндегі рөлі. 
Компьютердің керекті құралдарына көп көңіл аударыла бермейді, әсіресе 
аналық ... ... ... тақшаның оңай емес бөлшек екенін біле 
бермейді. 
Адам компьютер сатып алған кезде неге көңіл ... ... ... Екінші кезекте компьютерлік желінің көлеміне және винчестерге. 
Бірақ аналық тақшалардың мінездемесін бәрі біле бермейді. Егер ... миы ... ... ...компьютердің маңызды компаненті болып 
табылады. Сондықтан да қиын да, арпалыс туындылар туындайды. 
Аналық тақшаны қалай таңдау керек? 
Аналық тақшаны таңдау бұл компьютерді сатып ... ... ең ... ... да ол "main board"(басты тақша) деп бекер аталмаған. 
Мына сұрақ сіздерге үнемі айтылатын сияқты, ... ... ... ... ... не істегіңіз келетінін және оған жұмсалатын ақшаны 
ойланыңыз. 
Егер сіз тек интернетке ... кино ... ... онда ... аса ... ... ұсынбаймын. Ақшаңызды үнемдейтін аналық тақша алыңыз, 
мысалы, AsRock, оның сапасы да, бағасы да жаман емес. Оған аса қуатты емес 
процессор алыңыз. PcChips ... BioStar ... ... алмаңыз, олардың 
бағасы қымбат, әрі сапасы да тұрақсыз. 
Егер сіз орташа қолданыста және компьютердің жоғарғы қуаттылығын қаласаңыз, 
онда оның жылдамдығына ... ... сіз " ... ... онда мынаған назар аударыңыз: 
1. Аналық тақшаның қуаттылығы chipset- тің үлгісіне байланысты.Қазіргі 
кездегі ең жақсы чипсеттер: KT333, KT880, Nforce2, KT600. Бұларды ... ... AMD мен ...... ... Тағы да аса маңызды құрылғы- чипсеттің желдеткіші.Салқындату сіздің 
құрылғыңыздың, яғни оның жұмыс істеудің қуаттылығының ең басты факторы. 
3. Тақшаның жұмыс істеу ... ... ... ... ... ... Soyo КТ333 Ultra Dragon Platinum ... сурет) 
2-сурет. Soyo КТ333 Ultra Dragon Platinum Edition. 
Оны ары ... ... ... көлемі 4800 микрофарад. Бұл 
өте жақсы. Қазіргі кезде Asus, MSI тәрізді компаниялар төмен класта, әрі 
2000-2200 микрофарадты конденсатор шығаруда, бұл ең ... ... кем. ... да ... ... ... ... екі есеге кемиді 
деп толық айта аламыз. 
Чипсетте орналасқан желдеткішті қадағалап тұру керек. 
Желдеткішке қосылудың бес түрі бар және оның ... ... ... осы бес ... тіреліп қалғанда көрсететін монитор 
орналасқан. 
ATX-жүйесі ыңғайсыз орналасқан, олар желдеткішке ауа жібермейді ... ... ... ... Оны ... ...... шешуге болады. 
Аналық тақшаның тұрақты жүйелігінде 14 конденсатор бар.Олардың жоғары 
сапалы екеніне мән бергеніңіз жөн. (3-сурет) 
3-сурет. Конденсатор 
Аналық тақшаның сыртқы бейнесіне ... оның ... ... екенін білуге 
болады ма? (бұл сұрақ қисынсыз естілуі мүмкін, бірақ зертхана кезінде 
тексерілген) аналық тақшаның түрі, яғни ... ... ... оның ... атқаратынын айтады. Егер өндіруші компания тақшаның сыртқы бейнесіне 
мән бермесе, онда оған ... ... ... ма ... ... ... ... мен чипсеттердің түрлері. 
1. ATX (Advanced Technology eXtended) – аналық тақшалардың көп 
таралғандарының ... ... үй ... көп қолданылады. ATX 
аналық тақшаларының көлемі 30.5 x 24.4. см және ұлғаюға арналған жеті слоты 
бар. ATX аналық ... ең ... ... блок қосатын тетігі 20 немесе 
24 контактты. Жаңа шыққан аналық тақшалардың барлығы 24-контактты болып 
келеді. 
2. mATX (micro ATX) – АТХ- тың ... ... ... түрі. Жүйені 
көп ұлғайтуға арналмаған көбінесе офистық компьютерлерде қолданылады. ... ... ...24.4 x 24.4 см және ... арналған төрт слоты 
бар. mATX аналық тақшасының ең маңызды ... блок ... ... 20немесе 
24 контактты. EATX (Extended ATX) аналық тақшаларының ATX – тан 
айырмашылығы олардың көлемі (30.5 x 33.0 см), ... ... ... ... ... – ATX ... келген жаңа стандарт. 
Осы аналық тақша жасалғанда көбінесе аналық тақшадағы желдеткіш 
элементтерге көп көңіл аударылды. BTX миниатюрлі компьютерлерге арналған. 
BTX ... ... ... 26.7 х 32.5 см және ... ... жеті 
слоты бар. 
4. mBTX (micro BTX) – BTX-тың кішірейтілген үлгісі. Мұндай аналық 
тақшалардың көлемі 26.7 х 26.4 см. mBTX- тың ұлғаюға арналған төрт ... - VIA ... ... ... ...аналық тақшаға 
арналған форм-фактор. Электрлі және механикалы жағынан ATX форм-факторына 
ұқсайды. mini-ITX аналық тақшаларының габариттары 
(17 х 17 см). 
6. SSI EEB (Server Standards Infrastructure Entry ... Bay). ... ... ... ... серверлерге арналған. Жүйелік блок 
қосатын тетігінің көлемі 24+8 контактты. Мұндай тақшалардың ... x 33.0 ... CEB (SSI Compact ... Bay). Бұл ... аналық тақшалар 
көбіне серверлерге арналған. Жүйелік блок қосатын тетігінің көлемі 24+8 
контактты. Мұндай ... ... 30.5 x 25.9 ... ... аналық тақшалардың екі түрі бар. Бұлар АТ және АТХ. 
Аналық тақшалардың ... мен ... ... ... ... жоқ екенін байқаймыз. Әрбір аналық тақшаны өндіретін 
өндірістер оның әрбір екі модификациясын шығарады. 
Корпустың аласа ... LPX және ... ... ... ... де ... Тағы да бір NLX ... факторы тек қана 
стандарт түрінде кездеседі. 
АТ форм-факторында екі модификация- классикалық және Bady АТ ... АТ ... ... ... ... әр... болғанымен сызықтары 
бірдей. Олардың бәрі паралельді порт көлемі жағынан ұқсас. Сонымен қатар 
олардың клавиатурасында шеге болады, ол тақшаның бір ... ... ... орналасады. SIMM ЖӘНЕ DIMM слоттары үнемі тақшаның 
жоғарғы жағында орналасады, бірақ кейде әр жерінде орналаса береді. Әрине, 
тақша жақсы ... үшін ... ... ... ... ... тек ескі ... жинағыштарынан кездестіруге 
болады, көлемі 12 дюймді мұндай аналық тақшалар тек Desktop, Tower 
корпустарына арналған,көптеген жағдайда қазіргі корпустарға ... ... ... ... ...жалғаушылар және қатты 
диск, сонымен қатар жүйелік блок ... ... ... ... ... ... орналасуы кезінде үлкен жиілік әсерінен 
біршама ақаулар кездеседі. Сондықтан 80386 процессорының алдында шыққан 
процессорлерде АТ аналық тақшалары кездеспейді. 
1982 жылы ... Baby AT ... ... тек AT ... тақшаларының ғана 
емес, жалпы аналық тақшалардың арасында атақты. Baby AT ... ... Tower ... ... келеді. Олардың енінің көлемі 8,5 дюйм, ал 
ұзындығы 13 дюйм бірақ кейбір өндірушілер тақшаға арналған материалды 
үнемдеу үшін ... ... ... қысқартады. 
ATX . Intel 1995 жылы шығарған осы өлшем типі атақтылардың арасына 
қосылуда.Қазіргі кезге дейін оны ... ... ... ойда ... АТХ ... Көптеген өндірушілер АТХ шығарып, Pentium II – ге 
келген кезде АТ- ... ... ... ... АТХ АТ- ға қарағанда 
әлдеқайда дамуда. АТХ корпусына Baby AT аналық тақшасын орнатуға ... ... ...желдеткіші ауаны ішке жібереді. Сондықтан да шаң 
аналық тақшаға енбейді, ауа процессорды желдетеді. 
NLX. 1997 жылы Intel корпорациясы компьютерге арнап жаңа стандарт ... Оның ... ...блоктан тақшаға енетін кабелі жоқ. Ол үшін 
Riser- тақшасының слоты PCI және ISA болуы керек, сонымен қатар көлемі 
аналық тақшадан NLX Riser ... ... ... Сондықтан да, аналық 
тақшаны орнатқаннан кейін ол дереу жүйеге және шинаға қосылады. Системада 
барлығы екі көлем PCI және ISA ... ... ... контроллер көлемдері 
IDE, FDD орналасқан, сонымен қатар желілі картаға енетін орнын да 
қарастырған, CD-Audio және USB шинасы. Maineboard аналық тақшасында CPU- ... ...жад ... чипсет, BIOS және кэш болады. 
Компьютердің құрылымы қарапайым қалыпқа енді. NLX стандарты компьютерді тек 
екі элементтен- аналық тақшадан және ... ... ... үшін ... ... ... ... Бірақ бұл әлі 
жоспар,әзірге жасалып шыққан жоқ. 
Қазіргі кезде ... ... ... ... Intel ... қолданады. Pentium процессорына бұл 430-шы сериялы, 
Pentium II-440-шы сериялы схемалар қолданылады . 
Сіздерге аналық тақшаны таңдауда бес ... ... ... ... Epox 
4. Intel 
5. Chaintech 
Зерттеу жұмыстарым: 
1. Балқаш қаласындағы тұрғындардың аналық тақшаларды ... алуы ... ... |бағасы |2008 жыл |2009 жыл |2010 жыл | 
| | ... ... ... ... Soyo |9800 |25 |15 |5 ... Gigabyte |13500 |98 |91 |10 ... Epox |12500 |33 |26 |6 ...Intel |10500 |80 |88 |9 ... Chaintech |8700 |51 |34 |3 ... ... ... ... алуы ... ... ... алу диаграммасы. 
2. Біздің мектептегі компьютерлердегі аналық тақшаның түрі Intel (R) 
E2200,2.20 Ггц екенін анықтап, соған байланысты ... ... жылы ... Pentium ... Mercury деп... Оның ... 5В ... Pentium процессорына арналған, көлемі Socket 4 және 
жиілілігі 60 және 66 MHz. Бұл тақша жүйелік ... ... ... ... ... ең ... тақша. 
Содан кейін дереу Р54С процессорына арналған жиілілігі 3,3 В Neptune 
82430NX аналық тақшасы шығарылды. 
Pentium процессорының дамуы 1995 жылы жаңа ... ... ... ... ... (Triton I) маркалы чипсетті сәтті ойлап тапты. Бұл Intel- дің 
чипсет өндіруде сәтті қадамы еді, көп уақыт бойы Triton I ... ... ... ... ... ... Сол ... басқа да 
өндірушілер қалыспас үшін VLB және PCL шинасын біріктірмек болды, бұған көп 
уақыт кететінін білген Intel VLB қолдауынан бас ... Сол ... Triton ... барлық жаңа жетістіктерді қосқан: EDO жад қолдауы, ... ... ... ... кэш- жад типі және ... SRAM, PCI қолдаулары 
болды. Чипсет оперативті жүйеге жалпы көлемі 128Mb болатын төрт SIMM 
банкісін қолдады, бірақ кэштің көлемі 64 Mb ... Бұл ... осы ... ... еді, өйткені ең керемет сұраныстың өзі 8- 16 Mb болған. 
Алғашында ... ... ... ... ... ... кезінде ол қателер жөнделді.82430FX наборындағы жүйелік 
тақшалар ... ... ... ... ... ... ... де оларды 
сатуда. 
1996 жылдың бас кезеңінде Neptune чипсеті ескірді , Intel- де оның ескі 
көшірмесін ... ... ... SOHO ... ... FX ... ... бір атпен Triton II–82430HX және 82430VX шығарды. Бірінші чипсет 
өндірушіден көп процессорлы жүйенің қолдауын алды, процессордың Pipelined 
Bust екінші ... ... 512 Кб ... ... ... EISA ... PCI 2.1 төрт ... дейін орналасқан EISA және USB 
контраллерымен (универсалды магистраль, жаңа сыртқы құрылымдарды қосатын 
зат, 255- ке дейін сыртқы құрылымдарды бір ... ... ... қосылуды 
қарастырады) NX SDRAM жүйесінің қолдауы болмаса да, UDMA/33 режимі және и 
кэш- жүйесінің көлемі біршама кішкене болса да, NX ... ... ... ең ... айналды. Көппроцессорлы чипсеттің 
қолдауы екі процессорлы шеге емес екенін ... ... ... ... және оларда “dual processor” маркировкасы болады. Intеl ақырғы 
мінездемесі Triton II- ге ұқсайтын чипсет шығара алмады. ... ... өзі оның ... ... бола ...430VX ... Triton II- дегі ... мүлдем болған жоқ, 
бірақ бағасы арзан low-end компьютер класының сауда орталығында 
сатылды,бұл чипсет шыққаннан кейін қозғалысы тез жаңа ... ... ... Оның басты айырмашылығы PCI 2.1 және SDRAM қолдаулары бар, 
USB порттары өзгеше. Жаңа чипсеттің кэш жүйесі Triton I – ге ... ... ... SDRAM ... ... ... ...себебі 
тақшаның көлемі кішкене еді,VX өндірушілері барлығын да үнемдеген болатын. 
Тағы да бір жыл ... соң Intel –430TX PCIset ... ... ... ... архитекрурасының барлық жаңа қолдауларын 
енгізбек болды, олар: SDRAM қолдауы, USB, Ultra DMA ... PCI ... бес ... ... 256Мб болатын оперативты жүйе, кэш жүйесі 512Кб. Бұл 
чипсет шыққаннан кейін Intel енді бұл ... ... ... ... Жаңа ... ... VX- тың ... кетуіне себеп 
болды. 
Кэш туралы бірнеше ауыз сөз . Кэште ... мен ... ... арасында 
тезқозғалғыш буфер жүйесі бар, және процессордың жылдамдығының 
айырмашылығын компенсациялау үшін қолданылады. Егер кэш үлкен ... ... ... жақсы (Socket 7 болған жағдайда). Мысалы, Intel 
чипсеттерінде L2 көлемі 521Кб дейін үлкен) VIA, Ali, SiS реализациясындағы 
чипсеттердің ... бір ... екі ... ... ... ... тақшаның наборын үнемдеуге болады, яғни чипсеттің толық потенциалын 
қолданбау, және тек жартымегабайтты кэшы бар ... ... ... ... бір түрі Bios. Ол ... ... ...және компьютердің аппаратурасынын операциялық жүйемен 
байланыстырады. 
Аналық тақшаға арналған Bios фирмалары –Award Software, AMI, Phoenix 
Texnology. Кейбір аналық тақша өндірушілер (IBM, Intel, Acer) Bios- ... ... Bios- тың ...түрі ... ... ... ... моделіне 
қосылатынын білгеніңіз жөн. 
Қазіргі кезде ең атақтысы Award Bios, оны ... ... көп ... Intel өз ... ... Bios Phoenix- ты ... ...Bios- та аналық тақшаға чипсетпен бірге SiS 5591 және ALI Aladdin 
V орнатылады.Ноутбукке арналған аналық тақша.(6-сурет) 
6-сурет. Ноутбукке арналған аналық ... ... ... тақша» термині өз мәнін жоғалтады. Ноутбуктің 
жұмысқа қабілеттілігіне, яғни бұрынғы қалпына келуінің екі жолы ... ... ... ... оны ... ... өз аналық 
тақшаңыздың қатесін табуға тырысыңыз. Ол үшін қымбат бағалы жабдықтау, 
арнайы аспап және облысында кәсіпшілігі, тәжиребесі мол ... ... ... ... ... тақшаңыз сауатсыз маманмен, түзелген болса, ол сізге 
2 есе қымбатқа түсетінін есте сақтаңыздар! 
Қорытынды: 
Қандай ... ... алу ... кімге компьютерлерді зерттеп білуге немесе оларды дүкенде таңдауға 
тура келген болса, ең алдымен, процессор, жедел жад (ЖСҚ ... RAM) ... ... таныс терминдер алдыдан шығады. Өндірушілердің көпшілігі өз 
компьютерлерін ... ... ... ... ... мәліметтер мен жарнамалық материал ретіндегі техникалық ақпараттың 
жинағы болып табылады, оның мақсаты – осы ... ... ... сендердің 
көздеріңді жеткізу. Сондықтан компьютердің әрбір бөлігінің ерекшеліктерін 
қарастыра отырып сендер өздеріңе белгілі бір сипаттамалары мен бағасы 
бойынша компьютерді таңдай аласыңдар. 
Аналық тақшаны ... ... ... ... ... кейін ақшаңызға 
сәйкес тақша таңдаңыз, әрине сіз таңдаған аналық тақшаңыз компьютерге 
сәйкес болуы керек. Аналық тақшаның сырты көрікті болуы ... ... ... көлеміне назар аударыңыз, оның көлемі конденсатордың қырында 
жазылады. Радиаторына қараңыз. ... ... ... ... ... ... ... Ең соңында аналық тақшаңыздың көлемі- 5 PCI- 
слот болатынына назар аударыңыз. Таңдау өте қиын, ... ... ... ... сатушыдан көмек сұрамаңыз, өйткені 
сатушының ең басты ақуалы- сату).Таңдауда сәттілік ... ... ... ... жаңа ... ... тоқ көзінен сақтаңыз. 
2. Жұмыс үстелін бір немесе екі газетпен жабыңыз. Процессордың корпусын 
ашамыз. Аналық тақша орналасатын пластмассалық орын мен ... ... ... ... керек. Құжатпен танысып, аналық тақшаны пайдалану 
кітапшасын оқып, есте сақтау керек. 
3. Аналық тақшаны жанынан ұстап, корпустың ішіне ... ... ... ... электрлік компоненттер (СРU сокетіне, SIMM\ DIMM және 
адаптер ... ... ... тақшаның үстіңгі бөлігінде орналасуы 
керек, ал төменгі бөлігінде ешқандай ... ... ... ... үшін, слоттық картаның корпустың артқы бөлігіндегі щельге 
қатынасып тұрғанын тексеріңіз. 
4. Енді корпустың бекіту ... ... ... ... ... қалай 
жалғанғанына назар аударып, қағазға сызып отырыңыңыз. 
5. Көптеген корпусқа тек қана аналық тақшаны бекітудің екі немесе үш 
тәсілін қолданады, соның өзінде тақшаның ... ... ... жақсы бекуі керек. Осы бөліктерді металды ілгішке немесе металды 
сілтеуішке бекіту ... олар ... ... ... ... ... да бөгде заттардың тиюінен сақтайды.Көрсетілген тетіктердің 
пайдалану анықтамасын ... ... ... ... ... ... тақшаны корпустан ажыратып, пластмассалық бөлшектерді аналық 
тақшаның тетіктеріне салыңыз.Тетікке салғаннан кейін бөлшектерді тақшаның 
төменгі бөлігіне, яғни орнына итеріңіз, ол өз ... ... ... ... Аналық тақшаны толығымен орнатудан бұрын өшіріп- сөндіргіштер мен ... ... ... алу ... ... ... ... істейтін қосымша орнатқылармен шығарылған бірақ оны қайта 
тексерудің еш артықшылығы жоқ. ( Жаңа Pentium- кластық аналық ... ... өте ... Егер сіз DIP- ... ... ... ... орналастыру үшін қарындаш пен қаламды 
қолданыңыз. Басқа құрылғыларды қосатындарын орналастыру үшін ... ... ... ... тақшаны жанынан ұстап, пласмассалы бөлшектердің құрылысына 
сәйкес корпустағы орнына итеріңіз.Уайымдамаңыз әрқашанда алғашында аналық 
тақшаны орната алмауыңыз мүмкін. Бірақ ... ... да ... ... ... орналасқандығына көз жеткізіңіз. Аналық 
тақшаны орналастырып болған соң, тақшаның шеттерін жаймен басып, оның 
дұрыс ... ... ... ... ... ... винтты (орамды) қатты тартатыныңызға сенімдімін. Орамды қатты 
тартуға болмайды, ондай жағдайда басқыш тақшалар қозғалмалы болады.Кейбір 
аналық тақшалардың орамға арналған тоқ өткізбейтін шайбалары ... ... ... ... ...ұмытпаңыз.

Жүйелік тақша

Компьютердің негізін қалайтын бөлігі ол жүйелік тақша (main board), басқаша аналық тақша (motherboard) деп аталады. Оған сатып алушылар сөзсіз аз көніл бөлінеді. Себебі қолданушылардың көбісі компьютердің бұл бөлігінің қаншалықты маңызды екендігін білмейтіндігінде. 
Орта буындығы сатып алушы компьютерді сатып алар кезде неге көніл бөледі? Біріншіден компьютердің жиілігіне, екіншіден жедел жады мен винчестердің көлеміне, одан әрі қызығушылық танытып қарайтындар шамалы, ал аналық тақшаның мінездемесі мен жиілігіне көніл аударатын қолданушылар мүлдем аз. Егер процессор компьютердің миы болса, онда аналық тақшаныңда маңыздылығы аз емес, ДК-дің функционалды компаненті болып табылады. 
Жүйелік тақша барлық компьютерларда орналаспаған. Кейбір ДК-де, әдетте жүйелік тақшада орналасатын элементтер, жүйелік тақшаның разъемдарында орнатылған бөлек кеңейту тақшаларында орналасады – кеңейту слоттары. Бұндай типті компьютерлерде разъемы бар тақшалар біріктіру тақшалары (backplane) деп, ал осындай конструкциялы жүйелік блоктар біріктіру жүйелік блоктары деп аталады.  
Біріктіру тақшалары белсенді және белсенді емес болуы мүмкін. Белсенді емес тақшада шина разъемдары орнатылады, буфер және дискілі жинақтауышты өңдеуге арналған электрондық схемалар орнатылуы мүмкін. Барлық қалған компаненттер біріктіру тақшасының разъемдарына бекітілетін кеңейту тақшаларында орналасады. Кейде барлық схема бір кеңейту тақшасында орналасады, оны жүйелік тақша немесе аналық карта деп атайды. Бұндай жүйелік карта негізінде жүйелік тақша болып табылады, олар белсенді емес біріктіру тақшасына орнатылады. Мұндай типті жүйе өздерінің жоғары өндірістік жүйелік карталарының қымбаттығына байланысты сирек кездеседі. Олар көбінесе өндірісте танымал болып келеді. 
Белсенді біріктіру тақшасында шина контроллеры орнатылған, әдетте онда басқа да компоненттер орналасады. Көпшілік компьютерлердің белсенді біріктіру тақшаларында, көбінесе модульдік процессордан басқа, қарапайым жүйелік тақшаның барлық түйіндері орналасады. Процессорлік модуль – ол орталық процессор және онымен байланысты барлық түйіндер орналасқан тақшаны айтамыз. Процессорлік модулі бар конструкциялы жүйеге басқа процессорды, тек бір ғана тақшаны ауыстыру арқылы, жеңіл орнатуға мүмкіндік береді. Қазіргі уақыттағы көптеген ДК-да белсенді біріктіру тақшалары және жеке процессорлі модулдары бар. Өкінішке орай, процессорлік модулдің басқа жүйелік түйіндермен іс-әрекеттесу әдісінде стандарттың болмауына байланысты, әр фирма өзінің тақшасын шығарады. Нарықта бұндай таршылықтың пайда болуы бұл тақшалардың басқа өндірушілердің толық жүйелік тақшаларынан қымбат болуына әкеп соғады.

Дербес компьютер – бұл электронндық аспаппен орындалатын, программа мен басқару арқылы информацияны автоматты түрде түрлендіруге арналған құрылғы.

Компьютердің синонимі –  есептеуіш машина, электрондық есептеу  машинасының (ЭЕМ) бұйымы.

Дербес компьютердің типтік толық жинағы.

Дербес копьютер – әмбебап(универсальный) техникалық жүйе. Оның конфигурациясын (жабдықтың құрамын) қажеттілікке қарай  икемдлікпен өзгертуге болады. Сөйтсе де, типтік деп саналатын базалық  конфигурация ұғымы бар. Компьютер  әдетте осы толық жинақпен қойылады. ДЭЕМ-нің типтік толық жинағы төрт конструктивтік блоктан тұрады: жүйелік  блок, дисплей, пернетақта және «тышқан-тетік» қитұрқысы (манипулятор «мышь»). Жүйелік  блок ішінде компьютердің ең маңызды  компоннеттері орналасқан негізгі  торапты (узел) білдіреді. Бұл тораптың ішінде орналасқан маңызды компоннеттері: • Компьютердің жұмысын басқаратын электрондық схема (микропроцессор, оперативті есте сақтау, құрылғылардың  бақылаушысы және т.б.); • Компьютердің электрондық схемасына берілетін  кернеуі аз тұрақты токтағы электрмен  қоректендіретін желілерді қалыптастыратын  қоректердіру блогы; • Икемді магниттік  дискіге (дискетте) жазылуда және оқуда  пайдаланылатын икемді магниттік дискісінің жинақтаушасы (немесе дискжетек-дисковот); • Алынбайтын (қозғалмайтын) қатқыл магниттік дискіге (винчестер) жазылуға және оқуға арналған қатқыл магниттік  дискідегі жинақтаушы. Жүйелік блоктың  ішіндегі құрылғы ішкі құрылғы, ал оған сыртан қосылтын құрылғы сыртқы құрылғы  деп аталады. Деректерді енгізетін, шығаратын және ұзақ уақытқа сақтайтын  сыртқы қосымша құрылғы, сонымен  қатар, шалғай (периферийное) құрылғы  деп аталады. Жүйелік блогы сыртқы түрі бойынша корпусының деңгейлес (горизонталь) және сатылас (вертикаль) етіп шығарады. Сатылыс етіп жасалған корпус габарит бойынша ажыратылып көрсетіледі: көп мөлшерлі, орта мөлшерлі және аз мөлшерлі. Деңгейлес етіп жасалған корпустардың ішнен тегістері және ерекше тегістері бөліп көрсетіледі. Корпус үшін формалардан басқа факторлар  пішіні (формфактор) деп аталатын параметірлердің  де маңызы зор. Орналастырушы құрылғыларға қойылатын талаптар параметлерге байланысты болады. Бүгінгі күні негізіне екі  факторлар пішініндегі (форм-фактор) корпустар пайдаланылады: АТ, АТХ. Корпустың  факторлық пішіні аналық тақша (материнская  плата) деп аталатын компьютердің негізгі (жүйелік) тақшасындағы факторлар пішінімен  міндетті түрде келісімде (үйлесімде) болуы керек.

Микропроцессорлар. Есептеу  техникасының дамуы орталық процессорлардың  жетілдірілуімен бірге жүзеге асады.Процессорлардың  жаңа модульдері тек өнімділіктің өте  жоғарылығымен ғана емес,сонымен Cқатар  жаңа мүмкіндіктерімен де ерекшелінеді(жаңа регисторлар,архитектурадағыжаңа компьютерлік жинақтар және жаңа өзгертулер). Процессорлардың жаңа модульдерін жасаушылар қайтарымды сыйымдылық принципіне негізделеді,яғни процессорлардың жаңа моделі қолданыста бар архитектура негізінде жасалады.Дербес компьютерлердіңорталық процессорлар нарығында қазіргі уақытта басты орынды Intel фирмасының х86 түрлегі моделі иеленуде.1993жылы Pentium процессоры пайда болды.Ол х86 архитектурасының процессорларының көптеген қасиеттерін игерумен тығыз байланысты. Процессор логикалық және арифметикалық операцияларды орындайды, операциялардың орындалу тәртібін анықтайды, дерек көздері мен нәтижелері қабылдаушыларды көрсетіп береді. Процессор жұмысы программалардың басқаруымен жүзеге асады. Дербес компьютермен алғаш танысқанда процессордың төрт құрылғыдан тұратынын байқаймыз: арифметикалы-логикалы құрылғы (АЛҚ, басқару құрылғысы (БҚ), жалпы тағайындалуының регистрлері (ЖТР) және бүркеме жад ( кэш – память) Алқ деректеріндегі арифметикалы логикалы операцияны орындайды. Аралық нәтижелер ЖТР-да сақталады. Бүркеме – жад (кэш память) жұмыссыз бос тұрып қалудың уақытын қысқарту жолымен процессордың жылдам әрекет етуін арттыруға қызмет етеді. БҚ кезекті команда адресінің қалыптасуына, яғни программадан тұратын команданың орындалу тәртібіне жауап береді.

Жүйелік шинаның негізгі  қызметі процессорлар арасында және дербес компьютердің қалған басқа да құрылғылараның арасында информацияны жіберу болып табылады. Жүйелік шинасы үш шинадан тұрады: Басқару шинасы, дерек шинасы және адрес шинасы. Шиналар бойнша басқару сигналдарын, деректерді (сан, символдар), жадтың ұяшық  адресін (адреса ячеек памяти) және еңгізу-шығару құрылғысының номерін  айналдырады.

Есте сақтау(память) өңделген деректер мен команда беруге, жазуға, сақтауға арналған. Жадтың бірнеше  әр түрі болады: оперативтік, тұрақты, сыртқы, кэш, CHOS(КМОП), регистрлік. Есте сақтау түрлерінің тұтас иерархиясының  болуын шапшаңдығы(быстродействия), энерготәулдігі(энергозависимости), тағайындалуы, көлемі мен құны бойынша  оның айырмашылықтарымен түсіндіруге  болады. Есте сақтау түрлерінің алуан  түрлілігі бір түрдің құны жоғары есте сақтау мен басқа түрдегі  шапшаңдығы төмен есте сақтау арасындағы қарама-қайшылықты жоюға көмектеседі. Регистрлік есте сақтау – жылдам болады(кейде  оны аса оперативті (сверхоперативный) деп атайды). Ол процессор ішінде орналасқан жалпы тағайыендаудың бірнеше  регистрін (ЖТР) білдіреді. Регистрларды процессорлармен қайта жіберу, қосу (сложение), санау (счет) және т. б. қарапайым  операцияларды орындау барысында  пайдаланады. Бүркеме есте сақтау (кэш-память)регистрлік еске сақтаумен салыстырып қарағанда  көлемі үлкен болады, бірақ, шапшаңдығы кем. Дербес компьютерде есте сақтаудың  осы түріндегі есте сақтаудың  құрылғыларының (запоминающих устройств) саны әр қилы болуы ықтимал. Осы заманғы  дербес компьютерде осы түрдің екі-үш есте сақтау құрылғыс болады. Энерготәуелді есте сақтау CHOS (КМОП-есте сақтау) осы компьютердің конфигурациясын есте сақтауға қызмет етеді (ағымдағы уақытты, күндерді, таңдап алынған жүйелілік дискіні (системного диска) және т.б.). Есте сақтаудың осы түрі дербес компьютердің аналық тақшасында (материнской плате ПК) тоқтаусыз (үзіліссіз) жұмыс істеуі үшін габариті аз аккумулятор немесе қоректендіруші батарея орнатады. Оперативті есте сақтайтын құрылғы (ОЕҚ).

Дербес компьютер шиналары. Шина дегеніміз- бұл сым-жолдарының жиынтығы,кей кезде цифрлік жүйеде бірнеше компоненттері біріктіруші  өткізгіштер. Бұл сым –жолдары 3 типке бөлінеді:адрес,мәліметтер және басқару. Мультиплекстелген шина. Кейбір кезде бір өткізгіш арқылы әр уақытта  адрес және мәліметтер беріледі. Бұндай шинаны- мультиплекстелген деп аталады. Шинаға қосылған құрылғылар 2 негізгі  типке бөлінеді – басқарушы (master )және бағынушы (slave) .

Адрестік шина. Осы шинадан  процессор орындалуға тиіс командалар адрестерін оқиды. Қазіргі заманғы  процессорда адрестік шина 32- разрядты, яғни ол 32 паралельді өткізгіштерден құралады.

Мәліметтер шинасы. Бұл  шина арқылы оперативті жарыдан регистрлерге және керісінше мәліметтерді көшіру процесі жүреді. Intel Pentium негізіндегі  процессорларда мәліметтер шинасы 64-разрядты.

Командалық шина. Процессорда  орындалған командалар осы шиналар  мен оперативтік жадыдан келеді. Командалар байттар түрінде көрсетіледі. Қарапайым командалар 1 байтқа сыйады, бірақ 2 немесе одан да көп байтты сыйымдылықты қажет ететін командалар да болады. Қазіргі заманғы процессорлардың  көп бөлігінде 32-разрядты командалар шинасы бар,сонымен қатар 64- разрядты командалық шинасы бар процессорлар да кездеседі.

Аналық тақшадағы шиналар  тек процессормен байланыс орнату үшін ғана қолданылмайды. Аналық тақшадағы  ішкі құрылғылар және де оған тікелей  қосылатын құрылғылар бір-бірімен  шиналар арқылы байланысады, әрекеттеседі.

Аналық тақшалардың негізгі  шиналық интерфейстері. ISA (Industry Standart Architecture). Жүйелік блоктың барлық құрылғыларын байланыстыруға рұқсат береді, сонымен қатар жаңа құрылғыларды стандартты слоттар арқылы жеңіл  қосуға мүмкіндіктер тудырады. Қазіргі  заманғы компьютерлерде жоғары өткізгіштікті  керек етпейтін сыртқы құрылғылар да қолданады. (дыбыстық карталар, модемдер және т.б.). PCI( Peripherial Component Interconnect). Pentium процессорының негізінде дербес компьютерлерге енгізілген сыртқы құрылғылардың  қосудың стандарты. Бұл сыртқы компоненттері  қосу үшін арналған бөліктеушілер мен  локальді шина интерфейсі. Осы стандарттың  жаңалығы ол plug-and-play механизмі. Оның негізгі PCI шинасының ажыратылатын қосылысына сыртқы құрылғы физикалық қосылғаннан  кейін осы құрылғының автоматикалық  конфигурациясы жүзеге асырылады. FSB (Front Side Bus). Pentium Pro процессорынан бастап, оперативті жадымен байланыс орнату үшін арнайы. FSB шинасының жүиелілігі негізгі параметр болып табылады, дәл осы параметр аналық тақшаның спецификасын көрсетеді. AGP (Advanced Graphic Port). Беинеадаптерлерді қосу үшін арналған арнайы шиналық интерфеис. USB(Uneversal Serial Bus). Бұл компьютерлердің перифериялық құрылғылармен байланысын анықтайтын бірінен кейін бірі орындалатын.

Дисплей (монитор) – деректерді көрсетіп ұсынатын құрылғы. Ол информация шығарудың ең танымал құрылғысы  болып табылады.

Оның негізгі тұтыну параметрлері – экран қалқасының (маска) мөлшері  мен қадамы, кескінді қайта өндірудің (регенирация изображения) ең көп  шамадағы жиілігі, қорғаныс класы. Монитордың мөлшері диогональ бойынша кинаскоп құбырларының қарама-қарсы бұрыштардың  арасымен өлшенеді. Өлшем бірлігі  – дюйм. Қазіргі таңда 9-дан 42 дюймге дейінгі (23-тен 107 см.-геейін) экранды  монитор шығарылады. Стандартты мөлшерлері 14”, 15”, 17”, 19”, 20”, 21”. Бүгінгі таңда 15 және 17,19, 21 дюймдер мөлшеріндегі мониторлар ең әмбебап (универсальный) монитор  болып табылады. Монитор экрандағы  куескін ваккумдық колбаға тығындаоған, өткір бағытталған элертрондар  шоғырын люминфорлық жабуды сәулеге  түсіру, яғни сәуле арқылы қарап  байқау нәтижесінде пайда болды. Түрлі-түсті кескінді алу үшін люминфорлық  жабуы қызыл, жасыл және көк түті боп жанатын үш тұрпаттыжолаққа  немесе нүктелерге ие болады. Барлдық  үш сәуле экранда бір нүктеге  тоғысып, кескін анық көрінуі үшін люминформның алдына ұдайыв саңылау қалдаралатын қалқа-панелін қояды(перед люминформом  ставят маску-панель с регулярно  рамположенными отверстями или щелями). Монитордың бір бөлігі вертикалдық  сыммен (проволочек) жарақтандырылған, бұл кескіннің анық та қанық әрі  жарық болуымен күшейтеді. Саңылаулар (отверстия) арасындағы (қалқа қадамы-шагмаски) қадам неғұрлым қысқа болса, кескін соғұрлым дәл әрі нақты болады. Қолқа қадамы миллиметрүлгісімен өлшенеді. Қазіргі уақытта 0,25 -0,27 мм. Қалқа  қадамындағы монгиторлар кеңінен  таралған. Кескінді қайта өндіру (жаңарту) жиілігі (частота) монитордың бір секунд ішінде кескінді қанша рет толық  ауыстыра алатынын көрсетеді.(сол себепті  де оны кадрлар жиілі деп те атайды). Кескінді қайта өңдеу жиілігі  герцпен (Гц) өлшенеді. Ол неғұрлым жоғары болса, кескін соғұрлым дәл әрі тұрақты  болып, көз аз талады. Ең аз шамадығы мән 75 Гц, қалыптысы – 85 Гц, ал ең қолайлысы (жайлы тиетіні) 100Гц және одан көп  мәндер. Монитордың қорғаныс класы  қауіпсіздік техника талаптарына  монитордың сәйкес келетін стандарттарымен  анықталады. Қазіргі уақытта мына халықаралық стандарттар жалпыға  бірдей, яғни баршасына ортақ саналады: MPR–II, TCO–92, TCO–95, TCO–99. MPR–II стандарты  адамға қаіп төндірмейтін, яғни қатер  тудырмайтын шекке дейін электромагниттік сәуленің деңгейін шектейді. TCO–92 стандартында бұл норма сақталған, ал TCO–95 және TCO–99 стандарттарында бұл норма  күшейтілген. Эргономикалық және экологиялық нормалар ең алғаш рет TCO–95 стандартында пайда болды, ал TCO–99 стандарты кескіннің сапасын (жарықтығын, қанықтығын, жыпыылқтауын, жабудың антибликтік өзгешелігін) анықтайтын параметрлер бойынша ең қатқыл нормаларды белгіледі.