Коммерциялық банктердің инвестициялық қызмет жүйесі

3. 1995 жылдың 24 сәуіріндегі  «Салықтар және басқа бюджетке  төленетін міндеттемелер туралы»  № 223 5 жарлықтың біраз тармақтары  бағалы қағаздармен жүргізілетін  операциялардан салық төлеу сұрақтарына  арналған.

4. 1995   жылдың   2   мамырындағы   «Шаруашылық   серік-тестіктері туралы» № 2255 жарлықта шаруашылық субъектілерінің  бизнес құрып, оның дамуы үшін  акция және облигация түріндегі  бағалы қағаздарды шығарып, ақша  қаражатын тарту механизмінің   кұқықтық   мүмкіншілігі   бекітілген.   Акцияларды тек акционерлік қоғамдар  шығарса, облигацияларды акционерлік  қоғамдар жэне жауапкершілігі  шектеулі серіктестіктер шығаруға  кұқылы.

5. 1995  жылдың  31   тамызындағы  «Қазақстан Республикасындагы банктер  және банктік қызметпгер туралы»  № 2444 жарлығы екінші деңгейдегі  банктерге акция эмиссиялауға  құқық берген. Банктік қызметтерге:  заңды және жеке тұлғалардың  қарыз міндеттемесін есептеу,  бағалы қағаздарды сақтау, акциядан  баска бағалы   қағаздарды   (облигациялар,   депозиттік   сертификаттар, вексельдер)  эмиссиялау,  лицензиясы   болған  жағдайда  бағалы қағаздар нарығындағы делдалдық операциялар жатады.

6. 1995 жылдың 23 желтоқсанындағы  «Жекеменшіктендіру туралы» №2721  жарлығы мемлекет меншігіндегі  акционерлік қоғамдардың   акциялары   жекеменшіктендіру   объектісі   екенін, акциялардың  мемлекеттік   бумаларын  жекеменшіктендіру   жағдайларын және тәртібін көрсеткен.

7. 1998   жылдың    10   шілдедегі   «Акционерлік   қоғамдар туралы» № 281-1 Қазақстан  Республикасының заңы акционерлік  қоғамның құқықтық жағдайын, оны  құру, капиталдандыру, қайта кұру  және тарату тәртібін; акционерлер  мен үшінші тұлғалардың құқықтарын,  міндеттерін,  олардың құқықтары  мен мүдделерін қорғау   жағдайларын;    қоғамның   органдары    мен   лауазымды адамдарының өкілеттілігі  мен жауапкершілігін айқындайды.

8. Басқа  да заңдар  және нормативтік - құқықтық актілер.  Оған бағалы қағаздарды шығару  және айналымға түсіру мәселелерін,  Ұлттық Комиссияның өкілдігін  реттейтін Президенттің жарлықтары  жатады. Мыс, «Валютаны реттеу  туралы» заң бойынша Ұлттық  Комиссия валюта қатынастарын, соның  ішінде, ішкі нарыққа шетел бағалы  қағаздарын түсірудің тәртібін  реттейтін орган болып тағайындалды.

   Жоғарыда айтылған  құкықтық негіздерге сай брокерлік  және дилерлік кеңселер ашылып, олар акциялардың мемлекеттік  бумаларымен және басқа мемлекеттік  бағалы қағаздар түрлерімен жасасқан  мәмілелерге қатысуда.

   Сонымен қатар,  Қазақстандағы акционерлік қоғамдардың  эмиссиясын мемлекеттік тіркеуден  өткізу іске асырылып, көптеген  азаматтар бағалы қағаздар нарығында  қызмет істеуге мамандану куәлігін  алды. Алғашқы тіркеуші компаниялар  пайда бола бастады. Бағалы  қағаздар нарығын дамыту барысында  алғашқы даулар да (оның ішінде  сотқа талап қою) кездесе бастады.

   Алайда, бұл кезде  бағалы қағаздар туралы шыққан  заңдар жетілген және бағалы  кағаздар нарығының құкықтық  негіздерін қалыптастыру процесі  аяқталды деуге болмайтын еді.  Нарықтық инфрақұрылымы да қалыптасу  шағында болатын. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                          Қорытынды

 

     Қорыта айтқанда, инвестиция деп нәтижесінде пайда ( табыс ) табуға, сонымен қатар акцияларды, облигацияларды және басқа да құнды қағаздар мен активтерді сатып алуға жұмсалатын мемлекеттің, заңды және жеке тұлғалардың мүліктік және интеллектуалдық құндылықтарын, ақша қаражаттарын түсіну қажет. Мемлекет экономикасына инвестицияны салу, пайда алу және тиімді пайдаға жету мақсатындағы тәжірибелік әрекеттер инвестициялық қызметпен түсіндіріледі.

  Қазақстандағы экономикалық реформалардың басты бағыттарының бірітартымды инвестицияларды жасау болып табылады, бұл приоритетті салаларды дамытуға қажетті отандық және шетелдік капитал үшін қолайлы инвестициялық қызмет құруды қарастырады.

    Екінші деңгейлі банктердің инвестициялық қызметті айқындауда неғұрлым орынды әдіс болып факторлық тәсіл есептелінеді. Ол саяси және экономикалық тұрақтылық, нормативтік-құқықтық база, табиғи ресурстардың айтарлықтай базасы сияқты факторлар жиынтығынан тұрады.

     Экономиканың нақты секторы мен коммерциялық банктер бойынша келесі шаралар ұсынылды :

банк жүйесі инвестициялық  қызметтердің қаржыландырудың негізгі  көзі ретінде қарастырылып отырылған. Банк жүйесінде шоғырланған қаржы  ресурстарын республиканың ауыл шаруашылығы мен өңдеуші өнеркәсібіне жұмсау керек. Сонымен бірге, отандық  қаржы және өнеркәсіптік капиталдың бірігуі заңды қолдау табуы тиіс. Мысалы, « Банк және банк қызметі  туралы» Заңға өнеркәсіптік кәсіпорындардың  акцияларын сатып алуға банктердің қатысуына салынған шектеулерді  алып тастауға мүмкіндік беретін  өзгерістер енгізу арқылы. Бірақ қазіргі  кездегі банк жүйесіндегі дағдарыстарды  ескере отырып нвестициялауды басқа  қаржыландыру жүйелері зерттелуде.

Қазақстанда іс жүзіндегі  « кәсіпорынның бос капиталымен  халықтың уақытша бос қаражаттарын алу – банктердің қаржы ресурстары – мемлекеттік құнды қағаздарға салу – мемлекеттік қарыздардың  өсуі » сызбаның орнына « халық  және жеке меншік капитал табыстары  – ұзақ мерзімді жиналымдар – қаржы  жүйесінің ұзақ мерзімді несие ресурстары – инвестициялар – негізгі  капиталдың кеңейтілген ұдайы өндірісі » айналымының сызбасын құруға барлық алғышарттар деп айтуға болады.

     Ұлттық экономикадағы, соның ішінде, екінші деңгейлі банктердің инвестициялық қызметіндегі белсенділікті жандандыру мемлекеттік реттеудің шұғыл шаралар жүйелерімен қатар жүреді. Соңғысы келесілерді қамтиды :

бюджеттік қаражат есебінен инветицияларды орынды пайдалану, мемлекеттік  инвестициялық бағдарламаларды  қалыптастыру механизмін жетілдіру ;

экономикадағы ұдайы өндіріс  үрдістерін қалпына келтіру мен  отандық өнімдердің бәсекеге қабілеттілігін көтеру мақсатында инвестициялық қызметтің  нақты бағыттарын белгілеу.             

   Бүгінгі елімізде коммерциялық банктердің инвестициялық қызметіндегі мәселелерді, кемшіліктерді шешуде инвестициялық саясат арқасында бағалы қағаздардың қарқынды дамуы күннен күнге өз мәресіне жетуде.

    Бiздiң экономикалық жағдайымызда немесе әлемдiк нарыққа енуiмiздегi ең өзектiсi бұл әлемдегi коммерциялық банктердің бағалы қағаздар рыногына байланысты жинақталған барлық құндылықтарды оқып үйрену және хабарлау болып табылады.

 

          

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қосымшалар 

 

1-қосымша.  Ақтөбе облысы  бойынша инвестициялық  қызметтің  негізгі көрсеткіштерінің  серпіні

 

Млн.теңге  Негізгі капиталға салынған инвестициялар Тұрғын  үй құрылысына салынған инвестициялар 

2000	41 095	668
2001	61 921	886
2002	82 651	1 029
2003	115 842	1 922
2004	130 987	4 352
2005	184 130	13 331
2006	187 090	17 165
2007	225 176	22 311
2008	287 212	16 738
2009	312 523	14 888

 

 

2-қосымша.  Жалпы Қазақстан  Республикасы  бойынша негізгі  капиталға салынған  инвестициялар

 

Млн.теңге  2005 2005 2007 2008 2009

Қазақстан Республикасы 2 420 976  2 824 523   3 392 122 4 210 878 4 585 298

Ақмола	38 189	44 059	103 070	142 549	149 532
Ақтөбе	184 130	187 090	225 176	287 212	312 523
Алматы	99 501	112 414	142 636	236 717	314 673
Атырау	713 681	727 635	764 403	826 373	1 094 394
Батыс Қазақстан	91 860	106 626	186 264	225 963	244 842
Жамбыл	22 182	25 553	29 940	123 726	222 800
Қарағанды	153 438	134 157	151 887	210 247	214 076
Қостанай	56 074	63 831	96 419	108 694	122 204
Қызылорда	61 471	66 455	102 934	172 339	171 034
Маңғыстау	143 108	229 755	251 416	383 199	314 724
Оңтүстік  Қазақстан	64 939	84 542	127 175	203 213	319 043
Павлодар	37 229	120 020	129 981	148 435	165 788
Солтүстік Қазақстан	82 197	34 328	37 288	41 279	49 505
Шығыс Қазақстан	274 746	116 054	126 537	161 376	139 228
Астана  қаласы	334 159	354 583	424 245	454 488	8

 

 

*Қазақстан Республикасы  статистика агенттігі, 2010

 

3-қосымша. 2009 жылы негізгі  капиталға салынған  инвестициялардың  құрылымы 

 

Жалпы көлемге %-бен 

 

 

 

4-қосымша.  Инвестициялық  қызметтің негізгі  көрсеткіштерінің  серпіні

 

Млн.теңге  Негізгі капиталға  салынған инвестициялар Тұрғын үй құрылысына салынған инвестициялар

2005	2 420 976	254 287
2006	2 824 523	368 354
2007	3 392 122	490 375
2008	4 210 878	468 039
2009	4 585 298	310 848

 

 

*Қазақстан Республикасы  статистика агенттігі,  2010

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланған әдебиеттер тізімі

 

Заңдар:

1996 жылы 21- сәуір, ҚР «Бағалы  қағаздар және қор биржасы»;

1997 жылы  15-наурыздағы  «Бағалы қағаздар нарығы туралы»  Заңы;

1995 жылғы 31 тамызда қабылданған,2003 жылғы 1 қыркүйекте өзгертулер  мен толықтырулар енгізілген  «ҚР банктер мен банк қызметі  туралы» ҚР Заңы;

ҚР 2003ж.  8 қаңтарындағы  №373-11 «Инвестициялық туралы» Заңы.

ҚР 1997 ж. 28 сәуір «Вексельдік  айналым туралы» Заңы;

1996 жылдың 28 наурызынан «Қазақстан  Республикасының мемлекеттік бағалы  қағаздарымен РЕПО және кері  РЕПО операцияларын жүргізу Ережелері» .

 

 

Негізгі әдебиеттер :

1.“Ақша, несие, банктер” / Сейітқасымов Ғ.С. -  Алматы : Экономика, 2001.

2.“Коммерциялық банктер операциялары”/ Мақыш С.Б. – Алматы : ИздатМаркет, 2004.

3.“Ақша айналысы  және несие” / Мақыш С.Б. – Алматы : Қазақ университеті, 2004.

4.“Қазақстанның банк жүйесі” / Ғ.Сейітқасымов, Ж.Бекболатұлы, С.Кәрімжанов. - Алматы , 2009.

5.“Кәсіпорын экономикасы” / Р.Қ. Ниязбекова, Б.А. Рахметов, П.Т. Байнеева. – Алматы : Экономика, 2008.

6.“Қазақстан Республикасының банк құқығы” / Л. Давыдова, Д. Рахманов. - Алматы : «Жеті жарғы», 2006.

7.“Жалпы экономикалық теория” / Шеденов Ө.Қ., Сағындықов Е.Н., Жүнісов Б.А., Байжомартов Ү.С., Комягин Б.И. – Ақтөбе : «А-Полиграфия» , 2004.