Экономикалық талдау

Кестеде көрсетілгендей емдік  орын саны (төсек қорына) тоқталатын болсақ,  2011 жылы 2009 жылдарға қарағанда  төсек санының 80 орынға 1%-ға көбейгені  байқалады.  Науқастарды  емдік  орындармен қамтамасыз ету деңгейі  де әр бір 10000 тұрғынға шаққандағы деңгейі  де 2%-ға жоғарылаған.  Аурулардың емдік  орында жатқан күндерінің орташа  саны  кеміген, демек аурулардың тезірек  жазылып шығуларына жағдай жасалып  отыр. Жалпы емдік орындарды орташа пайдалану уақыты жылына 325-322 күнге  тең болса, аурулардың орташа ем алу  күндері 12,5-12,0 күндер аралығын құраған  жағдайда емдік орындар айналымы 26,0-28,2 аралығына тең.

Демек, бір орынға жылына 28 адам ем алады екен. 10 мың тұрғынды төсекпен қамтамасыз ету деңгейі  жыл өткен сайын жоғарылап  отыр, төсекпен қамтамасыз ету деңгейінің жоғарылауы төсек санының көбеюі әсерінен туындайды.

Облыста дәрігерлер мен орташа медициналық персоналдар үнемі  квалификациялық деңгейін жоғарлатуда  жұмыстар атқарады.(Кесте3)

3 – кесте. Облыс тұрғындарын   дәрігерлер және орташа медициналық қызметкерлермен,  емханалармен қамтамасыз етілуі деңгейі.

 

Көрсеткіштер	жылдар			2011/2009 ж.ж.
	2009	2010	2011	+,-	%
Дәрігерлер саны,адам	2078	2110	2118	18	101,6
Әр  он мың  тұрғынға шаққандағы  дәрігермен қамтамасыз етілуі, %	20,78	21,1	21,1	0,32	101
Орташа медициналық қызметтің  саны,адам	5310	5540	5792	482	109,0
Он мың тұрғындардың орташа медициналық  қызметкерлермен  қамтамасыз етілуі, %	53,1	55,4	57,9	4,8	109
Бір дәрігерге шаққандағы орташа медициналық  персоналдардың саны	2,55	2,62	2,73	0,18	107
* Ескерту – Қызылорда облысы  әлеуметтік-экономикалық даму көрсеткіштері   статистикалық жинағы негізінде

 

Кестеден көріп отырғанымыздар 10 мың тұрғынға шаққандағы дәрігерлермен  орташа медициналық қызметкерлермен  емханалармен қамтамасыз етілуі деңгейіне  тоқталатын болсақ,  2011 жылы дәрігер  саны 2118адамға тең болса, 10 мың тұрғынға шаққандағы деңгейі 21,1%-ды  құрайды. Бұл 2009 жылғы деңгеймен салыстырғанда 18 адамға 1,6% -ға көбейген. Орташа медициналық  қызметкерлердің саны 2009 жылы 5310 адамға тең болса, 2011 жылы 5792 адамға тең  болып 482 адамға 9,0%-ға көбейген. Осыған сәйкес 10 мың тұрғынға шаққандағы орташа медициналық қызметкерлердің саны 9 %-ға  жоғарыланған.

Экономикадағы терең өзгерістер медициналық мекемелердің алдына күрделі  міндеттерді жүктеді, атап айтқанда шығындарды басқару, саладағы қаржы-экономикалық қатынастырды жетілдіру, халыққа сапалы медициналық қызметтер көрсету, саланы экономикалық басқарудың даму стратегиясын талдау, адамдардың өз денсаулықтарына  деген қызығушылығын арттыру  және нарық талаптарына бейімделу, ресурстардың қосымша көздерін табу үшін ақылы медициналық қызметтер  көрсету. Атап айтуымыз керек, Қызылорда  облысында  соңғы жылдары денсаулық  саласын қаржыландыруға басты назар  аударылуда. Осыған орай, денсаулық  сақтау саласын қаржыландыру көлемі туралы келесі кестеде көрсетілді (Кесте4).

 

4 – кесте. Денсаулық сақтау саласындағы 1 тұрғынға шаққандағы шығындар

Облыстар	2009ж	2010ж	2011ж	2011/2009ж.ж.
				+,-	%
Қазақстан Республикасы бойынша,теңге	12298	32587	39373	27075	3,2есе
Қызылорда облысы, теңге	12777	33856	41047	28270	3,2есе
Аудандар бойынша  орташа деңгей ,теңге	11540	27914	38420	26880	3,3есе
*Ескерту – ҚР денсаулық сақтау  министрлігінің « ҚР тұрғындарының  денсаулықтарын сақтау ұйымының  қызметтері » статистикалық жинағы  мәліметтері негізінде автордың  құрастыруы

 

Жалпы кестеден байқағанымыздай, облыс тұрғындарына шаққандағы қаржылық көрсеткіштер республикалық деңгейге деп айтуға тұрады. Себебі Қазақстан  Республикасы бойынша 2011жылы бөлінген жан басына шаққандағы  қаржы 39373  теңгені құраса, біздің облысымызда  бұл көрсеткіш Республикаға қарағанда  біршама жоғары.  Демек, Қызылорда  облысының экологиялық аймақ  әсеріненде қаржы көлемі жоғары болып  келді. Аудандар бойынша бұл көрсеткіш 2011жылы 38420 теңгені құрайды.Қаржылар көлемінің 3,2 есеге дейін жоғарылауына басты себеп «Саламатты Қазақстан» бағдарламасының негізінде болып  отыр.

Денсаулық сақтау саласын басқаруды жақсартудағы қаржылық реттеу бағыттары.         Денсаулық сақтау саласында басқару жүйесiн және менеджменттi жетiлдiру тұтас алғанда, денсаулық сақтауды басқару органдарының атқарушы функцияларын, олардың бөлiгiн медициналық қызметтердi мемлекеттiк өнiм берушiлердiң дербестiгiн көтере отырып мемлекеттiк, мемлекеттiк емес және қоғамдық ұйымдарға кезең-кезеңмен бере отырып, орталықсыздандыру стратегиясы жалғасатын болады. Бiр уақытта кейбiр функцияны: мемлекет кепiлдiк берген медициналық көмектi қаржыландыруды, дәрiлiк заттармен қамтамасыз етудi, денсаулық сақтау саласында бақылауды орталықтандыру қамтамасыз етiлетiн болады.   

 

 

 

 

 

 

 

 

Денсаулық сақтау ұйымдарының  автономиялығын және дербестiгiн арттыру      медициналық ұйымдарды акционерлiк қоғамдар мен шаруашылық жүргiзу құқығындағы кәсiпорындарға кезең-кезеңмен ауыстыруды жалғастыру, оның iшiнде денсаулық сақтау ұйымдарында қаржылық есептiлiктiң халықаралық стандарттарын кезең-кезеңмен енгiзу;          Қызылорда облысы бойынша денсаулық сақтау саласын қаржыландыру денгейін келесі кесте арқылы көрсетеміз(Кесте 5). 

Кесте 5 -  Денсаулық сақтау саласын қаржыландыру көздері 

Денсаулық сақтауды қаржыландыру көрсеткіштері	2008ж	2009ж	2010ж	2011ж
ІЖӨ-ден % түріндегі Денсаулық  сақтаудың жалпы шығындары (ДЖШ)	3.2	3.3	3.5	3.6
ҰЖШ-тен % түріндегі денсаулық  сақтауға мемлекеттік шығындар	7.5	7.7	9.6	13.4
ІЖӨ-ден % түріндегі денсаулық  сақтауға мемлекеттік шығыстар	2.1	2.2	2.1	2.3+
ДЖШ-тен % түріндегі денсаулық сақтауға жекеменшік шығыстар	35.8	35.0	38.8	36.8
Жан басына шаққандағы көрсеткіштер
Жан басына шаққандағы ДЖШ, ағымдағы бағамен мың теңге	28.85	34.81	32.76	40.87+
*Ескерту- Деректер көздері: Статистика  жөніндегі агенттік,  www.economywatch.com

 

Кестеден  көріп отырғанымыздай Қызылорда облысы бойынша денсаулық  сақтау саласына бөлінген қаржы көлемі көрсетілген. Белгіленген мөлшер облыстық 2008-2011 жылдарға арналып бекітілген индикативті жоспар негізінде жүзеге асырылады. Сонымен Республиканың  бюджеттен бөлінеген қаржы көлемі жыл өткен сайын көбейгенін көреміз. Сол сияқты жергілікті бюджеттен бөлінген қаржы көлемінің көбейгені байқалады. Демек жыл сайын денсаулық сақтау саласын одан әрі жетілдіруге жағдайлар жасалған деуге болады.

Медициналық көмекті мемлекеттік  қаржыландырудың альтернативасын  қалыптастыруға мүмкіндік бар. Бұл  тұтынушылар құқығын қадағалауды, сапалы өнімді пайдалануды, сондай-ақ сақтандырушылардың қаржылық жауапкершілігін  қамтамасыз ететін реттеуші құрлымның  болуын талап етеді.Бұл жағдайда медициналық сақтандырудың мемлекеттік  жүйесін жеке жүйемен ауыстыру ұсынылады. Керсінше жеке жүйе мемлекеттік жүйеге қосымша және сонымен параллель  қызмет ету керек. Мемлекеттік жүйе тұрғындардың табысы төмен бөлігін  қамтиды; жеке жүйе мемлекет тарапынан  қаржылық көмексіз немесе мәжбүр етусіз тұрғындардың бұл бөлігімен өз еркімен  толық жұмыс істемейді.

Сонымен қатар пилоттық жобалар  ретiнде өңiрлердiң дайындық шамасы бойынша жекелеген заңды тұлға  ретiнде жұмыс iстеп тұрған орталықтардың  базасында төрт дербес отбасылық  орталық құру көзделуде. Осы пилоттық жоспарды жарақтандыру республикалық  бюджет қаражатының есебiнен, жұмыс iстеуi - қосымша құрамдауышы бар  БМСК-ке арналған тариф бойынша жоспарланып  отыр.      БҰДСЖ-ны одан әрi дамыту шеңберiнде медициналық көмекке тең қолжетiмдiлiк қамтамасыз етiлетiн болады.Денсаулық сақтау саласын дамытудың 2011-2015 жылдарға арналған «Саламатты-Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасы бойынша бөлінген қаржы көлемі  келесі кестеде көрсетілген.

6 – кесте. Денсаулық сақтау саласын дамытудың 2011-2015 жылдарға арналған «Саламатты-Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасы бойынша бөлінген қаржы көлемі

Жылдар бойынша	Барлығы	Республикалық бюджет	Жергiлiктi бюджет	Басқа көздер
2011 ж.	65 262,7	64 700,3	562,4
2012 ж.	79 966,9	75 312,1	454,8	4 200
2013 ж.	74 059,4	69 367,9	491,5	4 200
2014 ж.	79 086,1	74 290,5	595,6	4 200
2015 ж.	81 983,8	72 926,0	657,8	8 400
барлығы	380 358,9	356 596,8	2 762,1	21 000
*Ескерту-«Саламатты-Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасы мәліметтері

 

 Осылайша, Бағдарлама шеңберiнде БМСК-ны дамыту үшiн мыналар жоспарланған: 

БМСК-ның және мамандандырылған көмектiң функцияларын, өкiлеттiктерiн  және қаржыландырылуын дәл анықтап  айыру жөнiндегi нормативтiк құжаттарды қайта қарау;      амбулаториялық-емханалық ұйымдар мен медициналық қызметтердi ұсынатын басқа да өнiм берушiлердiң арасында өзара қарым-қатынастарды реттеу бойынша нормативтiк базаны әзiрлеудi және арнайы оқытылған кадрларды даярлауды қоса алғанда, iшiнара қор иелену моделiн және қызметiнiң нәтижелерiн бағалау ескерiле отырып тарифке қосымша құрамдауыш енгiзу;      медицина қызметкерлерiнiң уәждемелерiн көтеру тетiктерiн жетiлдiру;      дәрiгерлер мен орта медицина қызметкерлерiнiң сандық арақатынасын оңтайлы деңгейге дейiн жеткiзiп, дәрiгер өкiлеттiгiнiң бiр бөлiгiн мейiрбикелерге беру;      жағымды кәсiби имидж жасау және медициналық қызметтiң сапасын жақсарту мақсатында халықаралық талаптарға сәйкес орта медициналық персоналдың рөлi мен әлеуетiн күшейту;

Жүргізілген зерттеулердің  нәтижесінде  төмендегідей  қорытындылар жасауға болады:

1.Бірыңғай ұлттық денсаулық  сақтау жүйесін құруға және  ұлттық денсаулық сақтаудың беделін  көтеруге мүмкіндік береді.  Ұсынылып  отырған шаралардың басты идеясы  денсаулық сақтау қызметтерінің  профилактикалық  бағытын   нақты басымдыққа көшіру болуы  тиіс, жүйе пациентке және түпкі  нәтижеге бағдарланған қызмет  көрсету сапасына қауіпсіздік  кепілдігі мен жаңа деңгейі  арқылы денсаулық сақтау саласына  сенімділікті арттыру, мемлекет  ресурстарын тиімді пайдалануды  арттыру, Өз денсаулығының мәдениетін  қалыптастыру, кадрлардың жаңа нысанын  және еңбек уәжділігін қалыптастыруды  қарастырады. 

2. Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласын дамытудың 
2011-2015жылдарға арналған «Саламатты Қазақстан» мемлекеттiк бағдарламасының негізінде денсаулық сақтаудың жаңа сапалы даму деңгейiне көтерiлуiне қызмет көрсету технологиясын, ең алдымен БМСК қызметiн түбегейлi өзгерту жолымен ғана қол жеткiзу мүмкiн. БМСК-ның қолжетiмдiлiгiн,  тиiмдiлiгiн,  сапасын арттыру және дамыту мақсатында жалпы дәрiгерлiк практика базасында БМСК-ны көрсетудiң ұтымды нысандарын және әдiстерiн әзiрлеу мен енгiзудi қоса алғанда, кешендi жетiлдiру жоспарлануда.

3. Халыққа медициналық  қызмет көрсетуге бағытталған  шараларды жүзеге   асыру   барысында  бағдарламалар   бегітіліп   жұмыс   атқаруда.    Қалыптасқан медициналық қызмет  көрсету деңгейін сақтай отырып, шығын аз кететін амбулаториялық-емханалық  көмек көрсету жандана бастады.  Бұл халықтың кедей топтарының  денсаулық сақтау қызметіне қол  жеткізу мүмкіндігін арттырады.     Тұрғындарға бастапқы медициналық-санитарлық  көмек көрсетуді жақсарту туралы  қаулысына сәйкес, халқы аз мекендерге 700-ге жуық медициналық қызметкерлер  жіберілген.    2009-2011 жылдары  республика бойынша 30 елді мекенде  жаңа емдеу орындары ашылды. Ал  Қызылорда облысы бойынша 2011 жылы  тұрғындарының денсаулығын жақсарту  үшін төмендегі проблемалардың  түйінін шешу басты назарға  алынған: