Басқаруды талдау

          Қаржылық талдау орталық орындардың  алғашқыларының бірін алады. Ол  аудит және қаржылық менеджмент  элементтерімен іске алады. 

         Оның негізгі мақсаты – кәсіпорынның  қаржылық қорытындысының диагностикасы,  қаржылық жағдайдың бағалануы  және қаржылық қызметтің тиімділігі.

Қаржылық талдау барысында  келесі сұрақтарға жауап алуға болады:

- есептік жыл барысында  кәсіпорынның мүліктік потенциалы  қандай және онда қандай өзгерістер  туындады;

- талданып отырған кезеңде  төлемқабілеттілігі қамтамасыз  етілді ме;

- кәсіпорын активтерінің  құрылымы қаншалықты оптималды;

- кәсіпорын қор құрылымы  қандай және онда есептік жыл  барысында қандай өзгерістер  туындады;

- кәсіпорын төлемқабілеттілігін  қалпына келтіруі немесе зиян  перспективасы қандай;

- жақын және алыс болашаққа  қаржылық тұрақтылық қамтамасыз  етілген бе;

- кәсіпорын жалдамалы  құрал еліктіру дұрыс мақсат  па және несие алу үшін объективті  болжамдар бар ма;

- кәсіпорын алға қойған  мақсатына жету үшін басқарушылық  шешімдер бағыты қандай болуы  керек.

        Қаржылық  талдаудың мақсаты – кәсіпорынның  қаржылық жағдайын шығарылған  қорытындылар негізінде бағалау,  оның жақсаруына кеңес беру. Ол  ішкі және сыртқы болуы мүмкін. Сыртқы талдау міндеттері жинақтық  ақпараттыңтұтынушылар қызығушылығы  арқылы анықталады. Ішкі қаржылық  талдау кәсіпорындағы қаржылық  жағдайдың себептерін тереңірек  зерттейді, айналым және негізгі  құралдарды тиімді пайдаланады,  көлем, өзіндік құн және табыс  көрсеткіштері арасындағы өзара  байланысты қарастырады.

Қаржылық талдау жүргізбес  бұрын оның мақсаты мен міндеттерін  анықтау керек. Содан соң талдаудың  бағдарламасы ұйымдастырылады, әдістері, мақсаттары мен міндеттерін шешуге арналған нұсқаулары, талдаудың ақпараттық базасы, өзгеріс туындаған сәтте  қабылданатын шешім талаптары анықталады.

      Әдістемелік  талдаудың келесі бөліктерін  қамтиды: есептік жылдағы қаржылық  жағдайдың жалпы бағалануы және  өзгерісінің жалпы бағалануы;  кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын  талдау; баланс жойылуын талдау; кәсіпорынның төлемқабілеттілігін  және іскерлік белсенділігін  талдау; қаржылық қорытынды талдау.  

Өз білімін  бақылау сұрақтары:

1. Қаржылық талдау басқару  шешімдерін қабылдау базасы ретінде. 

2. Кәсіпорынның қаржылық  есептілігі, қаржылық талдаудың  ақпараттық базасы ретінде.

3. Қаржылық талдау әдістері  және олардың жіктелуі.

Ұсынылған әдебиеттер:

1 Баканов М.И., Шеремет А.Д. Теория экономического анализа: Учебник. - М.: Финансы и статистика, 2001. - 416 с.

2 Басовский Л.Е. Теория экономического анализа: Учебное пособие. - М.: ИНФРА-М, 2001. - 222 с.

3 Савицкая Г.В. Анализ хозяйственной деятельности предприятия: Учебник. М.: ИНФРА-М, 2002. - 336 с.

4 Дюсембаев К.Ш. Аудит и анализ в системе управления финансами: теория и методология. - Алматы: Экономика, 2000. - 294 с.

5 Дюсембаев К.Ш. Анализ финансового положения предприятия: Учебное пособие. - Алматы: Экономика, 2005. – 128 с.

6 Дюсембаев К.Ш. Анализ финансовой отчетности: Учебник. – Алматы: Экономика, 2009. – 384 с.

 

 

Инвестициялық қызметке және кәсiпкерлiк тәуелдiлiкке талдау

1. Инвестиция мағынасы. Күрделі салымдардың тиімділігін талдау.
2. Инвестициялық жобалау бағасы тапсырмалары
3. .Инвестициялық жобаларлар бойынша шешім қабылдау.

 

 

1. Инвестициялау  кезеңінің шоттарының өзара байланысы  және аудиттің бағыттары

Инвестициялар – капиталдың ұзақ мерзімді салымдары өнеркәсіп, ауыл шаруашылығы, көлік және шаруашылықтың  басқа салаларына жұмсалатын шығындар жиынтығы. Инвестицияларға мыналар  жатады:  пайда алу мақсатында және жағымды әлеуметтік тиімділікке  қол жеткізу үшін кәсіпкерлік  объектілер мен қызметтің басқа  түрлеріне салынатын ақша қаражаттары, мақсатты банк салымдары, пайлар, акциялар мен басқа бағалы қағаздар, технологиялар, машиналар мен құрал-жабдықтар, лицензиялар, оның ішінде тауар белгілері, несиелер, кез-келген басқа мүлік пен мүліктік құқықтар, интеллектуалды құндылықтар.

Қаржылық инвестициялар  – табыс алу, басқа пайдаларды немесе инвестицияланған капитал өсімін алу мақсатында ұйым иелік ететін активтер.

Қаржылық инвестициялар  иелік ету мақсатына сай келесідей  жіктеледі:

- ұзақ мерзімді қаржылық  инвестициялар;

- қысқа мерзімді қаржылық  инвестициялар.

Аудитті жүргізу кезінде  ең алдымен инвестициялық бағдарлама болуы және кәсіпорын әкімшілігі тарапынан оның орындалуын бақылау  қарастырылады.

Қаржылық  салымдарды есепке алуда аудиторлық тексерудің басты  мақсаты инвестициялар бойынша  операциялардың заңдылығын, оларды есепте дұрыс бағалануын дәлелдеу болып  табылады.

Инвестиция аудитінің  жеке бағыты объектілер құрылысы бойынша  жылжымайтын мүлікке қаражаттар салу, қаржыландырылатын, жалға алу  және сатып алу болып табылады.

Инвестициялау циклы аудитін  жүргізу кезінде сәйкессіздік орын алуын және олардың қаржылық есеп беру нақтылығына әсер ету дәрежесін  анықтау мақсатында кәсіпорында  қолданылатын қаражаттарды салу бойынша  операцияларды есепке алу әдістемесінің  ҚР әрекет ететін нормативті-құқықтық құжаттарға сәйкестігі анықталады.

Аудит жүргізу кезінде  бух.есепте бағалы қағаздарды шығару, орналастыру және айналымға ендіру бойынша операцияларды көрсету  заңдылығы мен дұрыстылығын тексеруді  іске асыру қажет.

Аудитор сатып алу кезінде  қаржылық ин\вестиция сатып алу құнымен  бағаланатынын білуі тиіс.

Сатып алу құны сатып алумен байланысты барлық шығындарды қамтитын нақты шығындардан тұрады. 

Қаржылық инвестициялардың ішкі бақылау жүйесі  мен бухгалтерлік есебін бастапқы бағалауды дәлелдеу үшін аудитор алынған ақпарат  және жүргізілген тест нәтижелері бойынша  ішкі бақылау жүйесінің сенімділігін орнатады, оны аудитті жоспарлау  кезеңінде алынған бастапқы бағамен  салыстырады.

Инвестициялау циклы бойынша  бух.есептегі ықтимал бұрмалаушылықтар:

- нақты қаржылық салымдарды  дәлелдейтін құжаттардың болмауы;

- құжаттарды орнатылған  тәртіпті бұза отырып рәсімдеу;

- жалған құжаттар мен  операциялар;

- бағалы қағаздардың нақты  өзіндік құнын дұрыс есептемеу;

- сатып алу және шығару  кезінде бағалы қағаздар құнын  дұрыс бағаламау. 

 

Ұсынылған әдебиеттер:

1 Баканов М.И., Шеремет А.Д. Теория экономического анализа: Учебник. - М.: Финансы и статистика, 2001. - 416 с.

2 Басовский Л.Е. Теория экономического анализа: Учебное пособие. - М.: ИНФРА-М, 2001. - 222 с.

3 Савицкая Г.В. Анализ хозяйственной деятельности предприятия: Учебник. М.: ИНФРА-М, 2002. - 336 с.

4 Дюсембаев К.Ш. Аудит и анализ в системе управления финансами: теория и методология. - Алматы: Экономика, 2000. - 294 с.

5 Дюсембаев К.Ш. Анализ финансового положения предприятия: Учебное пособие. - Алматы: Экономика, 2005. – 128 с.

6 Дюсембаев К.Ш. Анализ финансовой отчетности: Учебник. – Алматы: Экономика, 2009. – 384 с.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ПРАКТИКАЛЫҚ (СЕМИНАР) САБАҚТАРЫНЫҢ ЖОСПАРЛАРЫ

 

Практикалық  (семинар) сабақтарды орындау бойынша  әдістемелік  нұсқаулық

1-тапсырма

Тақырыптарының  атауы – Нарықтық экономика жағдайындағы шаруашылық субъектiлерiнiң қызметiнiң басқарушылық талдауы

Тапсырма. Сұрақтарға ауызша жауаптар беру:

Басқарушылық талдаудың  мазмұны, пәні мен міндеттері.

Басқарушылық талдаудың  басқа ғылымдармен байланысы  мен қағидалары.

Басқарушылық шешімдерді қабылдаудың негізгі аймақтары. Басқарушылық талдау басқару функциясы  ретінде.

Басқарушылық талдаудың  түрлері

2. Берілген тақырып бойынша  эссе жазу және тақырыптың  ашылуын ойын түрінде дайындау.

Тапсырманы орындауға  арналған әдістемелік нұсқау

- тапсырманы орындау үшін келесі  сұрақтарға жауап табу қажет:  экономикалық талдаудың мазмұны,  пәні, объектілері және міндеттері, объектісі және мазмұны

 

2-тапсырма

Тақырыптарының  атауы – Басқарушылық талдауда қолданаылатын әдiстермен тәсiлдер

Тапсырма. Сұрақтарға ауызша жауаптар беру:

1 Басқарушылық  талдау әдістерінің түсінігі.

2 Бір  бірімен байланысқан  аналитикалық  көрсеткіштер жүйесі.

3 Тәсілдер  сұраптамасы.

2. Ситуациялық есептерді  шығару.

Тапсырма 1. Экономикалық элементтер бойынша шығындарға талдау жасаңыз.

 

Экономикалық шығындар	Сомасы, мың теңге			Құрылымы, %
	жоспар	нақты	+,-	жоспар	нақты	+,-
1.Материалдық шығындар 2.Еңбекақы 3.Әлеуметтік аударымдар 4.Негізгі құралдардың  амортизациясы 5.Басқа да өндірістік  шығындар	56236 41000 12200   6300 31128	62492 42930 12880   7000 31934
Жалпы өндірістік шығындар
Коммерциялық шығындар	8840	10100
Толық өзіндік құн, соның  ішінде: Өзгермелі шығындар Тұрақты шығындар	155904 109134	168336 118676		100	100	-

Тапсырманы орындауға  арналған әдістемелік нұсқау

- өткен материалдарды  қайталау

 

 

3-тапсырма

Тақырыптарының  атауы – Басқарушылық талдаудың ақпаратттық базасы және ұйымдастыру

Тапсырма. Сұрақтарға ауызша жауаптар беру:

талдау әдісі және оның сипаттамалық ерекшеліктері.  талдаудың  әдістемелік әдістері мен тәсілдері:  дәстүрлі (абсолютті және қатысты  айырымдар әдісі, орташа көлем әдісі, салыстыру және топтастыру әдісі, индекстік әдіс, тізбектелген қойылымдар әдісі, баланстық әдіс), экономико-математикалық әдістер (қарапайы математика әдісі, математикалық талдаудың классикалық әдісі, математикалық статистика және ықтималдылық теория әдісі, эконометриялық әдістер және т.б.).

2. Ситуациялық есептерді  шығару.

Салыстыру әдісінің көмегімен  негізгі көрсеткіштердің өзгеру нәтижелерін анықтап талдау жасау  қажет

                                                                                                                               мың тг

Көрсеткіштер	Өткен жыл	Есепті жыл	Ауытқу
ӨӨТТ	33500	34840
Өнімнің өзіндік құны	22350	26520
Жұмысшылардың орташа тізімдік саны	15	18
Бір жұмысшының еңбек өнімділігі
Салық салуға дейінгі табыс
КТСалығы
Салық салудан кейінгі  табыс
Өнімнің рентабелділігі,%

 

Тапсырманы орындауға  арналған әдістемелік нұсқау

- өткен материалдарды  қайталау

 

 

4-тапсырма

Тақырыптарының  атауы – Шаруашылық субъектiлерiнiң маркетингтiк қызметiне талдау

Тапсырма. Сұрақтарға ауызша жауаптар беру:

1. Басқарушылық талдауды ұйымдастыру кезеңдері.
2. Басқарушылық талдауды орындаушылар және оның ұйымдастырушылық нысандары

2. Ситуациялық есептерді  шығару.