Қазақстанның 2010 жылға дейінгі стратегиялық даму жоспары

     «Қазхром» ферроқорытпалар өндірістік акционерлік  қоғамда ескірген жабдықтарды қазіргі  заманғы құрал-жабдықтарға ауыстыру тиімділігі төмен қорытпалар шығарудан сапалы өнім өндіруге өту жүріп жатыр. 1998 жылы Шоқан кен орнында титан шикізатын өндіретін құрылыстың бірінші кезегі, Обуховта – екінші кезегін аяқтау жоспарланып отыр.

     Реабилитациялық банк «Текелі қорғасын-мырыш комбинаты» акционерлік қоғамына қосымша несие берді. Алайда, 1997 жылы машина жасау және металл өндеу салалары кәсіпорындарында, оларды тұрақтандыру шараларына қарамай өндірістің құлдырау бағыты сақталып қалды. Өндіріс шығындарын азайту, жылу мен электр энергиясын реттеу мен шектеу, өндірілетін өнімнің сұранысқа ие түрін көбейту, әсірессе газ өндеу, темір жол транспорты және басқа салалар үшін қажетті өнім шығару және т.б. шаралар тиісті қорытынды бере алмай отыр. Енді басқа мемлекеттермен, оның ішінде ТМД елдерімен үзілген байланыстарды қалпына келтіру және Шығыс Еуропа, Оңтүстік-Шығыс елдерімен жаңа қатынастар жасау мен сол арқылы өнімді өткізу рыногін кеңейту қолға алынды.

     «Тікелей инвестицияларды мемлекеттік қолдау туралы» заңға сәйкес инвестицияларды тартудың аса маңызы өндірістері тізіміне жоғары технологиялық машиналар, жабдықтар мен инструменттер жасау, өнеркәсіптік электоника мен электротехникалық өнімдер шығару енгізіледі. Бұл өндірістерге келетін инвестициялық құрылым жұмыс істеп тұрғандарының қайта өрлеуін қамтамасыз етіп, өнімнің жаңа сапалы түрлерін шығаруды жолға қояды.

     1998 жылғы өнеркәсіп дамуының негізгі  бағыттарын шетелдік инвестициялар  мен республикалық қаржыларды  пайдалану арқылы мұнай, газ  және мұнай өнімдерін өндіруді  одан әрі ұлғайту, мемлекеттік  меншікті құрылымнан шығару және жекешелендіру бағдарламасын аяқтау жатады. Инвестицияны салудың басты объектілері - Өзен мұнай кен орны, Каспий құбырымен тасу Консорциумы және Қарашығанақ мұнайгазконденсаты кен орны өнімділігін арттыру.

     Мұнай-газ  саласы құрылымын жетілдіру және саланы басқаруды қайта ұйымдастырудың нарықтық әдістеріне өтуді іске асыру үшін Ұлттық мұнай-газ компаниясы «Қазақойл» құрылды. Компания мемлекеттік үлесті және оның қарамағына берілген кәсіпорындардың акцияларының мемлекеттік пакетіне билік жасап, барлық операцияларды жүргізе отырып, мемлекетаралық мұнай-газ жобаларында мемлекет мүддесін қорғайды. «Қазақстан - 2030» жолдауында Елбасы кәсіпорындарды жекешелендірудің негізінен аяқталғанын, тек оны соңына дейін толық жеткізу керек екендігін, атап айтқанда энергетика, көмір өнеркәсібі, мұнай-газ кешені және металлургия кәсіпорындарын жекешелендіріп басқарудың жаңа жүйесіне беру керектігін атап көрсетті. Өндіріс орындарын басқарудың келісім-шарттары мен оны сатудың тендерлік жағдайлары ең алдымен кәсіпорынның жалақы төлеудегі қарызын өтеуге, бюджетке қаржы беруге, айналым қаржысын толықтыруға, өндірісті жаңғыртуға инвестиция тартуға, шикізат базасын кеңейтуге және әлеуметтік мәселелерді шешуге бағытталады.

     Н.Ә. Назарбаев Қазақстанның индустриалы  технологиялық стратегиясын қалыптастыру қажеттігі дүниежүзілік тәжірибеден туындап отырғанын атап айтты. Дамушы елдердің кейбірі болмаса, барлығы дерлік еңбекті көп талап ететін өндірістен капитал, технология, ғылым күшін пайдаланатын өндіріске өту жолынан өтті. Өндірістің икемсіздеу, ауыр салмақты құрылымын бірден жөндей қою мүмкін емес. Ал дүниежүзілік тәжірибе жалпы ұлттық өнімді ауыл шаруашылығы мен қазып алушы өнеркәсіп үлесінің азайып оның есебіне өндіріс, әсіресе ғылымға сүйенген, жоғары қосымша құнға негізделген және қызмет көрсету саласы үлесінің өсуіне бағытталған белгілі бір жүйелігін қажет деп табуда.

     Алайда, тек экономикалық өсу өз алдына бір  мақсат емес. Ол бүкіл еліміздің  мүддесіне бағытталғанда ғана игі  нәтижелер береді. «Экономикалық  өрлеудің еліміздің дамуы үшін қаншалықты маңызы екенін баршамыз түсінеміз. Қарқынды экономика болмайынша біз мектептер мен ауруханаларды қаржыландыра алмаймыз, қоғамды жемқорлық пен қылмыскерліктен қорғай алмаймыз. Сондықтан бұл басымдық бүгін де, ертең де және алдағы отыз жылдың ішінде де ең маңызды басымдықтардың бірі болып қала береді».

     ҚОРЫТЫНДЫ 

     Экономикалық  өсуді қолдау және дамыту мәселесі Қазақстанның экономикалық саясатының стратегиялық міндеттерінің қатарынан саналады. Мемлекет басшысының «Қазақстан - 2030» ұзақ мерзімді стратегиялық еңбегінде әлеуметтік-экономикалық дамудың басым бағыттарының бірі ретінде экономикалық өсуді қолдау атап өтілгені жайдан-жай емес. Экономиканы қолдау мен жеделдете дамыту міндетін орындау тұтас мемлекеттің экономикалық болашағын айқындайтын негізгі факторлардың бірі.

     Қазақстанның  осындай стратегияны іске асыруға  мүмкіндіктері бар. Олар, ең алдымен, мемлекеттің мұнай секторынан қосымша табыс алуымен байланысты. Екінші жағынан, зейнетақы реформасының басталуы ішкі жинап алған ақшаны молайтуға және жинақтаушы зейнетақы қорлары түріндегі ірі инвесторлар құруға мүмкіндік береді. Мемлекет осы екі сектордың ресурстарын шоғырландыруға және экономиканы жаңғыртуға: жұмыс істеп тұрған кәсіпорындарды қайта жаңғыртуға, экономиканың жаңа стратегиялық сапаларын құруға тиіс.

     Қазақстанның  экономикасы ішкі нарық ауқымы жөнінен  шағын болып табылады. Мұның өзі  ұзақ мерзімді экономикалық өрлеуге  қол жеткізу үшін біздің экономикамыз тек импортты емес, экспорттық бағдарлы болуға тиіс.

     Ғаламдану жағдайында кедергілер орнату, тұйық  экономика жасау мүмкін емес және оның қажеті де жоқ. Мұның өзі отандық  кәсіпорындардың шетел компаниялармен елдің өз ішінде де сондай-ақ шетелде де бәсекелесуге тиіс екендігін білдіреді. Сонымен бірге ғаламдану мен ақпараттық технологияны дамыту бізге бүкіләлемдік нарықта жұмыс істеуге мүмкіндік береді.

     Қазақстанның  экономикалық өсуі үшін өндірістік және өндірістік емес мақсатта өнім шығару және қызмет көрсетуді ұлғайту. Экстенсивті және интенсивті түрде даму, ұлттық табыстың өсу қарқынын, ғылыми-техникалық прогрестің деңгейі мен қарқынын, өндіріс тиімділігінің өрісін арттыру қажет.

     Зерттеліп отырған курстық жұмыс бойынша мынадай тұжырым шығаруға болады. Жалпы экономикалық өсудің мәні және қозғаушы күштері, соның ішінде экономикалық өсудің маңыздылығы мен факторлары айтылған. Қазақстан Республикасы экономикасының қазіргі жағдайы мен алдағы жоспары, Қазақстан Республикасының өсуі мен 2010 жылға дейінгі стратегиялық даму жоспары жайлы мәлелер қозғалған. Экономикалық өсудің өзекті жайлары айтылған. Елбасы ұсынған «Қазақстан - 2030» стратегиялық ұзақ мерзімдік даму жоспарындағы экономикалық өсуге байланысты мәселелер қарастырылған.

     Көрсетілген жұмысты қорытындылай келе, Қазақстандағы экономикалық өсуді қамтамасыз ету үшін:

     - Елбасы ұсынған 2010 жылға дейінгі  ұзақ мерзімді стратегиялық жоспарын  мақсат, бағдар қылып, іске асыру  керек. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

     ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 

1) Ж. Қ. Нұрпеиісов «Экономикалық теория негіздері», Ақмола – 1996 ж.

2) Ермаков  В.А. «Қазақстан қазіргі дүние  әлемінде», Алматы – 2002 ж.

3) Мамыров  Н.К. «Халықаралық экономикалық  қатынастар».

4) Набиев  Е.Н. «Халықаралық экономикалық  қатынастар», Алматы – 2001ж., 224 б.

5) Назарбаев  Н.Ә. «Қазақстан - 2030» даму стратегиясы,  Алматы – 1998 ж.

6) Сахариев С.С. «Әлем экономикасы», Алматы – 2003 ж.

7) Шебенов  Ө.Қ. «Жалпы экономикалық теория  негіздері», Алматы – 2002 ж.

8) «Экономикалық  саясат», Экономика – Алматы 2004 ж.

9) С.  Әкімбекова «Экономикалық теория»,  Алматы – 2001 ж.

10) Р.А.  Әубәкірова «Экономикалық теориясы»,  Алматы – 2003 ж.

11) И.О.  Волкова «Экономика», Москва - ИНФРА  – 2000 ж.

12) В.И.  Видилина, Г.Б. Журавлева «Экономическая  теория» (политэкономика), Москва – ИНФРА – 1999 ж.

13) А.С.  Булатова «Экономика», Москва  – БЕК – 1994 ж.

14) С.С.  Мәуленова «Экономикалық теория»,  Алматы – 2001 ж.

15) Б.  Мәдешев «Нарықтық экономика  теориясына кіріспе», Алматы –  «Экономика» - 1995 ж.

16) Н.К.  Мамыров, М.Ә. Тілеужанова «Макроэкономика», Алматы – 2003 ж.

17) Я.Ә.  Әубәкіров «Экономикалық теория»,  Алматы – 1998 ж.

18) С.К.  Ескендірова «Экономикалық теория»,  Көкшетау – 2003 ж.

19) Бердалиев  К.Б. «Қазақстан экономикасын  басқару негіздері», Алматы –  2004 ж.