Ақшаның пайда болуы және мәні

     Жұмыс күнінің соңында айырбас орнының қызметкерлері сол күн ішіндегі операциялар бойынша нәтижелерді есептейді және келесі күнге қалдық шығарады. Күн ішінде тізілім журналында бағам езгерген жағдайда жаңа бағам белгіленген уақытқа дейін сатып алынған және сатылған валюта көлемі бойынша аралық нәтиже жүргізіледі.

     Жұмыс күні аяқталганнан кейін айырбас орнының қызметкері шетел валютасын және түсімді сатып алу (сату) туралды айырбас орнының күнделікті есеп беруін жасайды, валюталық және басқа да құндылықты есептейді, кассалық аппарат немесе компьютердің есептік құжат мәліметтерімен сәйкестігін салыстыруы және әрбір құндылықтары бар инкассаторлық сөмкеге үш данада жөнелтпе тізімдемесін жасайды, тізімдеменің бірінші данасын және онда көрсетілген құндылықтарды кассир инкассаторлық сөмкеге салады. Екінші данасы инкассаторлык сөмкеге жөнелтпе құжат ретінде жатқызылады және инкассатор кіріс кассалық және баланстан тыс ордерлерді ресімдеу үшін банк бухгалтериясына жіберіледі. Жөнелтпе тізімдемесінің үшінші данасы айырбас орнындағы құжатта сакталады.

     Айырбас орнының бухгалтерлік есебіндегі операциялар  келесі жағдайда көрініс табады:

     •    Айырбас   орнына   теңге   және   шетел   валютасында   аванс ретінде берілген сомаға келесі жазба жасалады:

     Дт 1003 «Айырбас орнындағы қолма-кол  ақша» Кт 1001  «Кассадағы қолма-қол  ақша»

     •    Айырбас операцияларынан түскен түсім сомасына:

     Дт    1859   «Шетел    валютасының   теңгемен   керсетілген   қарсы

     құны (валюталық ұзақ ұстанымының)»

     2859   «Шетел    валютасының   теңгемен    көрсетілген    қарсы

     құны (валюталық қысқа ұстанымының)»  Кт   4530 «Шетел валютасын сатып  алу-сату бойынша кірістер»

     •    Банк    шетел    валютасын    ресми    бағамнан    төлем    бағамен сатқан кезде:

     Дт   5530 «Шетел валютасын сатып алу-сату бойынша шығыстар» 1001  «Кассадағы колма-қол ақша»

     көрсетілген   қарсы көрсетілген   қарсы

     Кт    1859   «Шетел   валютасының   теңгемен құны (валюталык ұзақ позицияның)» 2859   «Шетел   валютасының   теңгемен құны (валюталық қысқа ұстанымының)»

     •    Валютаны ресми бағамнан төмен сатып  алған кезде:

     Дт    1858 «Банктің шетел валютасы бойынша  валюталық қысқа

     позициясы»

     2858   «Банктің   шетел   валютасы   бойынша   валюталық  ұзақ

     позициясы»  Кт   4530 «Шетел валютасын сатып  алу-сату бойынша кірістер»

     1001 «Кассадағы қолма-қол ақша»

     Жұмыс күні аяқталған бойдан қолма-қол  қаражаттардың қалдығын банк инкассолаған кезде:

     •    егер айырбас орнының қайтарған  шетел валютасындағы сома есепке берілген сомадан асып түссе:

     Дт    1001 «Кассадағы қолма-қол ақша»

     Кт   2858   «Банктің  шетел   валютасы   бойынша  валюталық  ұзақ

     позициясы»

     1003 «Айырбас орнындағы қолма-қол  ақша»

     •   егер есепке берілген сома қайтарылған  шетел ваютасындағы сомадан асып түссе:

     Дт   1001 «Кассадағы қолма-қол ақша»

     1858  «Банктің шетел валютасы бойынша  валюталық қысқа позициясы»

     Кт    1003 «Айырбас орнындағы қолма-қол  ақша» Инкассолау - банк мекемесіне ақша қаражаттарын, бағалы қағаздар мен құндылықтарды жинау және жеткізу бойынша операция.

     •    Теңгеде өткізілген қалдык сомасы есепке берілген теңгедегі аванс сомасынан  көп болса:

     Дт    1001  «Кассадағы қолма-қол ақша»

     1859    «Шетел   валютасының   теңгемен   көрсетілген   қарсы құны (валюталық  ұзақ ұстанымының)»

     Кт   1003 «Айырбас орнындағы қолма-қол  ақша»

     •    Теңгеде   берілген   аванс   сомасы   теңгеде   өткізілген   қалдық сомасынан асып түссе:

     Дт    1001 «Кассадағы қолма-қол ақша»

     Кт   2859   «Шетел   валютасының   тенгемен   көрсетілген    қарсы құны (валюталық қысқа үстанымының)» 1003 «Айырбас орнындағы қолма-қол ақша». 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

   Қорытынды. 

   Ақшаның пайда болу мәнін және шығу тегін қорытындылай келе ақша-бұл техникалық айырбастау құралы емес, ол жалпылама  эквиваленттік роль  атқаратын тауар өзінің  құнын ақшамен  көрсетеді.

   Ақшаның  көмегімен басқа  барлық  тауардың құнын   көрсетуге болады.

   Ақша- бұл  тауар өндірісі   және   құн   тұрі  дамуының  өнімі.

   Алтын мен  күміс өз  бетінше  ақша емес, олар   қай уақытта да тауар  өндірісіндегі адамдардың өндірістік  қатынастарын  көрсеткен  уақыттан  бастап ақша бола алады. Алтын мен күмістің ақша болуы олардың алтын  және күміс болуында  емес,бастысы-олардың қоғамдық еңбектің өнімі болуында. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

   Қолданылған әдебиеттер: 

1. Шеденов.Ө.Қ., Сағындықов.Е.Н..
2. Жүнісов.Б.А., Байжомартов.Ұ.С. Комягин.Б.И.    
3. Жалпы экономикалық теория.
4. Сейтқасымов. «Ақша несие банк».
5. Қазақстан Ұлттық Энциклопедиясы.
6. Қазақстан Республикасы Президентінің 30 наурыз  2005 жылғы «Қазақстан Республикасының   Ұлттық   банкі   жөніндегі»   Жарлығы,   озгертулері   және толықтыруларымен бірге.
7. Қазақстан  Республикасы Президентінің 31   тамыз   2005 жылғы «Қазақстан Республикасындагы   банктер және   банк   қызметі   жөніндегі» заңдық  күші бар Жарлығы, өзгертулері және толықтыруларымен бірге.
8. Қазақстан    Республикасының    24    желтоксан    2006    жылғы    «Валюталық реттеу жөніндегі» Заңы, өзгертулері және толықтыруларымен бірге.
9. Қазақстан   Республикасының   5   наурыз    2007   жылғы   «Бағалы   қағаздар рыногы жөніндегі» Заңы, озгертулері және толықтыруларымен бірге.
10. Қазақстан   Республикасының   28   сәуір   2007   жылғы   «Қазақстан   Республикасындағы вексельдік айналыс жөніндегі» Заңы.
11. Қазақстан   Республикасының  28   шілде   2008   жылғы   «Ақшаларды   аудару мен төлеу жөніндегі» Заңы, өзгертулері және толықтыруларымен бірге.