Акционерлік қоғам

   Мыналар қоғам органдары болып табылады:

   1) жоғары орган - акционерлердің  жалпы жиналысы (барлық дауыс  беретін акциялары бір акционерге  тиесілі қоғамда - сол акционер);

   2) басқару органы - директорлар кеңесі;

   3) атқарушы орган - алқалы орган  немесе атауы қоғамның жарғысында  белгіленетін атқарушы орган  қызметін жеке-дара жүзеге асыратын  тұлға. 

   Бұрын мемлекеттiк қызметшi болған және өзінің қызметтік функциялары бойынша қоғам қызметіне мемлекет тарапынан бақылау мен қадағалау жөнінде өкілеттігі болған жеке адам осындай өкілеттік тоқтатылған күннен бастап бір жыл ішінде, барлық дауыс беретін акциялары мемлекетке тиесілі қоғамның органдарын қоспағанда, осы қоғамның органына сайлана алмайды.

   Барлық  дауыс беретін акциялары бір  акционерге тиесілі қоғамда қоғамның жарғысында қоғамды директорлар  кеңесін құрмай-ақ басқару мүмкіндігі көзделуі мүмкін.

   Жарғылық  капиталына мемлекет қатысатын қоғамды  басқару ерекшеліктері:

   Республикалық меншіктегі мемлекеттік акциялар пакетін  иелену және пайдалану құқығын мемлекеттік  меншікке билік етуге уәкілетті  мемлекеттік орган Қазақстан  Республикасы Үкіметінің немесе Ұлттық Банкінің шешімі бойынша өзге мемлекеттік  органға беруі мүмкін.

   Коммуналдық меншіктегі мемлекеттік акциялар пакетін  иелену және пайдалану құқығы жергілікті атқарушы органның шешімімен өзге мемлекеттік  органға берілуі мүмкін.

   Мемлекеттік акциялар пакетін иелену және пайдалану  құқығын жүзеге асыратын мемлекеттік  орган Қазақстан Республикасының  заңдарына сәйкес акционерлердің жалпы  жиналысының құзыретіне жатқызылған  мәселелер бойынша акционер ретінде  мемлекеттің мүдделерін білдіреді.

   Мемлекеттік акциялар пакеттерін иелену мен пайдалануды  жүзеге асыратын мемлекеттік органдар акционерлердің жалпы жиналыстарында қабылдауға ұсынылатын шешімдердің  жобаларын мемлекеттің қатысуымен Қазақстан Республикасының Үкіметімен және мемлекеттік меншікке билік  етуге уәкілетті мемлекеттік  органмен алдын ала жазбаша түрде  келісуді қамтамасыз етуге міндетті мәселелер тізбесін Қазақстан Республикасының  Үкіметі белгілейді.

   Ұлттық  компанияларды қоспағанда, акцияларының бақылау пакеті мемлекетке немесе ұлттық басқарушы компанияға тиесілі қоғамның директорлар кеңесі атқарушы органның ұсынуымен қоғамның қаржы-шаруашылық қызметінің орташа мерзімді жоспарларын бекітеді.

   Жарғылық  капиталына мемлекет қатысатын қоғамдардың  қаржы-шаруашылық қызметінің жоспарлары мемлекеттік органдарға Қазақстан  Республикасының заңдарында белгіленетін тәртіппен және мерзімдерде табыс  етіледі. Мемлекет акционері болып табылатын ұлттық компаниялардың даму жоспарларын Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітеді.Ұлттық холдинг акционері болып табылатын ұлттық компаниялардың даму жоспарларын осы ұлттық компаниялардың директорлар кеңесі бекітеді.

   . Қазақстан Республикасының Үкіметі құрылтайшысы және жалғыз акционері болып табылатын, қызметінің негізгі мақсаты ұлттық даму институттары мен басқа да заңды тұлғалардың өзіне меншік құқығымен тиесілі акциялар пакетін (қатысу үлестерін) басқару болып табылатын акционерлік қоғам ұлттық басқарушы компания болып табылады.Ұлттық даму институттары - Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешімімен акционерлік қоғамдар ұйымдастыру-құқықтық нысанында құрылған, қызметінің басты мақсаты индустриялық-инновациялық даму және кәсіпкерлікті қолдау саласындағы жобаларды іске асыру болып табылатын қаржылық, консалтингтік, инновациялық, сервистік ұйымдар.Қазақстан Республикасының Yкіметі құрылтайшысы және жалғыз акционері болып табылатын, ұлттық компаниялардың және өзге де акционерлік қоғамдардың өзіне меншік құқығымен тиесілі акциялар пакеттерін тиімді басқару үшін құрылған акционерлік қоғам ұлттық холдинг болып табылады.

   Қазақстан Республикасының өзге заң актілерінде  көзделген жағдайларды қоспағанда, акцияларының бақылау пакеті мемлекетке немесе ұлттық холдингке тиесілі және ұлттық экономиканың негізін құрайтын стратегиялық жағынан маңызды салаларда қызметін жүзеге асыратын, Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешімімен құрылған акционерлік қоғам ұлттық компания болып табылады. Жекешелендіруге жатпайтын мүлікті ұлттық компанияларға берудің талаптары мен тәртібін Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейді. Ұлттық компаниялардың тізбесін Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітеді.

   Жарғылық  капиталына мемлекет қатысатын қоғамның атқарушы органы аталған акцияларды иелену және пайдалану құқығын жүзеге асыратын мемлекеттік органға мемлекеттік  акциялар пакетіне дивидендтер мөлшерінің болжамды көрсеткіштерін жоспарланып  отырған жылдан алдыңғы жылдың бірінші  сәуіріне дейін табыс етуге міндетті. 
 
 
 
 
 
 
 
 

Қоғамның қаржылық есептілігі мен аудиті

     Қоғамның бухгалтерлік есебін  жүргізу мен қаржылық есептілігін  жасау тәртібі Қазақстан Республикасының  бухгалтерлік есеп пен қаржылық  есептілік туралы заңнамасымен белгіленеді. Атқарушы орган жыл сайын акционерлердiң жалпы жиналысына талқылау және бекiту үшiн аудитi Қазақстан Республикасының аудиторлық қызмет жөнiндегi заңдарына сәйкес жасалған өткен жылғы жылдық қаржылық есептiлiктi табыс етедi. Атқарушы орган қаржылық есептiлiктен басқа жалпы жиналысқа аудиторлық есептi табыс етедi. Жылдық қаржылық есептілікті директорлар кеңесі акционерлердің жылдық жалпы жиналысы өтетін күнге дейін отыз күннен кешіктірмей алдын ала бекітуге тиіс. Қоғамның жылдық қаржылық есептілігін түпкілікті бекіту акционерлердің жылдық жалпы жиналысында жүргізіледі. Қоғам жыл сайын бұқаралық ақпарат құралдарында уәкілетті орган белгілеген мерзімде бухгалтерлiк балансты, капиталдағы барлық өзгерiстердi көрсететiн есептi, ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есептi және пайда мен залал туралы есептi жариялап отыруға міндетті. Қоғам өзге қаржылық есептiлiктi қосымша жариялауға құқылы.

   Әр  бір  қоғам жылдық қаржылық есептіліктің аудит жүргізуге міндетті. Қоғамға аудит директорлар кеңесінің, атқарушы органның бастамасы бойынша қоғам есебінен не ірі акционердің талап етуі бойынша оның есебінен жүргізіледі , бұл ретте iрi акционер аудиторлық ұйымды дербес анықтауға құқылы. Iрi акционердiң талап етуi бойынша аудит жүргiзiлген жағдайда, қоғам аудиторлық ұйым сұратқан барлық қажеттi құжаттаманы (материалдарды) беруге мiндеттi Егер қоғамның атқарушы органы қоғамға аудит жүргізуден жалтарса, аудит кез келген мүдделі тұлғаның талап-арызы бойынша сот шешімімен тағайындалуы мүмкін. 
 

Қоғамды қайта ұйымдастыру мен таратудың  қаржылық   ерекшеліктері

     Қоғамды қайта ұйымдастыру (біріктіру,  қосу, бөлу, бөлініп шығу, қайта құру) Қазақстан Республикасының заң  актілерінде белгіленген ерекшеліктер  ескеріле отырып, Қазақстан Республикасының  Азаматтық кодексіне сәйкес жүзеге асырылады.

   Қоғам бөліну немесе бөлініп шығу арқылы қайта ұйымдастырылған кезде  қайта ұйымдастырылатын қоғамның кредиторлары осы қоғам борышкер болып табылатын  міндеттеменің мерзімінен бұрын  тоқтатылуын және залалдардың өтелуін  талап етуге құқылы. Егер қоғам қайта ұйымдастырылған жағдайда өз қызметін тоқтатса, оның  акциялары шығарылымының Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен күші жойылуға тиіс.

   Қоғамдардың бiрiгуi

     Екi немесе бiрнеше қоғамның өз қызметiн тоқтатып, бiрiгу туралы шарттың негiзiнде және өткiзу актiлерiне сәйкес өзiнiң бүкiл мүлкiн, құқықтарын және мiндеттерiн беру арқылы жаңа қоғамның пайда болуы қоғамдардың бiрiгуi деп танылады. Қоғамдардың бiрiгуi жолымен құрылатын қоғамның жарғылық капиталы қайта ұйымдастырылатын қоғамдардың өз капиталдарының сомасына тең болады. Құрылған қоғамның акциялары қайта ұйымдастырылатын қоғамдардың акционерлерi арасында мынадай тәртiппен орналастырылады:

   1) құрылған қоғамның әрбiр қайта ұйымдастырылатын қоғам акционерлерi арасында орналастырылатын жарияланған акцияларының саны сол қоғамдардың өз капиталдарының арақатынасына сүйене отырып айқындалады;

   2) әрбiр қайта ұйымдастырылатын қоғамның акционерлерi арасында бөлiнетiн, осы айқындалатын акциялар саны әрбiр қайта ұйымдастырылатын қоғамның акционерлерi арасында олардың қолында болған қайта ұйымдастырылатын қоғам акциялары санының осы қоғамның орналастырылған (сатып алынғандарын шегере отырып) акциялары санына арақатынасына барабар мөлшерде орналастырылады.

   Қайта ұйымдастырылатын әрбiр қоғамның директорлар кеңесi бiрiгу нысанында қайта ұйымдастыру туралы, бiрiгу нәтижесiнде құрылатын қоғамның акциялар шығарылымын мемлекеттiк тiркеу және оларды орналастыру тәртiбi туралы мәселенi акционерлердiң жалпы жиналысының қарауына ұсынады.

   Бiрiгу туралы шешiм қайта ұйымдастырылатын қоғамдар акционерлерiнiң бiрлескен жалпы жиналысында әрбiр жеке қоғам акционерлерiнiң айқын басым көпшiлiк даусымен қабылданады. Акционерлердiң жалпы жиналысының осы шешiмiнде:

   1) қайта ұйымдастырылатын қоғамдардың әрқайсысының атауы, орналасқан жерi, акцияларды орналастыру тәртiбi туралы мәлiметтер және бiрiгудiң өзге де талаптары көрсетiлетiн бiрiгу туралы шартты бекiту туралы ереже;

   2) бiрiгу нәтижесiнде құрылатын қоғамның акциялар шығарылымын мемлекеттiк тiркеу туралы ереже болуға тиiс.

   Бiрiгу туралы шартқа қайта ұйымдастырылатын қоғамдардың барлық акционерлерi қол қоюға тиiс.Өткiзу актiсiне қайта ұйымдастырылатын қоғамдардың атқарушы органдарының басшылары мен бас бухгалтерлерi қол қояды және ол қоғамдардың мөрлерiмен расталады.Қайта ұйымдастырылатын қоғамдар өздерiнiң барлық кредиторларына қайта ұйымдастыру туралы жазбаша хабарламалар жiберуге және бұқаралық ақпарат құралдарында тиiстi хабарландыру беруге мiндеттi. Хабарламаға өткiзу актiсi қоса тiркеледi.

   Қоғамның қосылуы

   Қосылатын қоғамның қосылу туралы шарттың негізiнде және өткiзу актiсiне сәйкес бүкiл мүлкiн, құқықтары мен мiндеттерiн басқа қоғамға бере отырып, өз қызметiн тоқтатуы қоғамның басқа қоғамға қосылуы деп танылады.Қосылатын қоғамның барлық акциялары сатып алынғаннан кейiн аталған акциялар жойылады, ал қосылатын қоғамның мүлкi, құқықтары мен мiндеттерi қайта ұйымдастырылатын қоғамдардың атқарушы органдары басшылары мен бас бухгалтерлерi қол қойған және сол қоғамдардың мөрлерiмен расталған өткiзу актiсiне сәйкес қосылу жүзеге асырылатын қоғамға берiледi.Қосылатын қоғам акцияларын сату бағасы қосылатын қоғамның өз капиталының оның орналастырылған акцияларға арақатынасына қарай айқындалады.

   Қосылу жүзеге асырылатын қоғам акцияларын орналастыру бағасы қосылу жүзеге асырылатын қоғамның өз капиталының оның орналастырылған акцияларының санына арақатынасына сүйене отырып айқындалады.Қосылатын қоғамның директорлар кеңесi қосылу нысанында қайта ұйымдастыру туралы, қосылатын қоғамның акцияларын сату тәртiбi, мерзiмi және бағасы туралы мәселенi акционерлердiң жалпы жиналысының қарауына шығарады.

   Қосылу жүзеге асырылатын қоғамның директорлар кеңесi өзiне басқа қоғамды қосу нысанында қоғамды қайта ұйымдастыру туралы, акцияларды орналастыру тәртiбi, мерзiмi және бағасы туралы мәселенi акционерлердiң жалпы жиналысының шешуiне енгiзедi.

   Қосылу туралы шешiм қосылу жүзеге асырылатын қоғам мен қосылатын қоғам акционерлерiнiң бiрлескен жалпы жиналысында әрбiр жеке қоғам акционерлерiнiң айқын басым көпшiлiк даусымен қабылданады.

   Акционерлердiң бiрлескен жалпы жиналысының қосылу туралы шешiмiнде қосылуға қатысатын қоғамдардың әрқайсысының атауы, орналасқан жерi, қосылатын қоғам акцияларын сату бағасы, қосылу жүзеге асырылатын қоғам акцияларын орналастыру бағасы, қосылудың өзге де талаптары мен тәртiбi болуға тиiс.Қосылатын қоғам, сондай-ақ қосылу жүзеге асырылатын қоғам өзiнiң барлық кредиторларына қосылу нысанында қайта ұйымдастыру туралы жазбаша хабарлама жiберуге және бұқаралық ақпарат құралдарында тиiстi хабарландыру беруге мiндеттi. Хабарламаға өткiзу актiсi, сондай-ақ қосылу жүзеге асырылатын қоғамның атауы мен орналасқан жерi туралы мәлiмет қоса тiркеледi. 

Қоғамның бөлiнуi

   Қоғамның жаңадан пайда болатын қоғамдарға өзiнiң бүкiл мүлкiн, құқықтары мен мiндеттерiн бере отырып, өз қызметiн тоқтатуы қоғамның бөлiнуi деп танылады. Бұл орайда бөлiнетiн қоғамның құқықтары мен мiндеттерi бөлiну балансына сәйкес жаңадан пайда болатын қоғамдарға ауысады.