Кәсіпорындағы шығындар құрылымын ұйымдастыру мен басқарудың теориялық негіздері

      Автономдық  коэффициенті немесе тәуелсіздік коэффициент. 

                  Кавт =  Меншікті капитал / Баланс валютасы ≥ 0,5-0,6  (5) 

     К авт ₂₀₀₈ = 21666 / 54488 = 0,4 ≤ 0,5 – 0,6                             

     К авт₂₀₀₉= 27237 / 54104 = 0,5 ≤ 0,5 – 0,6                             

     К авт₂₀₁₀ = 27237 / 57761 = 0,47 ≤ 0,5 – 0,6   

                 

     Кәсіпорынның 2008 жылдан 2010 жылға қарай қаржылық тауелсіз емес, себебі меншіктік капиталдың үлесі төмен және корпорация активтерді өз капиталынан қаржыландыра алмайды.

      Тәуелділік  коэффициенті. 

                        Кт = Міндеттемелер / Баланс валютасы  ≥ 0,4 – 0,5     (6) 

     Кт ₂₀₀₈ = 32822 / 54488 = 0,6  ≥ 0,4 – 0,5                  

     Кт ₂₀₀₉  = 30524 / 57761 = 0,53 ≥ 0,4 – 0,5

     Кт ₂₀₁₀ = 102849 / 156953 = 0,66 ≥ 0,4 – 0,5

     Кәсіпорынның  қарыз капиталына тәуелділігі жоғары екенін көрсетілген. Меншікті қаржаттар есебінен қаржыландыра алмағандықтан қарыз капиталы көп тартылған.

      Қаржыландыру  коэффициенті. 

                  К қ = Меншікті капитал / Міндеттемелер ≥ 1    (7) 

     К қ₂₀₀₈ = 21666 / 32822 = 0,66 ≤ 1

     К қ₂₀₀₉ = 27237 / 30524 = 0,89 ≤ 1

     К қ₂₀₁₀ = 54104 / 102849 = 0,53 ≤ 1 
 

Сурет 6. «Бобровка +» ЖШС-ның автономдық, тәуекелділік және қаржыландыру коэффициенттерінің динамикасы 

     Кәсіпорынның  қаржыландыру төмен, капитал мен  міндеттемелер есебінен активтердің  аз мөлшері ғана қаржыландырылады.

      Қаржылық  тұрақтылық коэффициенті. 

      К қар.тұр. = (Меншікті капитал + ҰММ) / Баланс валютасы ≥ 0,9    (8) 

     К қар.тұр. ₂₀₀₈ = (18102 + 21666) / 54488 = 0,73 ≤ 0,9  

     К қар.тұр. ₂₀₀₉ = (13282 + 27237) / 57761 = 0,7 ≤ 0,9  

     К қар.тұр. ₂₀₁₀ = (28447 + 54104) / 156953 = 0,53 ≤ 0,9  

     Кәсіпорынның  қаржыландыру коэффициенттері қауіпті 0,75 төмен мәнде орналасқан, корпорация қаржылық тұрақсыз.

      Инвестициялық коэффициент. 

                  К и = Капитал / Негізгі құрал ≥ 0,5       (9) 

     К и ₂₀₀₈ = 21666 / 32580 = 0,67 ≥ 0,5

     К и ₂₀₀₉ = 27237 / 28578 = 0,95 ≥ 0,5

     К и ₂₀₁₀ = 54104 / 126467 = 0,43 ≥ 0,5

     Кәсіпорының негізгі құралдарды өз қаражаттар есебінен сатып алады. Бірақ 2008 жылға қарғанада 2010 жылы негізгі құралдарды сатып  алу және қаржыландыру төмендеген. Бұл кәсіпорынның негізгі құралдарына деген қажеттілік төмен болуына байланысты.

      Маневрлілік коэффициенті. 

                  Кмане = МАҚ / Капитал ≥ 0,5               (10) 

     Кмане ₂₀₀₈ = (21666 – 18102) / 21666 = 0,16 ≥ 0,5 

     Кмане ₂₀₀₉ = (27237 – 13282) / 27237 = 0,51 ≥ 0,5 

     Кмане ₂₀₁₀ = (54104 – 28447) / 54104 = 0,47 ≥ 0,5   

 

Сурет 7. «Бобровка +» ЖШС-ның қаржылық, инвестициялық, маневрлілік клэффиценттерінің динамиикасы

      Кәсіпорынның  қаржылық жағдайы 2008 жылмен салыстырғанда 2010 жылы маневрлік коэффициенті төмендегені байқалады.

      Қорларды  меншікті айналым қаражаттарымен қамтамсыз ету коэффициенті.  

                  К қ.мақ қ.е= МАҚ / Қорлар ≥ 0,6             (11) 

     К қ.мақ қ.е₂₀₀₈ = (21666 – 18102) / 32580 = 0,11 ≥ 0,6

     К қ.мақ қ.е₂₀₀₉ = (27237 – 13282) / 28578 = 0,49 ≥ 0,6

     К қ.мақ қ.е₂₀₁₀ = (54104 – 28447) / 126467 = 0,2 ≥ 0,6

     Кәсіпорынның  толықтай меншікті айналым қаражаттар есебінен қорларды қамтамасыз етеді. 2008 жылмен салыстырғанда 2010 жылы бұл көрсеткіш төмендеген.

      Дебиторлық  және кредиторлық борыштың ара қатынасы коэффициенті. 

      К д.және к.б ара қат. = Дебиторлық берешек / Міндеттемелер ≥ 2    (12) 

     К д.және к.б ара қат.₂₀₀₈ = 2423 / 32822 = 0,07 ≤ 2

     К д.және к.б ара қат.₂₀₀₉ = 16268 / 30524 = 0,53 ≤ 2

     К д.және к.б ара қат.₂₀₁₀ = 1258 / 102849 = 0,01 ≤ 2

     Кәсіпорынның кредиторлық борышы дебиторлық борышпен қамтамасыз етілмеген, коэффициенттер нормаға сай келмейді.

      «Бобровка +» ЖШС кәсіпорынның мәліметтері негізінде баланс активінің өтімділік дәрежесі және оның пассивінің мерзімінің шұғылдығы бойынша баптарының тобы. 

     Кесте 6.

     «Бобровка +» ЖШС- ның баланс өтімділігі

 

     Жалпы баланс өтімділігі мына формуламен анықталады: 

     Кж.ө.= (А1 + 0,5А2 + 0,3А3) / (П1 + 0,5П2 + 0,3П3) ≥ 0,9               (13) 

      Кж.ө.₂₀₀₈ = (133 + 0,5 х 3065 х 0,3 х 8720) / (8008 + 0,5 х 6504 + 0,3 х18102) = 0,26 ≥ 0,9

      Кж.ө.₂₀₀₉ = (1969 + 0,5 х 17831 + 0,3 х 9384) /( 57323 + 0,5 х 0 + 0,3 х 13282) = 0,26 ≥ 0,9  

      Кж.ө.₂₀₁₀ = (255 + 0,5 х 1409 + 0,3 х 8898) / (57068 + 0,5 х 18536 + 0,3 х х28447) = 0,49 ≥ 0,9  

     Кәсіпорынның  жалпы баланс өтімділігі  2009 жылы нормаға жуықтау болды, 2010 жылы бұл  көрсеткіш төмен болды.

      Абсолютті өтімділік коэффициенті  

                                    Кабс.ө.= (АҚ + ҚҚ) / АМ ≥ 0,2-0,5                 (14) 

мұнда, АҚ – ақша қаражаттары;

        ҚҚ – құнды қағаздар.

      К абс.ө.₂₀₀₈ = 133 / 14720 = 0,0001

     К абс.ө.₂₀₀₉ = 1969 / 17242 = 0,11

     К абс.ө.₂₀₁₀ = 255 / 74402 = 0,001

     Ағымдағы  міндеттемелердің аз бөлігінің өтімділігі көрсетілген. 3 жылда да нормаға сай  келмейді.

      Аралық өтеу коэффициенті.  

     Каралық өтеу = (АҚ + ҚҚ + ДБ) / АМ ≥ 1              (15) 

мұнда, ДБ – дебиторлық берешек.

       К аралық өтеу ₂₀₀₈ = (133 + 2423) / 14720 = 0,17 ≥ 1

       К аралық өтеу ₂₀₀₉ = (1969 + 16268) / 17242 = 1,06 ≥ 1

       К аралық өтеу ₂₀₁₀ = (255 + 8898) / 74402 = 0,12 ≥ 1

      Баланстың аралық өтеу коэфициенті 2009 жылы ғана нормаға сай келеді, ал қалған екі жылда нормаға сай емес және төмен мөлшерде, бұл кәсіпорынның ақша қаражаттары мен дебиторлық берешегінің төмендеуімен байланысты.

      Ағымдағы өтімділік коэффициенті (жалпы өтеу коэффициенті)  

     Каө = АА / АМ ≥ 2                                (16) 

мұнда, АА – ағымдағы активтер;

       АМ – ағымдағы міндеттемелер.

     Каө ₂₀₀₈  = 13058 / 14720 = 0,89 < 2                   

     Каө ₂₀₀₉  = 29184 / 17242 = 1,69 < 2

     Каө ₂₀₁₀  = 10562 / 74402 = 0,14 < 2

     Берілген  шектеу кәсіпорынның өтімді құралдарға тиімді қажеттілік деңгейі ағымдағы міндеттемелерден  2 есе асуы қажет екендігін көрсетеді.   

     Жалпы алғанда соңғы екі өтімділік  коэффициенттерінің шамалары талап  етілген шектеуге жауап бермейді, жыл соңында олардың мәндері  азайып отыр. Сондықтан алдағы уақытта бұл құбылыстың қайталанбасы үшін, оның себептерін анықтаған жөн.

            Активтердің табыстылығы = Таза табыс / Активтер сомасы.       (17) 

          Активтердің табыстылығы ₂₀₀₈ = 12217 / 54488 = 0,22               

     Активтердің табыстылығы ₂₀₀₉ = 8359 / 57761= 0,14

     Активтердің табыстылығы ₂₀₁₀ = 30781 / 156953 = 0,19

     Кәсіпорынның  активтерінің табыстылығы 2008 жылы -0,22 болса, 2010 жылы бұл 0,19 азайған.  

      Меншікті  капитал табыстылығы = Таза табыс / Капитал сомасы         (18) 

     Меншікті  капитал табыстылығы ₂₀₀₈ = 12217 / 21666 = 0,56  

     Меншікті  капитал табыстылығы ₂₀₀₉ = 8359/ 27237 = 0,31

     Меншікті  капитал табыстылығы ₂₀₁₀ = 30781 / 54104 = 0,57

     Кәсіпорынның  меншіктік капитал табыстылығы 2008 жылы 0,56 құраса, 2010 жылы ол 0,57 болды, яғни капиталға салған әр бір теңгеден 57 тиын  табыс алады. 

      Сату  табысының коэффициенті =Жалпы табыс / Өнімді өткізуден түскен түсім                                                                                            (19) 

     Сату  табысының коэффициенті₂₀₀₈ = 13379 / 30251 = 0,44