Кәсіпорындағы шығындар құрылымын ұйымдастыру мен басқарудың теориялық негіздері

      Кәсіпорынның  ұзақ мерзімді қарыздары, бюджеттен  тыс төлемдер бойынша және салық  бойынша міндеттемелері жоқ.

      «Бобровка +» ЖШС облыс орталығынан 35 шақырым  жерде орналасқан.

      «Бобровка +» ЖШС-ның директоры Қырықбаев Талғат Манапұлының жоғары  ауылшаруашылық білімі бар. Ауылшаруашылық саласында қызмет ету мерзімі 27 жыл. Ауылшаруашылық өндірісінің технологияларын жетік меңгерген, білімді ұйымдастырушы.

      Негізгі құрылтайшы директор   Қырықбаев Талғат Манапұлы акцияның-

50 %, ал қалған 106 сенімгерлер-50 %  иеленеді. 

      Кәсіпорында жоғары мамандандырылған штат бар. Сондай-ақ сүт өнімін шығару саласында жоғары өндірістік және интелектуалды потенциалға ие тәжірибелі мамандар бар. Мамандар өндірістік процесте пайда болған авариялық, дағдарыстық жағдайларды аз уақыт аралығында түзете алады.   

     Кесте 4

     «Бобровка +»ЖШС-ның баланс активтерінің құрамы мен құрылуын тікелей талдау

 

      4 – ші кестенің жалғасы

 

 

Сурет 4. «Бобровка +»ЖШС-ның баланс активінің өтімділігінің динамикасы 

 
 

Сурет 5. «Бобровка +»ЖШС-ның баланс пассивінң өтімділігінің динамикасы 
 

     Қорытынды: кәсіпорынның ақша қаражаттары 2009 жылы жоғарылап,  2010  7 есе кеміген байқалады, себебі кәсіпорының өткізетін өнімдерінің көлемі азаюына байланысты. Қысқа мерзімді активтер 2008 жылы 23,96 ,ал 2009 50,5,    2010 жылы 6,73 құрайды.

     Негізгі құралдар жыл сайын артуда, бұл  кәсіпорынның негізгі құралдарды сатып алумен байланысты. Кәсіпорынның қысқа мерзімді кредиторлық берешегі көбейген, ол 2008 жылда 11,94 % құраса, 2010 жылы бұл көрсеткіш 33,34 % көбейген. Бұл кәсіпорын үшін жағымсыз жағдай. Ал ұзақ мерзімді міндеттемелер  2008 жылмен салыстырғанда  2 есе азайған.

      

      Кесте 5

      «Бобровка +»ЖШС-ның баланс активтерінің құрамы мен құрылуын көлденең талдау

 

     Кәсіпорынның 2008 жылға қарағанда 2009 жылы қысқа  мерзімді активтері өскен, ол +123,49 % құрайды. Ал ұзақ мерзімді активтердің  керісінше азайғаны байқалады, -31,02.

     Кәсіпорынның 2009 жылмен 2010 жылды салыстығанда ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді активтердің азайғаны байқалады. 2010 жылы кәсіпорынның қысқа және ұзақ мерзімді міндетемелері де өскен.

     «Бобровка +»ЖШС-ның қаржылық жағдайына экспрес талдау жүргіземіз. Экспрес талдаудың негізгі үш көрсеткішін есептейміз, олар келесідей:

      1) Ағымдағы өтімділік коэффиценті

 

     Каө = АА / АМ ≥ 2                                                  (1) 

мұнда, АА – ағымдағы активтер;

  АМ – ағымдағы міндеттемелер.

        Каө ₂₀₀₈  = 13058 / 14720 = 0,89 < 2                   

        Каө ₂₀₀₉  = 29184 / 17242 = 1,69 < 2

        Каө ₂₀₁₀  = 10562 / 74402 = 0,14 < 2 

     Кәсіпорынның  ағымдағы өтімділік коэффициенті 3 жылда да нормадан төмен, бірақ кәсіпорын үшін қауіпті емес.

      2) Меншікті айналым қаражаттарының қамтамасыз ету коэффициенті 

     Кмақ = МАҚ / АА ≥                                                (2) 

     МАҚ = МК – ҰМА                                                (3) 

мұнда, МК – меншікті капитал;

       ҰМА – ұзақ мерзімді активтер.

        Кмақ ₂₀₀₈  = (21666-18102) / 13058 = 0,27 < 1          

        Кмақ ₂₀₀₉ = (27237-13282) / 29184 = 0,48 < 1

        Кмақ ₂₀₁₀ = (54104-28447) / 10562 = 2,43 < 1 

      Кәсіпорынның  меншікті айналым қаражаттары 2008 жылға  қаранда 2010 жылда 2 есе азайған, бұл  кәсіпорынның ағымдағы активтердің 2010 жылы төмендеуіне байланысты.

     Жоғарыдағы 2 коэффиценттің нормаға сай болмауына байланысты төлем қабілеттілікті қалпына келтіру коэффициентін есептейміз.

     3) Төлем қабілеттілікті қалпына келтіру коэффиценті  

                        Ктққ = (Каөа + М / Ұ (Каөа – Каөб)) / Каөн ≥ 0,1                       (4) 

мұнда, М – төлем қабілеттілігін қалпына келтіру мерзімі (6 ай);

        Ұ – есеп беру мерзімінің ұзақтығы (ай)                                              

            Каөа, Каөб- ағымдағы өтімділік коэффицентінің  есеп беру мерзімінің аяғына  және басына;

            Каөн – ағымдағы өтімділік  коэффицентнің нормативі.

      Ктққ _2008-2009 = 1,69 + 6 / 12 (1,69 – 0,89)) / 2 = 1,05

          Ктққ _2009-2010 = 0,14 +6 / 12 (0,14-0,69)) / 2 = - 0,32

     Кәсіпорынның 2008-2009 жылдардағы төлем қабілеттілігін калпына келтіру коэффиценті  нормаға сай, ал 2009-2010 жылдары төлем қабілеттілігін калпына келтіру коэффиценті - 0,32- ні құрайды, яғни кәсіпорын өз міндеттемелері бойынша жауап бере алмайды.

        «Бобровка +»ЖШС-ның баланс құрамы мен құрылуына талдау жасалды, ендігі кезекте кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығы мен өтімділігін талдаймыз. 
 

     2.2 Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығы мен өтімділігін талдау. 

   Нарық қатынасы жағдайында кәсіпорынның қызметі  және оның дамуы көбіне өзін өзі қаржыландырумен, яғни меншікті капиталдың көмегімен жүзеге асырылады. Талдау жүргізушінің келесі әрекеті баланс активінің құрылу көздерін талдау болады. Бұл кезде кәсіпорын мүлкінің келіп түсуі, оны сатып алу және оны құрылуы да, кәсіпорынның өзінің де, қарызға алынған капиталдың да есебінен жүргізілуі мүмкін екендігін есте сақтау керек. Ал меншікті капитал мен қарызға алынған капиталдың арасындағы қатынас оның қаржылық тұрақтылығын көрсетеді.