Кәсіпорын экономикасы

Баламалы  шығындар пайдаланылмаған мүліктің шығыны олар бір әрекетті таңдау,екінші әрекетті пайда болдырмаған кезде қолдан шыққан пайданы білдіреді.

Қайтарымсыз шығындар бұлар бұрын болған шығындар. Олар болашақ шығындарға әсер ете  алмайды және ешқандай осы шақтағы  немесе болашақтағы іс-қимылдар оны өзгерте алмайды, мәселен сатыпалынған жабдықтың бастапқы құны мен мен материалдық қорларын жасау шығындары.

Дифференциалды  шығындар екі баламалы мөлшердегі қараған  кезде шығындарды ажырататын шама дифференциалды шығындарда қосымша немесе өсетін шығындар деп аталады.

Маржиналдық шығындар өнімнің барлық шығындарына емес, бірлігіне шыққандағы қосымша шығындар. Маржиналды шығындар әдетте әртүрлі өндіріс көлемінде сан қилы болады. өйткені өндіріс процесінің тиімділігіне қарай өзгереді.  
 

Кәсіпорынның  өндірістік бағдарламасы 

Кәсіпорынның  өндірістік бағдарламасы бұл белгілі өнімнің ассортименті мен сапасының нақты және көрсетілген құнының өндірістік және өндіру жоспары.

өндірістік бағдарламаның  мұндай дамуы тауардың дамуына әкеліп мынандай мүмкіндіктер береді:

1. кәсіпорынның қойған мақсатына жетуге
2. тұтынушылардың қажеттіліктерін қанағаттандыру
3. өндірістік қуатты эфектілі қолдану
4. бәсекелестің артықшылығын қалыптастыруға

 

Өндірістік бағдарламаның  базалық анықтамасы құрастылады: 1) кәсіпорынның стратегиялық және ағымдық мақсаттары

2) тауар стратегиясы

3) нарықтық коньюктураны зерттеу нәтижесі

4)кәсіпорын ресурстары және ғылыми өндірістік мүмкіндіктер

Кәсіпорынның  өндірістік бағдарламасы тауар ұсынысының көлем сәйкестігін және нарық  құрылым сұранысын қамтамасыз ету.

Рентабельділік  бұл – кәсіпорын шығын шығармай, бірақ ешқандай пайда таппай кіріс көруі

1. П=СМ-ТШ

П-пайда, СМ-марж.өндіру көлемі мен өндіріс шығындарының айырмасы

ТШ-тұрақты шығындар

Рентабельділіктің мағынасы мына формула арқылы айқын  көрінеді:

2. Рм=ТШ/а өндірудегі валдық маржаның үлесі

3. ТС=ТШ/(Р(тауар бағасы)-АШБ)   Тауардың тұрақты шығын бірлігі

4. а=Р*Шк-АШБ*Шк шығын көлемі 

Тәуекел ұғымы және түрлері  

Тәуекел бұл:

• мүмкін болатын қауіп
• қолайлы нәтиже болар деген үмітпен шешім қабылдау
• нәтиже анықталмаған жағдайда шешім қабылдау
• адамдардың қызметтерінің кез-келген саласындағы.............

 

Сақтандыру тәуекелі бұл сақтандыру жүргізуі негіз болған белгілі бір ықтималды оқиға  сақтандыру тәуекелінің мағынасы.

• сақтандыру жағдайының салдарынан зиян кешу ықтималдығы.
• Нақты сақтандыру жағдайы, яғни сақтандыру жүргізуге мәжбүрленген нақты бір қауіп тәуекелі су басу тәуекелі, авария тәуекелі және т.с.с.
• Бұл мағынада сақтандыру тәуекелдігінің тізімі сақтандыру объектісінен құрылады.

 

Тәуекел функциясы  – қоғамдық өндіріс процесіне  адамдардың басқа да қызметіне, олардың өміріне,денсаулығына және еңбек қабілеттілігіне потенциалды қолайсыз әсер ету.

Тәуекел  көздері:

-табиғаттың  апатты күштері;

- сыртқы қолайсыз  факторлар

- адамның әрекеті  немесе әрекетсіздігі.

Шығу тегі бойынша  тәуекелдер былай жіктеледі:

1. табиғи тәуекелдер (табиғи апаттар)
2. техногендік тәуекелдер (авариялар, техниканың, құралдардың істен шығуы)
3. антропогенді тәуекелдерүшінші тұлғалардың қателіктері
4. саяси тәуекелдер (әскери әрекеттер, мемлекеттік билік және басқару органдарының шешімдері)

 

сақтандыру жағдайы  орын алған кезде кез-келген нақты  бір тәуекелі оның пайда болуына  немесе жүзеге асуына қарай әр түрлі  жіктелген топтарға  жатқызылуы мүмкін.0

                                     Бизнес жоспар 

Бизнес жоспар бұл іскер жобаның негіздемесі. Бизнес жоспардың құрылымы өзіне арналған міндеттерге тәуелді. Жалпы бизнес жоспар  келесі бөлімдерден құралады. Титул парағы:1)құжаттың аты, жобаның аты, шағын кәсіпорынның пішіні, өңдеушілердің аты-жөнін, шағын кәсіпорынның  деректемелері мен бизнес жоспарды  жасаудың орны мен уақытын белгілеуден тұрады.

2) анотация  – барлық бөлімдердің қысқаша  нәтижелерін құрайды.

3) Құпиялық  меморандум-әсіресе фирманың дамуының  перспективті саясатына қатысты  бизнес жоспардағыбар ақпараттың  құпиялылығы туралы әлеуетті инвестицияларды  ескерту үшін қажет

4)мазмұны  –бизнес жоспардың мазмұнына  оңай бейімделуге және қажетті  ақпараттарды тез табуға мүмкіндік  береді. Ол бөлімде жоспардың  тізімін береді:

1 бөлім.  Фирманың мүмкіндігі – бұл  бөлімнің көлемі 3-4 беттен аспауы керек. Ағымдағы жағдайлар ұйымдастыру құрылымы шағын кәсіпорын жетістіктері туралы мәліметтер қарастырылады. Осы бөліммен жұмыс істеу  өте маңызды. Өйткені кәсіпкерлік жобаның тартымдылығы  көрсетілмесе бизнес жоспарды ары иқарай инвесторлар оқымауы да мүмкін.

II. тауар түрлері. Шағын кәсіпорынның тауарлық саясатының параметрлері қарастырылады. Осы бөлімді жазуда кәсіпкерге төмендегілер қажет:

1.тұтынушыларға  ұсынылатын тауарға деген сұраныс  пен сатып алушылардың қажеттілігін  бағалау

2. тұтынушылардың  қажеттілігіндегі өзгерістер үрдісін болжау

III. тауарларды өткізу нарығы. Дайын өнімді өткізу нарығының сыймдылығы мен жағдайы сұраныстың құралы мен деңгейіне түрлі факторлардың әсер етуі. Нарықты сигменттеу. Фирма игере алатын үлесін анықтау.

IV. Өткізу нарығындағы бәсеке. Негізгі бәсекелестер анықталады. Олардың стратегиясы мен тактикасыәлсіз және күшті жақтары сипатталады. Нарықтағы бәсеке деңгейі және сәйкес бәсекелік стратегиясы бағаланады. Өзінің бәсекелестерін талдай отырып оларды аса адал бағалауы қажет. Олардан қорыұпауы қажет, табысқа жетуге нақты мүмкіндіктерге жол ашатын стратегиялық әлсіз жақтарын табуға тырысу қажет.

  V. Маркетингтік жоспар. өнімнің нарыққа шығу жоспары құрылады: баға саясаты, тауар қозғалысы, өнім қозғалысындағы негізгі параметрлер беріледі.

VI. өндіріс жоспары шағын кәсіпорынның  өндірістік саясатының параметрлері белгіленеді. Оның өндірістік мүмкіндіктері технологиялық қамтамасыз  етумен өндірістік қызметінің салдары анықталады. Осы бөлімнің негізгі көрсеткіштерін есептеу болашақтағы 2-3 жылға жасалған жөн.

VII. ұйымдастыру жоспары. Жобаның кадрлық қамтамасыз етуін бейнелейді. Басқару құрылымын белгілеу, қызметтер қабылдау, әріптестер тарту бойынша ұйымдастыру. Іс шаралардың жоспары құрылады. Жобаны жүзеге асыру тәртібі белгіленеді.

VIII. фирма қызметкерлерін құқықтық қамтамасыз ету. Кәсіпорынның ұйымдастыру құқықтық нысаны мен меншіе нысанын таңдауға негізделеді. Берілген жобаның табысына әсер ететін бұл нысанның әрқайсысының өзіндік  ерекшеліктері оң және теріс жақтары бар. Сонымен қатар бұл бөлімде өзінің елімен қатар шет елдерде де шағын фирманың қызметін реттейтін барлық заңды және құқықтық құжаттар көрсетілуі тиіс.

IX. тәуекелді бағалау және сақтандыру. Кәсіпорынның тәуекелділігімен ескерту шараларды форс-мажорлық жағдайлар инвестр әріптестерлерге кепілдеме көрсетіледі.

X. Қаржылық жоспар. Шағын фирманың өндірістік шаруашылық  қызметінің тиімділігін сипаттайтын. Негізгі қаржылық көрсеткіштерді талдау және жоспарлау есепті құжаттардың жинағы ұсынылады. Бұл берілген бөлімде есепті кезеңге көрсеткіштердің жоспарлы және нақты алынған мөлшерлі келесідей жоспарлы есепті құжаттардың жүйесінде көрсету қажет:

1) оперативті  жоспар

2) табыстар  мен шығыстар

3)ақша  құралдарының жоспары

4) баланстық  есеп

XI. қаржыландыру стратегиясы. Шағын фирманың инвесторлық саясатының мәнін ашады. Соның ішінде мынадай сұрақтарға жауап береді. 1. бизнес жоспарға ұсынылған жобаны жүзеге  асыру үшін қанша құрал керек?

2. Қажетті құралдарды қай жерден және қандай түрде алуға болады.
3. Инвестицияларды қалай жақсы пайдаланған жөн?
4. Инвесторлар қашан табыс алып келе бастайды.

Бұл сұрақтарға жауаптар қаржылық жоспар бөлімінде көрсетілген есептеулерге негізделеді. Қосымшалар бұл ақпарат  қосымша сипатқа ие ережеге сәйкес мамандар үшін қызығушылық  туғызатын  ақпаратты көрсетеді.