Кассакдагы есеп айрысу шотындагы акша каражаттары

11 Есеп айырысу  шотына келіп түскен акциялардың  дивидендтері 441 724

12 Есеп айырысу  шотына облигациялардан пайыз  түрінде келіп түскен табыстар 441 724

13 Есеп айырысу  шотына келіп түскен ұзақ мерзімді  инвестициялар дивидендтер сомасы 441 724  

14

 Есеп айырысу  шотына құнды қағаздарды сатқаннан  келіптүскенсома 

441

723

15 Кәсіпорынның  өз акциясын қайта сатудан  есеп айырысу шотына келіп  түскен табысы 441 521  

16

 Жолдағы деп  есептелінген ақша қаражаттарының есеп айырысу шотына келіп түсуі

441 411

17 Бюджетке төленген  салық сомасының артығы есеп  айырысу шотына қайтарылды 441 631,633,634

18 Есеп айырысу  шотына келіп түскен атқарушы  органдардың субсидиялары 441 726

19 Бағасы есеп  айырысу шотынан төленіп кіріске алынған материалдық емес активтер 101-106 441

20 Құны есеп  айырысу шотынан төленіп кіріске  алынған негізгі құралдар 121-125 441

21 Құны есеп  айырысу шотынан төленген монтаждауды  қажет ететін бөлшектерді кіріске  алу 126 441

22 Негізгі табынды толтыру үшін жас малдарды бағып өсіруге кеткен шығындар есеп айырысу шотынан төленді 126 441

23 Ағымдағы айдың  қысқа мерзімді жалдық міндеттемесі  есеп айырысу шотынан төленді  811,821,

937,947,

687 441

24 Материалдарды  қосалқы бөлшектерді сатып алу үшін алдын ала аванс ретінде есеп айырысу шотынан төленген сома 351 441

25 Қызмет көрсетушілерге, орындаушыларға істейтін жұмыстары  үшін алдын ала аванс ретінде  есеп айырысу шотынан төленген  ақша қаражаттары 352 441

26 Алынған құнды  қағаздардың құны есеп айырысу шотынан төленді 401-403 441  

27  

 Банк және  банктен тыс мекемелерден алынған  несиелер есеп айырысу шотынан  қайтарылды  

601-603  

441

28 Үлес қосушыларға,  акционерлерге есептелінген дивиденд  сомасы есеп айырысу шотынан  төленді 621-622 441

29 Заңды тұлғалар  мен жеке адамдардан ұсталынған  табыс салығы есеп айырысу  шотынан бюджетке аударылды 631,634 441

30 Қосылған құнға  салынған салық сомасы есеп  айырысу шотынан бюджетке аударылды  633 441

31 Сақтандыру  компаниясына сақтандыру төлемі  есеп айырысу шотынан аударылды 651 441

32 Әлеуметтік  салық сомасы есеп айырысу  шотынан бюджетке аударылды 634 441

33 Жабдықтаушылардан  алынған тауарлар үшін берешек  сома есеп айырысу шотынан  аударылды 671 441

34 Ұзақ мерзімді  жал төлемі есеп айырысу шотынан аударылды 683 441

35 Құнды қағаздарды  сатуға байланысты кеткен шығындар  сомасы есеп айырысу шотынан  төленді 843 441

36 Еңбекақы,зейнетақы  және тағы да басқа төлемдерді  төлеу үшін есеп айырысу шотынан  кассаға ақша алынды 451 441  

 ΙΙΙ-ТАРАУ.  Ақшасыз есеп айырысудың нысандары  

 Ақшасыз есеп  айырысудың негізгі нысандары:  төлем тапсырмалық , аккредитивтік,  чекпен есеп айырысу, төлем-талап  тапсырмалық нысандары. 

1. Төлем тапсырмалық  нысан. 

 Қазіргі жағдайда  қолма-қол ақшасыз есеп айырысудың  ең кең тараған нысаны. Төлем тапсырмасы дегеніміз – төлеушінің өзіне қызмет көрсететін банкіге өз есеп шотынан тиісті соманы ақша алушының есеп шотына аударуға беретін бұйрығы. Төлем тапсырмасы арқылы кейінгі төлемнің операциясын жүргізудің дәйектілігі төмендегідей:

1. Тауар жеткізуші  келісім шартқа сәйкес тауарын  жөнелткеннен кейін төлеушінің  атына фактура шот ұсынады. 

2. Сатып алушы  тауарды алғаннан кейін төлем  тапсырмасының жинақтамасын толтырып, оған фактура шотын қосып, өзіне  қызмет көрсететін банкіге тапсырады.

3. Құжаттарды  тиісті тексеруден өткізгеннен  кейін банк көрсетілген соманы  сатып алушының есеп шотынан  шығарады да : а. Тауар жеткізушінің  есеп шотына түсіреді. Егер олардың  шоттары сол банкте болса. 

 б. Басқа  банктегі тауар жеткізушінің  есеп шотына аударады.

4. Тауар жеткізушіге  қызмет көрсететін банк түскен  соманы соның есеп шотына есепке  жатқызады. 

2.Аккредитивтік  нысан 

 Аккредитивтік  нысанды қолданғанда құжаттардың  айналымы келесі түрде өткізіледі:

1. Жасалған шартқа  сәйкес тауар өндіруші өнлірілген тауарының жөнелтуге дайын екенін сатып алушыға хабарлайды және одан аккредитив ұсынуын талап етеді.

2. Сатып алушы  бұл хабарды алғаннан кейін  өзіне қызмет ететін банкке  белгіленген тәртіп бойынша аккредитивтік  өтініш береді.Ол өтініште аккредитивті қандай жағдайда пайдалануға болатынын көрсетеді.

3. Сатып алушыға  қызмет ететін банк көрсетілген  ақшаны сатып алушының есеп  шотынан шығарады да, оны аккредитивтер  деген шотқа жатқызады. 

4. Тауар жөнелтушінің  банкісі аккредитивті сомасын  "төленетін аккредитивтер”деген шотқа есепке алады және бұл жөнінде тауар жөнелтушіге хабарлайды.

5. Тауар жөнелтуші  шартта көрсетілген талаптарға  сәйкес дайындалған өнімін сатып  алушыға жөнелтеді. Сонымен қатар  тауардың жөнелтілгенін дәлелдейтін  барлық құжаттарды өз банкісіне тапсырады.

6. Бұл банк  тиісті соманы тауар жөнелтушінің  есеп шотына түсіреді.  

3. Чекпен есеп  айырысу нысаны 

 Бұл қай  жағынан алып қарағанда да  өте ыңғайлы нысан. Осы нысанмен  есеп айырысу үшін тауар сатып  алушы өтініш беріп, өзіне қызмет ететін банктен 10,25,50 чегі бар чек кітапшасын сатып алады. Чектің бұдан былай қозғалысы мынадай:

1. Сатып алушы  алмақшы болған тауарды іріктеп  алады да, оның сомасына чек  жазып береді.

2. Чек ұстаушы  сол чекті келесі күні ( тәртіп  бойынша 10 күннің ішінде ) сатып алушының банкісіне төлеуге ұсынады.

3. Сатып алушының  банкісі бұл чектің сомасын  тауар жіберушінің есеп шотынан  есепке алады.Егер оның есеп  шоты басқа банкіде болса, тиісті  соманы сол банкке аударады.

 Банк чек  берушіден ( немесе чек ұстаушыдан ) чекті қабылдамауына болады, егер де мынадай жағдайлары анықталса:

- егер де  жазумен жазылған сомасы цифрмен  көрсетілмеген болса; 

- чектің мерзімі  өтіп кетсе; 

- төлем құжаттарында  жасанды жазулардың белгілері  бар болса; 

- чек әртүрлі қолмен және әртүрлі сиямен жазылған болса;

- чектің қорғалу  деңгейі оның талабына сай  келмесе; 

- чекте көрсетілген  реквизиттер қате болса; 

- чектегі қойылған  қолда үлгі ретінде қабылданған  құжаттардағы қолымен сәйкес  келмесе; 

- чектің жабу  сомалары жеткілікті болмаса;

- чектің басқа  да дефектілері бар болса. 

4. Төлем-талап  тапсырмалық нысаны 

 Есеп айырысудың  төлем-талап тапсырмалық нысаны  былай жүзеге асырылады: 

1. Тауар жөнелтуші  тауарын жөнелткеннен кейін шарт  бойынша төлем-талап тапсырмалық нысанға сәйкес құжаттың жинақтамасын толтырады. Содан кейін сол құжатты тауар, көлік, жүк құжаттарымен бірге сатып алушының банкісіне жібереді.

2. Ол банк  бұл құжаттарды төлеуге келісім  беру үшін сатып алушыға береді.

3. Банктік 3 күннің  ішінде сатып алушы ұсынылған төлемді не толығымен, не ішінара төлеуге келісімін береді.Өзінің шешімін сатып алушы құжаттың керек бөлігіне жазып, қайтадан банкке тапсырады.

4. Бұл банк  тиісті соманы сатып алушының  шотынан шығарып, тауар жөнелтушінің  банкісіне аударады.

5. Ол банк  түскен соманы тауар жөнелтушінің  есеп шотына есепке алады.  

 ΙV-ТАРАУ.  Банктердегi арнайы шоттардағы ақшалай  қаржылар есебi  

 Кәсiпорындар  ұйымдар, фирмалар үздерiнiң ақшалай  қаржыларын сақтауға банк мекемесiнен  арнайы шот ашуына болады. Бұл шотта ашылған аккредетивтердегi ақшалай қаржылар, чек кiтапшаларындағы ақшалай қаржылар, банктердегi арнайы шоттардағы ақшалар және басқа да ақшалай қаржылыр есептелiнедi.

 Аккредитивтермен  есеп айырысу. Шаруашылық субъектiлер  421- «Аккредитивтердегi ақшалай қаржылар» - деп аталатын шотта жабдықтаушы және басқа да кәсiпорындар мен ұйымдардың, фирмалардың аттарына ашылған аккредетивтегi ақша қаражаттарын есептейдi. Негiзiнен есеп айырысудың бұл түрi басқа қаладағы (субъектi орналасқан жерден басқа жерде тұратын) жабдықтаушылармен қолма қол ақшасыз есеп айырысу үшiн қолданылады. Есеп айырысудың бұл түрi басқа қолма қол ақшасыз есеп айырысуға ұқсас болып келедi. Бұл есеп айырысу құжаты бойынша сатып алушы үзiне қызмет күрсететiн банк мекемесi арқылы жабдықтаушының шоты ашылған, яғни оған қызмет күрсететiн банктен аккредетив ашады. Есеп айырысудың бұл түрi 1931 жылдан қолданылып келедi. Аккредитивтердегi ақшалай қаржылар бойынша есеп айырысу жабдықтаушыларға төлемнiң дер кезiнде түленуiн қамтамасыз етедi.

 Аккредитив-сатып  алушыға қызмет ететiн банк  мекемесiнiң осы кәсiпорынды немесе  ұйымды жабдықтайтын шаруашылық  субъектiсiне қызмет күрсететiн  банк мекемесiне тауарларының  жiберiлгендiгiн немесе қызметтерiнiң  күрсетiлгендiгiн дәлелдейтiн құжаттар  бойынша төлем түлеу жайлы тапсырмасы.

 Аккредитив  тек бiр ғана жабдықтаушымен  есеп айырысуға арналады. Ал аккредитивтiң  мерзiмi жабдықтаушы мен сатып  алушының арасындағы келiсiм-шартқа  сәйкес бекiтiледi. Бұл шартта мыналар  күрсетiлуi қажет: 

1. Түлеушiнiң  тапсырмасы бойынша аккредитивтi ашқан банктiң (банк имитенттiң) аталуы

2. Аккредитивтiң  түрi және оның орындалуы мен  пайдалануының әдiсi мен тәсiлi 

3. Аккредитив  бойынша қаржы (ақша) алу үшiн  жабдықтаушының үзiне қызмет ететiн  банкке тапсыруға тиiстi құжаттардың толық тiзiмi және нақты сипаттары

4. Тауарларды, материалдарды  тиеп-жүнелткеннен немесе жұмыстарды, қызметтердi орындағаннан кейiн құжаттардың  банк мекемесiне тапсырылу мерзiмi  және олардың орындалуына қойылатын  талаптар. Жабдықтаушыларға аккредитив  жайлы, яғни оның ашылғандығы туралы хабарлау.

5. Басқа да  керектi құжаттар мен шарттар. 

 Аккредитивтердiң  «үтелiнген» (депоненттелген) және  «үтелiнбеген» (депоненттелiнбеген) - деп аталатын түрлерi ашылуы  мүмкiн. Аккредитив сонымен қатар  «керi шақырылатын» және «керi шақырылмайтын» болып екi түрге бүлiнедi.

 Тапсырыс  берушiнiң үзiнiң шотындағы ақша  қаражаты есебiнен немесе оған  күрсететiн банкiнiң берген несиесiнiң  есебiнен жабдықтаушы кәсiпорынға  қызмет күрсететiн банкке келiсiм  - шарт бойынша алдын ала аударылған қаржысы - «Өтелiнген аккредетив (депоненттелген)» болып есептеледi.

 Ал сатып  алушы кәсiпорын мен жабдықтаушы  кәсiпорындарға қызмет күрсетушi банк мекемелерi арасында аккредитивте  күрсетiлген қаржы сомаларын аударуға  тек қана келiсiм-шарт жасалынып келiсiлген, яғни ақша әзiрге аударылмаған болса онда бұл - «Өтелiнбеген аккредитив» түрi қатарына жатқызылады.

 Аккредитив  ашу жайлы келiсiм-шартта қарастырылған  келiсiмдердi үзгертуге, жоюға  тек сатып алушы, яғни қаржы  түлеушi шаруашылық субъектiнiң ғана құқы болса, ондай аккредитив - «Керi шақырылатын аккредитив» болып саналады.

 Аккредитивтi  ашу үшiн төлем түлеушi кәсiпорын  үзiне қызмет күрсететiн банк  мекемесiне арыз бередi және  сонымен қатар мына құжаттарды  күрсетулерi қажет: 

1. Жабдықтаушы  шаруашылық субъектiсiнiң аты.

2. Аккредитив  ашылатын келiсiм-шарттың күшiрмесi.