Кассакдагы есеп айрысу шотындагы акша каражаттары

 Кассирдің  есебінде корреспонденцияланатын шоттарға белгі жасалады, содан соң оның деректері 451 – "Кассадағы ұлттық валюта түріндегі қолма-қол ақша” шотының дебеті мен кредиті бойынша машинограммаға немесе есеп регистрлеріне көшіріледі.

 Касса бойынша  операциялардың, яғни 451 шоттың кредиті мен дебеті есебін кассир жүргізеді. Регистрлерге жазулар бухгалтерияға кассир есебінің түсуіне қарай жүргізіледі. Бірыңғай корреспонденцияланған шоттардың сомалары біріктіріледі. Айдың аяғында есепті айдан кейінгі бірінші жұлдызына регистрлердегі қалдық шығарылады, ол кассирдің есебіне және Бас кітаптағы 451 шоттың қалдығына сәйкес келуге тиіс.  

 Касса бойынша  жүргізілетін бухгалтерлік есеп  операцияларының негізгі корреспонденциясы 

1

 Өндірілген  өнімдерді сатудан қолма-қол келіп  түскен ақша қаражаттары 451 701

2 Алынуға тиісті  жал төлемі кассаға келіп түсті  451 334

3 Келіп түсуге  тиісті жолдағы ақша қаражаттары  кассаға келіп түсті 451 411

4 Тауарларды  сатудан қолма-қол келіп түскен  ақша қаражаттары 451 702

5 Артық тұрған  материалдарды сатқаннан қолма-қол келіп түскен ақша 451 727

6 Жұмысшы қызметкерлерге  артық төленген еңбекақы сомасы  кассаға қайтарылды 451 333

7 Есеп беруге  тиісті адамдардың бұрын аванс  ретінде алып,жұмсамаған сомасы  кассаға қайтарылды 451 333

8 Жарғылық қорды  толтыру үшін үлес қосушылардан қолма-қол келіп түскен ақша 451 511

9 Заңды тұлғалар  мен жеке адамдардың берешек  қарызы кассаға қабылданды 451 333,334

10 Енщілес, тәуелді  серіктестіктердің берешек сомасы  кассаға келіп түсті 451 321-323  

11 Кассаға банк  және банктен тыс мекемелердің несиелері келіп түсті 451 601-603

12 Алынған материалдық  емес активтердің құны кассадан  төленді 101-106 451

13 Алынған құнды  қағаздардың құны кассадан төленді  401-403 451

14 Сатып алынған  материалдық құндылықтардың құны  кассадан төленді 201-208 451

15 Өнімдерді  сату және әкімшілік шығындары  кассадан төленді 811,821 451

16 Келіп түскен  тауарлардың құны кассадан төленді  222 451

17 Кассадан есеп  айырысу немесе валюталық шотқа  ақшалай түскен түсімдер аударылды  441,431 451

18 Субъектінің сатып алған өз меншігіндегі акциясын қайта сатудан түскен табыс кассаға қабылданды 451 521

19 Акционерлер  мен үлес қосушыларға есептелінген  дивидендтер сомасы кассадан  төленді 621-622 451

20 Жұмысшылар  мен қызметкерлерге есептелінген  еңбекақы сомасы кассадан төленді 681 451

21 Субъектінің  лауазымды тұлғалар алдындағы  борышы кассадан төленді 682 451

22 Құнды қағаздарды  сатуға байланысты шығындар кассадан  төленді 843 451

23 Есеп беруге  тиісті адамдарға кассадан төленген  сома 333 451

24 Субъектінің кассасынан жұмысшы қызметкерлерге берілген несие сомасы 333 451

25 Кассадан жұмысшы  қызметкерлердің депонеттелген(уақытында  алмаған) еңбекақы сомасы төленді  687 451

26 Банк немесе  банктен тыс мекемелерден алынған  несиелер сомасы кассадан қайтарылды 601-603 451  

2.2 Кассадағы  шетелдік валюта түріндегі қолма-қол  ақшаның есебі.  

 Шетел валютасымен  есеп айырысуды жүргізген кезде  субъектілер 452 шотын ашады. Валюта  кассасындағы есеп субъект кассасындағы  операцияларға ұқсас жүргізіледі,  тек оның айырмашылығы мынадай: кіріс және шығыс касса ордерлеріне, касса кітабында қаражаттар сомалары шетел валюталарымен және теңгеге айналдырылған түрінде көрсетіледі.

 Валюта кассасы  үшін жеке касса кітабы ашылады.  Валюта операциялары үлкен көлемде  жүргізілген кезде жеке машинограммалардың және басқа да есеп регистрлерінің жүргізілуі мүмкін.

 Валюта түскен  кезде 452-шоты дебеттеледі де  және мына төмендегі шоттар  кредиттеледі:

431-"Ел ішіндегі  валюталық шоттағы қолма-қол ақша”  шоты – валюта шотынан валюта  түскен кезде;

301-"Алынуға  тиісті қарыздар” шоты – кассаға  алынған валюта түсімінің сомасына;

725-"Бағам  айырмашылығынан түскен табыс”  шоты – тиісті шетел валюталарына  қатысты теңге бағамының құлдырауы  жағдайындағы бағам айырмашылықтарының  сомасына;

333-"Қызметкерлер мен басқа да адамдардың қарыздары” шоты – есеп беретін адамдардың кассаға өткізілген валюта түріндегі сомаларына.

 Валюта кассасынан  валюта берген кезде – 452-шот  кредиттеледі және мына төмендегі  шоттар дебеттеледі: 

333-"Қызметкерлер  мен басқа да адамдардың қарыздары” шоты – есебіне берілген шетел валютасының сомасына;

431-"Ел ішіндегі  валюталық шоттағы қолма-қол ақша”  шоты – валюта шотына өткізілген  валюта сомасына;

844-"Бағам  айырмашылығы бойынша шығыстар”  шоты – тиісті валюталарға  қатысты теңге бағамының көтерілуі нәтижесінде болған бағам айырмашылықтары сомасына.  

2.3 Субъектінің  оперативтік кассасындағы қолма-қол  ақшаның есебі.  

 Қоғамдық  тамақтандыру мен бөлшек сауда  кәсіпорындарының ерекшелігіне  байланысты олардан түсетін түсімнің басым көпшілігі қолма-қол ақша қаражаттары бойынша түсетіндіктен, оларға оперативтік кассасының есебін жүргізуге тура келеді. Оперативтік касса, әдетте, сауда залында орналасады.№1034 6 тамызда шыққан Қазақстан Республикасының Үкіметінің қаулысына сәйкес, қолма-қол ақшамен есеп айырысатын барлық шаруашылық жүргізуші субъектілердің Ережесі бекітілген. Аталған ережеде тыңшылық жадысы бар бақылаушы кассалық машинасын (ТЖБКМ) енгізуді ұсынған болатын.

 Кассалық  аппараттарды міндетті түрде  салық органдарында тіркеуден  өткізеді.Оны тіркеуден өткізу  үшін келесідей құжаттарды ұсыну  керек: арыз, заңды тұлғаның мемлекеттік  тіркеуден өткені туралы куәлігінің  көшірмесі, БКМ (бақылаушы кассалық  машина) поспорты, қолма-қол ақшаны тіркейтін журналы т.б. Салық органдары арыз бланкісінің дұрыс толтырылғанын және БКМ-ның белгіленген талапқа сәйкес келетіндігін тексеріп есепке қояды, сосын ТЖБКМ-на карточкасын береді. БКМ-ның пайдалану мерзімі біткен соң салық органына қайтарылады. БКМ қондырған кезде салық органының өкілетті инспекторы тыңшылықты жадында сақтайтын қондырғыға пароль енгізеді. Пароль шаруашылық жүргізуші субъектінің тіркеуден өткен салық органдарында сақталады.

 Ақша операциялық  кассаға түскен кезде 451”Операциялық кассадағы қолма-қол ақша” аралық шоты дебеттеледі және мына шоттар кредиттеледі:

701-"Дайын  өнімдерді сатудан түскен кіріс”, 704-"Көлік ұйымдарының жүктер  мен жолаушылар тасымалы жөніндегі  қызметтерінен түскен табыс”  шоттары және басқа да шоттар-кассаға алынған түсімнің сомасына;

301- "Алынуға  тиісті қарыздар” шоты – сатып  алашылар мен тапсырыс берушілердің  кассаға алынған сомаға.

 Кәсіпорын  кассасына түскен түсімді өткізгенде  – 451 шоты дебеттеледі де, ал 451 шотының "Операциялық кассадағы қолма-қол ақша” субшоты кредиттеледі.  

2.4 Есеп айырысу  шотындағы қолма-қол ақшаның есебі  

 Банкі шоттары  теңгемен де, шетелдік валютамен  де ашылуы мүмкін. Банк келісім  бойынша ағымдағы немесе корреспонденттік  шоттарын ашқан кезде, шот иесінің  пайдасына келіп түсетін ақшаны қабылдауды, оның өзіне немесе үшінші тараптарға тиесілі ақша сомаларын аудару жөніндегі ұйғарамын орындауды және басқа да қызмет түрлерін көрсетуді өз міндетіне алады. Банк шоттары бойынша жасалған келісім-шарты келесі мәліметтерден тұрады: реквизиттері, келісім мәні немесе келісім-шарттың жасалған нәрсесі, салық қызметі органдары берген салық төлеуші-шот иесінің тіркеме нөмірі, банктің көрсететін қызметінің шарты және оларды төлеу тәртібі. Келісімде жақтар тарапынан келісілген басқа да жағдайлар қарастырылуы мүмкін.

 Банк пен  Қазақстан Республикасының резиденті  – заңды тұлға мен оның жекелеген  құрылымдық бөлімшесі арасында  келісім жасау үшін: қойылған  қол үлгілері және мөр таңбасы  бар құжаты клиенттің салық  есебіне қойылғанын растайтын, салық қызметі органдары берген, белгіленген үлгідегі құжаты, аудандық еңбек және халықты әлеуметтік қолдау бөлімі берген шаруашылық жүргізуші субъектінің Қазақстан Республикасының Зейнеткерлік қорына жарналар төлеуші ретінде тіркелгендігі жөніндегі фактісін растайтын белгіленген үлгідегі құжаты, мемлекеттік тіркеуден өткендігін растайтын, өкілетті органдар берген белгіленген үлгідегі құжаттың көшірмесі немесе оған теңестірілген құжаттың көшірмесі, ҚР заң тәртібімен бекітіліп, куәландырылған құрылтайшылық құжаттың көшірмесі тапсырылады.  

 Банкте жинақ  шоттарын ашқан кезде, банктер  салымдарды салушылардан қабылдауға  келісім-шартта көрсетілген тәртіпте, оларға марапаттау төлеуге және  әрекет етіп тұрған заң актілері  мен келісім-шартта қарастырылған  тәртіпте және келісілген жағдайында салымдарды қайтаруға өз міндетіне алады.

 Егер де  банкте шот иесінің пайдасына  жаңылыс аударылып кеткен ақша  қаражаттарының фактісі анықталса,  онда ол сол қаражаттарды шот  иесіне хабарламай-ақ қатесін  жөндеуге құқылы. Бірақ бұл жағдай келісім-шартта қарастырылғаны жөн.

 Банктегі  шоттардың көшірмесін беру келісім-шартқа  сәйкес банктер арқылы жүзеге  асырылады. Банк шот иесіне  олардың есеп шоттарының көшірмелерін  беру қызметін электрондық тәсілмен, егер бұл келісімде қарастырылған болса, арнайы адам жұмсау арқылы жүзеге асырылады. Банк шот иесіне олардың есеп шоттарының көшірмелерін беру қызметін электрондық тәсілмен, егер бұл келісімде қарастырылған болса, арнайы адам жұмсау арқылы атқаруға құқылы. Банктердегі есепшоттары бойынша операцияларды тоқтату Қазақстан Республикасының заңына сәйкес, шот иесінің ақша қаражаттарының жұмсалынбауына немесе алуға тыйым салу құқығы бар өкілетті органдардың тиісті шешімдерінің негізінде жүзеге асады. Банкідегі есепшоттары бойынша операциялардың жаңартылуы осы шешімдерді қабылдаған тиісті органдардың жазбаша хабарландыруының немесе қаулыларының негізінде жүзеге асырылады.

 Жаңадан ашылатын  заңды тұлғалар Қазақстан Республикасының  заңына сәйкес жарлық капиталын  төлегенін қуаттайтын құжаттарды  ұсынуы тиіс, ол үшін банк келісім-шарттың негізінде оларға уақытша жинақ шоттарын ашады. Ал мемлекеттік тіркеуден өткен соң заңды тұлғаға ағымдағы шоттар ашады.

 Банкі шоттары  оның иесінің өтініші бойынша  жабылады.

 Заңды тұлға  – шот иесін тарату немесе  қайта ұйымдастыру кезінде, немесе заңды тұлғаның шотын бір жылдан астам, ал жеке тұлғалардың шотына үш жылдан астам кезеңде ақша келіп түспеуіне байланысты банкі шоттары жабылады, ал басқа жағдайда оны жабуға тыйым салынады.

 Банкідегі  есепшот жабылғаннан кейін субъект осы жөнінде он күндік мерзім ішінде шот иесінің банкідегі есепшоты жабылғандығы туралы хабарлама жасалуы тиіс.

 Есепшоты  жабылған кезде сондай-ақ иесінің  аты немесе есепшоттың нөмірі  өзгергенде – шот иесі қолдарындағы  пайдаланбаған чектерді банкіге қайтаруы керек.  

 Есеп айырысу  шоты бойынша жүргізілетін бухгалтерлік  есеп операцияларының негізгі  корреспонденциясы 

1 Есеп айырысу  шотына субъектінің жарғылық  қорын толтыру мақсатымен үлес  қосушылардан келіп түскен сома 441 511

2 Сатып алушылардан жіберілген өнім, көрсетілген қызмет, істелген жұмыстар үшін келіп түскен сома 441 301,321-323

3 Есеп айырысу  шотына вексельден келіп түскен  сома:

- негізгі берешектердің  қарыз сомасы;

- есептелінген  пайыздар.  

441

441  

302

332

4 Есеп айырысу шотына жалға алушылардан пайдаланғаны үшін түскен қаржы 441 724,332

5 Жалға алушылардан  жалға алып пайдаланғаны үшін  есептелінген пайыз сомасы есеп  айырысу шотына келіп түсті  441 724

6 Есеп айырысу  шотына кассадан келіп кіріске  алынған сома 441 451

7 Басқа да  берешектерден қарызын өтеу үшін  келіп түскен сома 441 334

8 Есеп айырысу  шотына келіп кірістелген банк  несиесі 441 601

9 Есеп айырысу  шотына банктегі арнайы шоттан  келіп түскен сома 441 423

10 Есеп айырысу  шотына келіп кірістелген банктен тыс мекемелердің несиесі 441 602