«АКА» ЖШС қаржылық жағдайын, ресурстардың ұйымдастырылуын талдау

     А2 – жылдам өтімді активтер (қысқа  мерзімді дебиторлық қарыздар) 
          - қысқа мерзімді дебиторлық қарыздар – 36231,7

     А 3- өтімділігі төмен активтер (запастар, ҚҚС, ұзақ мерзімді деьиторлық қарыздар, басқа да айналымдағы активтер) 
           - запастар –173873,2

           -басқа да айналымдағы активтер – 1640 мың тг.

           -ҚҚС – 5844,6

     А4 – қиын өтімді активтер ( ұзақ мерзімді активтердің барлық түрлері ) 498270,6 
          П1 – қысқа мерзімді міндеттемелер ( кредиторлық қарыздар)

• кредиторлық қарыздар – 115669,2

     П2 – қысқа мерзімді пассивтер (қысқа  мерзімді кредиттертер мен қарыздар, қызметкерлермен есеп айырысу, басқа  да қысқа мер. активтер ) 
           -басқа да қысқа мер. активтер – 5468,1 
          -міндетті және ерікті төлемдер – 1352,7

     П3 – ұзақ мерзімді міндеттемелер (ұзақ мерзімді пассивтер, болашақтағы табыс)

• ұзақ мерзімді дебиторлық қарыздар – 179888,6

     П4 – тұрақты пассвтер (кпитал, резервтер)

• жарғылқ қор – 103 мың тг.
• Резервті қор – 63366,2 мың тг.
• Бөлінбеген табыс – 351260,3 мың тг.

     Мына  теңсіздіктер орындалғанда баланс ликвидті болып табылады:

     А 1 ³ П 1; А 2 ³ П 2; А 3 ³ П 3; А 4 £ П 4.

     Теңсіздіктерге  оралатын болсақ:

1. А 1 ³ П 1  теңсіздігі бойынша ликвидті активтер қысқа мерзімді міндеттемелерден үлкен немесе тең болуы керек. Бұл теңсіздік орындалып тұр. А1, яғни ликвидті активтер П1 қысқа мерзімді мінднттемелерден 2,5 есе, яғни нақтырақ айтсақ 334642,8 мың теңгеге асып тұр. Бұл кәсіпорынның төлем қабілеттілігін көрсетеді.
2. А 2 ³ П 2 теңсіздігі орындалып тұр, яғни жылдам өтімді акивтер А2, қысқа мерзімді пассивтерден П2 үлкен. А2=36231,7 > П2= 6820,8 А2 улкен П2 29410,9 мың теңгеге артық болып тұр.
3. А 3 ³ П 3 Ұзақ мерзімді міндеттемелрден П3, өтімділігі төмен активтер А3 1469,2 мың теңгеге артық болғандықтан үшінші теңсіздік орындалып тұр.
4. А 4 £ П 4.    П4 = 414729,5  >  А4 = 302378,6. Төртінші теңсіздік бойынша қиын өтімді активтер тұрақты пассивтердерден 112350,9 мың теңгеге кем .

     Қорыта  келгенде жүргізілген зерттеулердің  нәтижелеріне сүйене отырып  Серіктестіктің қаржылық жағдайына  берілді. Есеп жазылу кезінде кәсіпорынның Кәсіпорынның қаржылық жағдайы, төлем қабілеттілігі, несие қабілеттілігі, активтерінің, мүлкінің құрылымы, қаржылық жағдайының ликвидтілігі тағы да басқа қаржылық жағдайына зерттеулер жүргізілді. Жүргізілген  қаржылық талдаулардың нәтижесінде  кәсіпорынның қаржылық жағдайына оң деген баға берілді. Серіктестік  несие және төлем қабілетті. Озіне  алынған міндеттемелерді уақытында  жауып отыруға мүмкіншілігі бар.

      3 «АКА» ЖШС-ның  ресурстарын пайдалану тиімділігі мен жетілдіру жолдары

     Жинақталған бухгалтерлік балансты  сараптау кезінде 2008 жылы 2007 жылға қарағанда жалпы активтер 71152,96 мың теңгеге немесе 39,67 %-ға артқан. Есепті кезең соңында, есепті кезеңнің басына қарағанда айналымнан тыс активтердің 1350440,3 мың теңгеге немесе 37,18 %-ға артқан. Ал айналымдақы қысқа мерзімді активтер 50802,63 мың теңгегн немесе 18,84 %-ға кеміген.

     Жыл соңында  жыл басымен салыстырғанда пассивтегі жарғылық және резервті капиталдың мөлшері 57,83 %-ды құрайды. Ол жыл басымен салыстырғанда 9831,9 мың теңгеге азайған. Бұл өзгеріс бөліндеген пайданың бір бөлігін өндіріске жұмсағаннан болғанын баланстан байқай аламыз.

     Қысқа мерзімді міндеттемелердің  пассивтегі үлесі жыл басымен салыстырғанда  айтарлықтай өзгермеген, ол 17,8 %-ды құрап  тұр. Бірақ жыл басымен салыстырғанда  ол 9,27 %-ға, яғни 10394,48 мың теңгеге  артқан. Пассивте ұзақ мерзімді активтер айтарлықтай өзгеріске ұшыраған, жыл басымен салыстырғанда ол 86,97 %-ға  артып, 83678,82 мың теңгеге  артқан. 
        Жалпы кәсіпорынның төлем қабілеттілігі және несие қабілеттілігі жоғары деңгейде. Бұл кәсіпорыннң қаржылық тұрақты екендігін көрсетеді. Кәсіпорын табысы жоғары деңгейде. Жоғары табыстан салық жеңілдіктерінің арқасында пайданың үлкен көлемді болатындығын байқадық. Барлық есептеулер, зерттеулер нәтижесіне сүйене отырып кәсіпорынның қаржылық жағдайына оң баға берілді. 
        Қаржылық жағдайды одан әрі дамыту, оны жақсарту үшін кәсіпорныға атқару керек жұмыстар тізімі: 
        1.Қазіргі заманғы есеп айырысуларды уақытылы тексеру арқылы дебиторлық қарыздардың сомасын азайту. Ол ақша қаражаты айналысқа түсуге мүмкіншілік табады.  
         2.Тауар-материалдық қорларды төмендету. Бұл да ақшаның айналысқа түсуіне мүмкіндік береді. 
        3.Өнімді нақтырақ тоқталатын болсақ, бидайды өңдеп сатуды мүмкіндігінше ұлғайту. 
         4. Тұрақты шығындарды үнемдеудің арқасында тауардың өзіндік құнын төмендету. 
        5.Өнім өндіру кезінде экологиялық сақтық, денсаулық қорғау, қауіпсіздік техникасы шараларына көңілді көбірек бөлу. 
       Кәсіпорын қызметінің тиімділігін арттырудың ең бір маңызды жолы - өзіндік құнды азайту болып табылады. Өнімнің өзіндік құнын төмендетудің бірден бір жолы - өндірілетін өнімнің көлемін арттыру болып табылады, өйткені бұл жағдайда өнім бірлігіне келетін тұрақты шығындардың мөлшері азаяды. 
         Өнім өндірудің қандай көлемінде, өткізуден түскен табыс өнімнің толық өзіндік құнына тең болатын және табыс та, шығын да болмайтын өткізудің қауіпті көлеміне қалай қол жеткізеді деген сұрақ туады. Егер өнімді өткізуден алынған нақты табыс, оның толық өзіндік құнынан жоғары болса, онда кәсіпо-рын ұшрайды. Сондықтан кәсіпорын қызметінің тиімділігін арттыру мақсатында көптеген кәсіпорындарда “рентабельділік шегі” деген атпен белгілі әдіс қолданылады. 
        Оның негізгі мақсаттары:

- Өндірістің  қаупі көлемін анықтау;

- Өнім  өткізуден түскен табыстың қаупті  көлемін анықтау;

- Тұрақты  шығындардың қаупті деңгейін  есептеу;

- Өткізудің  қаупті бағасын  есептеу болып  табылады.

   “Рентабельділік шегі” – кәсіпорынның қаржылық жағдайын оңтайландыру-дың маңызды  бағыттарының бірі болып табылады. Сонымен қатар оны өнімнің  рентабельді ассортиментін қалыптастыруда, баға белгілеуде және тиімді баға саясатын әзірлеуге пайдалануға болады. 
       Осылайша, бұл іс-шараны жүргізу біздің кәсіпорын үшін өндірістің қаупті көлемін анықтауға және өткізудің қаупті бағасын есептеуге өте қажетті болып табылады. 
       Кәсіпорынның негізгі қызметі екі бағытта дамыған:

• егін шаруашылығы;
• мал шаруашылығы

     Осы екі саланың жоғары деңгейде дамығаны егін шаруашылығы екеніне талда  нәтижелерінде көз жетті. Егін шаршашылығынан түсетін табыс  кәсіпорын пайдасының негізгі бөлігін құрайды. Бидай  өнімдерін өңдеуден жіне өткіуден түсетін  табыс өте жоғары деңгейде. Сонымен  қатар Серіктестік мал басын  өсіру, көбейту, сату жұыстарымен айналысады. Соның ішінде ірі қараны бордақылау, көбейту мақсатында “Атасу” асыл тұқымды ірі қарадан 171 бас алынған  болатын. Қазіргі етті бағыттағы  Атасу шрі қарасын көбейту  жұмыстары жүргізіліп жатыр.  
        Мал шаруашылығына байланысты болашақтағы жоспарлар жүзеге асырылса, саріктестіктің мал шаруашылығынан үлкен жемістер күтіледі. Қазіргі таңда мал шаруашылығының деңгейін егін шаруашылығының деңгейіне дейін жеткізу негізгі мақсат болып тұр. Осыған 2009 жылы мал шаруашылығына қажетті техниканы шетелден алдыру жспарланып отыр. 
         Мал шаруашылығын дамытумен қатар кәсіпорын жанама қызмет түрлерін дамыту қолға алынып, уақыт өте келе жүзеге асырылып жатыр.  
          Болашақта  құрылыс қызметі, құрылыс-жинақтау, жұмыстары, құрылыс учаскесін дайындау,құрылыс заттарын жасау, сатып алу, сату, автокөлік жолдарын жөндеп жасау, құрылыс-монтаждық пен жол-құрылыс жұмыстары, ғимараттарды жабдықтау, дизайні, жол-құрылыс техникасы, құрал жабдықтар, жол салу мен жол-құрылыс материалдарды шығаруға арналған агрегаттар және механизмдерді сатып алу, жеткізу және сату секілді қызмет түрлерін дамыту қолға алынып отыр осы мақсаттарды жүзеге асыру үшін  құрылыс заттарын шығараын техника мен машина түрлері  алыс –жақын  шетелден және Қазақстан Республикасының ішкі нарығынан сатып алынған болатын. 
         Жас астанамыз Астананың қасында орналасу құрылыс материалдарын сату мен құрылыс нысандарын алу нарығы үшін өте қолайлы болып отыр. Оның бірден бір себептері Астана  қаласындағы құрылыс қарқыны болып тұр. Қазірдің өзінде ақ  кәсіпорын құрылыс материалдарының көптеген түрлерін шығарады. Құрылыс материалдарын сатудан түскен пайда мен құрылыс материалдарын  кәсіпорынға қажетті құрылыс нысандарында пайдалану кәсіпорнның  құрылыс саласындағы жоспарларының қате еместігінің дәлелі болып отыр. 
          Серіктестік қызмет көрсату саласында да атқаратын жұмыстары аз емес. Солардың ішінде ерекше орын алатыны қонақүй қызметі жақсы қарқынмен жұмыс істеп жемістерін бернуде. Сонымен қатар дәмханалар, мейрамханалар, бар  қоғамдық тамақтандыру және комиссиялық сауда кәсіпорындарын ашу, халқына медициналық қызметтер көрсету, медициналық жабдықтар жеткізу, фармацевтикалық қызмет, дәріханалар ашу  болашақта жүзеге асатып пайда әкелетін қызметтердің қатарында тұр. 
          Серіктестіктің жалпы  дамытуға және айналысуға  көңіл бөліп отырған қызметтері көп. Олар бодашақ жоспарларда орын алып отыр. Бұл өндіріс және қызмет түрлері қазіргі заманғы нарықтық экономикадағы сұранысқа ие қызмет түрлері болып табылады. 
         Сұраныс жоғары, шығын аз қызмет түрлеріне әрлендіру, жарнамалық, кеңес беру жән делдалдық қызмет, басып шығару қызметі, полиграфиялық қызмет, ақпараттық  материалдарды көрсету, инвестициялық, сауда және делдалдық қызметке қатысу, маркетинтік, қаожылық және басқа қызметтерді мекемелерге, ұйымдарға, көрсету ,заңгерлік қызметтерді көрсету  сиақты қызмет түрлерін кәсіпорынның айналысатын қызметтерінің қатарынан  болашақтаға 5-6 жылдың ішінде көретін боламыз. 
         Транспорт саласы қашан болса да экономикада алатын орны ерекше болған. Бұл салның болашағы өте зор, және ол сату-сатып алудың бар кезінде өзінің тіршілігін жоя алмайды.  
         Мекемелер, азаматтарға автокөлік қызметтерін  көрсету, теміржол тасымалдау және жеткізу, тиеу-түсіру жұмыстары, автокөлік құралдары және қосалқы бөлшектерді сатып  алу және сату, ТҚС, ЖҚС, автотұрақтар және көлік жуу қзметтерінің болашақта дамыту кәсіпорынның стратегиясы мен тактикасында орын алады. 
          Сонымен қатар болашақта халыққа тұрмыстық, әлеуметтік, тұрған және медициналық қызметтер көрсету, осы  мақсатта туризм объектілері мен мекемелерді, сауықтыру-спорт кешендерді, қонақ ұйлер,моншалар, сауаналар және демалыс аймақтарын ашу секілді жоспарлар, қағаз массасы  қағаз және қатты қағазды шығару,сатып алу және сату қағаздан жасалған  бұйымдарды, тұрмыстық химия құралдарын  және парфюмерия-сәндер бұйымдарын шығару; жиһаз, техникалық құрал-жабдық, өнеркәсіптік және құрылыс материалдарды, ағаш, металл,пластик, пенополистеролды өндеуге арналған бұйымдарды, басқа да әрлеу және әрлендіру материлдарды шығару, сатып алу және сату, инновацияларды жетілдіру және ендіру, жоғары технологиялы өнімді шығару  және сату, мәдени ағартушылық қызметтерді дайындау және қайта дайындау  мақсатта курстар және оқу орындарды ашу, жылжымалы және жылжымайтын мүлікті сатып алу, сату, жалға беру пайдалану жылжымайтын мүлікті тіркеу, кен орындарын жетілдіру ,пайдалы қазбаларды іздеу және  барлау, су көздерін пайдалану сиақты тағыда басқа алуан түрлі қызметтермен айналысу жоспарда бар. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Қорытынды

      Ресурстар дегеніміз – тауарларды өндіру және қызмет көрсету үшін пайдаланылатын барлық ресурстары.Ресурстарды сақтауды экономикалық, ұйымдастырушылық және техникалық сипатының шаралар кешені ретінде  пайдаланылған, инвестиция. Еңбек және  басқа ресурстармен салыстырғанда озық сапалық және сандық өнімнің өсуін аса ұстамдылықпен қарау қажет. 
          Нарықтық экономика жағдайында ресурстардың сақталу процесі ұдайы өндірісті артады. Ол ұлттық табыс серпінінде тұтыну және қолдану арсындағы қатынастар өзгеріп қана қоймайды, сонымен бірге өзінің қорлану қорында  ресурстарды сақтау есебінен өндірістік қорланудың бөлігі үлкен орын алады. Ресурстарды сақтау проблемасын шешу ұдайы өндіріс процесіндегі барлық сатыларды қамту қажет етеді. Қалдықсыз және қалдығы аз технологияны  өндіріске енгізу кезек күттірмейтін мәселеге айналғаны жөн. Себебі қалдықсыз технология үнемдеуді кешенді түрде жүзеге асыруға толық жағдай жасайды. 
 Қаржылық жағдайды одан әрі дамыту, оны жақсарту үшін кәсіпорныға атқару керек жұмыстар тізімі: 
        1.Қазіргі заманғы есеп айырысуларды уақытылы тексеру арқылы дебиторлық қарыздардың сомасын азайту. Ол ақша қаражаты айналысқа түсуге мүмкіншілік табады.  
         2.Тауар-материалдық қорларды төмендету. Бұл да ақшаның айналысқа түсуіне мүмкіндік береді. 
        3.Өнімді нақтырақ тоқталатын болсақ, бидайды өңдеп сатуды мүмкіндігінше ұлғайту. 
         4. Тұрақты шығындарды үнемдеудің арқасында тауардың өзіндік құнын төмендету. 
        5.Өнім өндіру кезінде экологиялық сақтық, денсаулық қорғау, қауіпсіздік техникасы шараларына көңілді көбірек бөлу. 
 Қорыта келгенде жүргізілген зерттеулердің нәтижелеріне сүйене отырып “АКА” жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің қаржылық жағдайына  берілді. Есеп жазылу кезінде кәсіпорынның Кәсіпорынның қаржылық жағдайы, төлем қабілеттілігі, несие қабілеттілігі, активтерінің, мүлкінің құрылымы, қаржылық жағдайының ликвидтілігі тағы да басқа қаржылық жағдайына зерттеулер жүргізілді. Жүргізілген қаржылық талдаулардың нәтижесінде кәсіпорынның қаржылық жағдайына оң деген баға берілді. 
 
 
 
 

Қолданылған әдебиеттер тізімі

1. Дүйсенбаев К.Ш., Төлегенов Э.Т., Жұмағалиева Ж.Г. «Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау». Алматы 2001 ж.
2. Мейірбеков А.Қ., Әлімбетов Қ.Ә. «Кәсіпорын экономикасы». Алматы 2003 ж.
3. Балабанов И.Т. «Анализ и планирование финансов хозяйствующего субъекта» 1994.
4. Бородина Е.И. «Финансы предприятий» учебное пособие. - М.: Банки и биржи, ЮНИТИ, 1999
5. Стандарты бухгалтерского учета. Национальная комиссия Республики Казахстан. - Алматы,1996.
6. Джумабаев С.К. «Управление человеческими ресурсами».Алматы 2000
7. Жатқанбаев Е.Б. «Аралас экономика негіздері» Алматы 2002
8. Ковалев А.И., Привалов В.П. «Анализ финансового состояния предприятия». Центр экономики и маркетинга, 2003
9. Канторович Л.В. «Экономический расчет наилучшего использования ресурсов».
10. Кубышкин И. «Использование финансового анализа для управления компанией» 2005
11. Попова М. «Как вывести предприятие из финансового кризиса» 2005
12. Методические рекомендации по составлению финансовой отчетности. Утверждены директором Департамента методологии бухгалтерского учета и аудита. Министерства финансов Республики Казахстан 2007 г
13. О бухгалтерском учете. Указ Президента Республики Казахстан, имеющий силу Закона, от 26 декабря 1995 г., №2732.
14. Ефимова О.В. «Как анализировать финансовое положение предприятия», «Бизнес-школа» 2004.
15. Любушкин Н.П. «Анализ финансово-экономической деятельности предприятия». 2005
16. «Информационное общество Казахстана» статистический сборник
17. Дюсембаев К.Ш. «Қаржылық талдау». Алматы, 2000
18. Лысенко И. А.«Финансы предприятия: имущество, фонды, налоги»2006
19. Гусева Е.Г. «Управление производством на предприятии» 2004
20. www.stat.gov.kz