Құқықтану мамандықтарының студенттеріне арналған оқу-әдістемелік құралы

Сот

Қылмыстық ізге түсу органдары (прокурор, ТБ бастығы,тергеуші,анықтаушы,)

Сезікті, айыпталушы, жәбірленуші, жеке айыпталушы

ҚП қатысушы басқа да адамдардың заңды мүдделерін білдіретін немесе құқықтарын қорғайтын тұлғалар

Азаматтық талапкер, азаматтық жауапкер

Қорғаушы, айыпталушының  заңды өкілі,сезікті

Өзге де тұлғалар

Жәбірленушінің, жеке айыпталушының, азаматтық жауапкердің  өкілі немес заңды өкілі

1-сарапшы, куә

2-сот отырысының  хатшысы, куәгер, аудармашы, маман,  сот приставы

Тараптар-сот талқылауында бәсекелестік пен тең құқықтылық негізінде айыптауды және айыптаудан қорғауды жүзеге асыратын органдар мен адамдар

Сот- сот билігінің органы, Қазақстан Республикасының жүйесіне кіретін, істі алқалық немесе жеке қарайтын  кез келген заңды құрылған сот

ҚР  Жоғарғы соты

ҚР  Жергілікті соттар

Облыстық  соттар

1)-Обылстық соттарға теңестірілген соттар –Астана қ.,Алматы қ., қалалық соттары

Аудандық  соттар

1)Қалалық соттарға теңестірілген соттар

2) қалалық, ауданаралық соттар

Арнаулы соттар

1).ҚР Әскери соты

2) Гарнизон және т.б. әскери соты

бірінші сатыдағы сот 

екінші  сатыдағы сот 

(апелляциялық  сот)

қадағалау сатысындағы сот

аудандық және оларға теңестірілген соттар

Облыстық және оларға теңестірілген соттардың  ҚІ бойынша алқасы

Облыстық және оларға теңестірілген соттардың  қадағалау алқасы

облыстық және оларға теңестірілген соттардың  ҚІ бойынша алқасы

ҚР Жоғарғы  Сотының ҚІ бойынша алқасы

ҚР Жоғарғы  Сотының қадағалау алқасы

ҚР Жоғарғы  сотының жалпы отырысы

Бірінші сатыдағы сот – жасалған қылмыстық жағдайды немесе  сотталышының кінәсін анықтау мақсатында дәлелдерді  зерттеу арқылы қылмыстық істерді қарауға уәкілетті сот, сонымен қатар ол сот қаулы немесе үкім шығару жолымен істі мәніне қарай шешуге уәкілетті болып табылады

Апелляциялық  саты-бірінші сатыдағы соттың заңды күшіне енбеген үкімдеріне, қауоысына апелляциялық шағымдар бойынша істі қарайтын екінші сатыдағы сот [6,7бап-3т.].

Қадағалау сатысы –тараптардың осы сатының алдындағы сот сатыларының заңды  күшіне енген сот шешімдеріне шағымды, наразылығы бойынша істі қадағалау тәртібінде қарайтын сот [6,7-бап,5-т.].

1 Сот билігінің иесі ретіндегі соттың қкілеттігі заңмен айқындалады

2 Тек соттың  ғана:

1) адамды қылмыстың  жасалуына айыпты деп тануға  және оған жаза тағайындауға

2)адамға медициналық  сипатттағы мәжбүрлеу шараларын   не мәжбүрлеп тәрбиелік ықпал ету шараларын қолдануға

3) төмен тұрған  сот қабылдаған шешімнің күшін  тоқтатуға немесе оны өзгертуге  құқығы бар

3. Қылмыстық  процестің сотқа дейнгі сатыларында  сот Кодексте көзделген жағдайлар  мен тәтіп  бойынша қылмыстық   ізге түсу органының шешімдеріне жасалған шағымдарды қарайды

Прокурор –  өз құзыреті шегінде жедел іздестіру  қызметінің, анықтаудың, тергеудің  және сот шешімдерінің заңдылығын қадағалауды, сондай –ақ қылмыстық процестің  барлық сатыларында қылмыстық ізге түсуді өз құзыреті шегінде жүзеге асыратын лауазымды тұлға [6,62-бап,1бөл.].

Прокуратура органының  жүйесі

ҚР Бас прокуратурасы

Облыстық  прокуратуралар

Республикалық маңызы бар қалалық прокуратуралар

ҚР астаналық  прокуратурасы

Прокуратуралар

Аудандық 

Қалалық

аудандық

мамандырылған

Прокурордың өкілеттігі

Заңдылықты  жоғары деңгейде қадағалау

Айыпталушыға  немесе ол жасаған әрекеттері үшін мүліктік жауаптылық жүктелген адамға

Анықтаудың  және алдын ала тергеудің заңдылығын

Өздігінен құқығын  қоғай алмайтын және талаптарын даулай алмайтын жәбірленушінің мүдделерін қорғау үшін талап ұсыну

Жедел ісздестіру қызметінің заңдылығын

Мемлекет мүддесін қорғау үшін ұсыну

Сот шешімдерінің заңдылығын

Мемлекеттік айыптаушы ретінде сотта мемлекет мүддесіне өкіл болу

Қылмыстық ізге түсуді орындау

Прокурор өз өкілеттігін орындау кезінде  тәуелсіз және заңға ғана бағынады

Тергеу  бөлімінің бастығы-алдын ала тергеуді жүзеге асыратын органның тергеу бөлімшесінің бастығы мен өз құзыреті шегінде іс әрекет жасайтын оның орынбасарлары [6,63-бап,1-бөл.]

Алдын ала тергеу жүргізуді тергеушіге тапсыру

Заңда көзделген  жағдайларда тергеушіні ҚІ бойынша іс жүргізуден шеттету

ҚІ тергеу бөлісшесінің бірінен екіншісіне тапсыру

Аяқталған қылмыстық  істі прокурорға жіберу

Қылмыстық істі қозғау

Қылмыстық істі өзінің жүргізуі және іс бойынша алдын  ала тергеуді өткізу

Анықтау органының бастығы-ҚІЖК 285 –бабында көзделген қылмыстыр туралы істер бойынша сотқа дейнгі іс жүргізу барысында Бас басқарманың,бөлімнің,басқарманың,бөлімшенің және анықтау органының өзге де бөлімшерінің бастықтары

Тергеуші-өз құзыреті шегінде қылмыстық іс бойынша алдын ала тергеуді жүзеге асыруға уәкілеттік берілген лауазымды  адам

Алдын ала тергеу жүргізу  және қылмыстық іс қозғау

Прокурордың санкциясы немесе сот шешімі қажетті жағдайды қаспағанда, ҚІ бойынша шешімді дербес қабылдау

ҚІЖК –де  көзделген барлық қызметін орындау

Алдын ала тергелуі міндетті істер бойынша кезек  күттірмейтін тергеу әрекеттерін орындауын  күтпей-ақ, істі өзінің іс жүргізуіне қабылдау

Анықтау органдарына  жазбаша, атқару үшін міндетті іздестіру  және тергеу іс әрекеттерін жүргізу  туралы тапсырмалар мен нұсқаулар  беру

тергеліп жатқан іске қатысты анықтау органынан  ҚІ-ке қосылу үшін ЖІҚ-не материалдарын  талап ету 

Тергеліп жатқан ҚІ қатысты анықтау органдарының жедел іздестіру материалдарымен танысу

Прокурордың нұсқауымен келіспеген

Жағдайда ол жөнінде шағымдану

Анықтау органың  тергеу іс-әрекеттерін жүргізуге  жәрдемдесу үшін тарту

ҚІ жағдайларын жан-жақты,толық және объективті зерттеуге барлық шараларды қолдану

Қылмыстық ізге түсуді орындау

Алдын ала тергеу бағытымен тергеу ісін жүргізу жөнінде  қабылданған шешімдердің уақытылы және атқарылуы толық жауапты

Заңда көзделген  жағдайларда прокурор санкциясын немесе сот шешімін алу

Алдын ала тергеу жүргізу міндетті істер бойынша  анықтау ісін жүргізу 6,200-бап

алдын ала тергеу жүргізу міндетті емес істер бойынша  анықтау ісін жүргізу 6,37-бап

ҚІЖК 288-баб.3-бөл. көзделген жағдайларда алдын  ала тергеу жүргізу

Қылмыстың беогілері  мен оларды жасаған адамдарды  табу  мақсатында қылмыстық іс жүргізу  мен жедел іздестіру шараларын  қабылдау

Дербес шешімдер қабылдау және тергеу мен басқа да іс жүргізу әрекеттерін жүргізу

ҚІЖК 67-баб. 3-4-бөл. айқындалған нысандарында сотқа  дейінгі іс жүргізудің басталуы және жүзеге асырылуы  туралы шешім қабылдау

Ерекше  жағадай:ҚІЖК 66-баб. 5-бөл. және прокурордың санкциясы немесе сот шешімі көзделген жағдайларды қоспағанда

Алдын ала тергеу міндетті болған ҚІ бойынша

Алдын ала тергеу міндеті емес болған ҚІ бойынша

Кідіртуге болмайтын  жағдайларда Анықтау органының  бастығының тапсырмасымен ҚІ қозғау

ҚІЖК -37-бабында  көзделгендерді қоспағанда, алдын ала  тергеу жүргізу үшін көзделген ережелерді басшылыққа алады

Жәбірленуші-Қылмыстық процеске оған тікелей қылмыспен моральдық, дене және мүліктік зиян келтірілді деп ұйғаруға ол жөнінде  негіз бар адам жәбірленуші болып танылады [6,75-баб.1-бөл.]

Адам қылмыстық  процесте қылмыстық процесті жүргізуші  орган тиісті қаулы шығарған кезден бастап жәбірленуші болып танылады. Егер адамды жәбірленуші деп танығаннан кейін оның бұл жағдайда болуы үшін негіздер жоқ екені белгіленсе,қылмыстық  процесті жүргізуші орган өзінің қаулысымен ол адманың жәбірленуші ретінде  қатысуын тоқтатады [6,75-баб.3-бөл.]

Жәбірленушіге қылмыспен келтірілген мүліктік зиянды, сондай-ақ ҚІЖкодексте белгіленген ережелер бойынша өкілге арналған шығындарды қоса есептегендегі оның алдын ала тергеу мен сотқа қатысуына байланысты келтірілген шығындарды өтеу қамтамасыз етіледі [6,75-баб.4-бөл.]

Жәбірленушінің өзіне келтірілген моральдық зиянды өтеу туралы талап қоюы қылмыстық процесте қаралады. Егер мұндай талап қылмыстық істе қойылмаса не қараусыз қалдырылса , онда жәбірленуші оны азаматтық сот ісін жүргізу тәртібімен қоюға құқылы [6,75-баб.5-бөл.]