Нотариат түсінігі және пәні

Мұралық  мүлікті   қорғау шаралары  мұра  ашылған  нотариалдық конторадағы  нотариуспен  жүзеге  асырылады және  үрдісте   оны  тізбесі   және   оны  сәйкесінше   белгілі бір   орында   сақтауды  белгілеу   жүзеге  асырылады.

Қойылған  қолдың   дұрыстығын   куәландыру.  Азаматтар өз атынан   немесе заңды  тұлғалар   атынан    құжаттарға   қойылған   қолдарды  тексеру,   егер   құжаттың  заңдық күші   болса  және   заңға   қайшы  келмесе жүзеге асырылады.  Нотариус сол құжаттағы   қойылған    қолды   қол қойған   тұлғаның  жеке  басын   куәландыратын   құжаты  бойынша  сәйкестігін тексереді.

Құжаттардың  бір тілден  екінші   тілге  аударылуын   тексеру, егер   нотариус  сол тілді  еркін   меңгерсе   ғана   куәландырады.  Ал, нотариус   тілді білмесе  аудармашы   аударыда  жән   нотариус   аудармашының    қолын   куәландырады.

Егерде жергілікті   жерде   әсіресе  алыс  аудандарда  нотариус   болмаған   жанда   заңнамаға сәйкес  нотариалдық  іс-әрекеттерді   жергілікті   ақару   органдарының    лауазымды   тұлғалармен   жасалуы   мүмкін.

Нотариалдық  іс әрекеттерді   жасау   атқару   билік органдарының    шешіміне   және оның   басқарушысыны  бұйрығымен   атқару   билік   органдарының    аппараттық   лауазымды   тұлғаның    беруіне  жүктеледі.

Шетел  мемлекетінде ҚР атынан  Қазақстан азаматтар  үшін  нотариалдық іс-әрекеттерді   ҚР консулдық    мекемелерінің   лауазымды   тұлғалар жасайды.

Нотариалдық  іс-әрекеттерді   тәртібі  нотариат  туралы  заңмен,  ҚР  нотариустердің  нотариалдық іс- әрекеттерді  жасау  тәртібі туралы   Нұсқаулық 28.07.1998 ж. Және   өкілетті   лауазымды   тұлғалардың   нотариалдық  іс-әрекеттер туралы   нұсқаулықпен  анықталады.

Барлық нотариустер  және лауамзымдық тұлғалар  бірынғай  талаптарға және   нотариалдық  іс-әрекеттерді   жүзугу асыратын  тәртібіне   бағынады  және олар   нотариалдық   құжаттарын   тең   құқықтық   күшті   қамтамасыз етеді.

Нотариалдық   іс-әрекеттерді  жүзеге асыратын   орны -  нотаристың   қызмет   территориясы  - нотариалдық   аудан. Кейбір  нотариалдық   іс-әрекеттер   нақты   жерлерде   жүзеге асыратын  мүмкін және   ал басқа  жағдайларда  кез келген   нотариуспен   бүкіл   ҚР  территориясында   жасалуы  мүмкін:

1.               мұралық  мүлікті  қорғауға  және мұралық   туралы  мүлікті  беруге   қажетті   жағда  жасау.  Мұра ашылған   жерде  ғана  нотариус  мұрагерлердің   мұраны қабылдау  және   қабылдамау   туралы   өтінішті   алады.  Өтініш   жазбаша   нысанда  жасалады. Мұраберушінің   кредиторлардың   қарсылықтарын қабылдайды. Мұралық мүлікті   қорғау   әрекеттерді  нотариус  мұра   ашылған   жерде   азаматтардың   хабарлауы,  заңды   тұлғалардың  және   өзінің   бастамашылығынан  қабылдайды;

2.               ерлі-зайыптылардың  және  өзге  тұлғалардың  ортақ   мүліктегі  меншік   үлесі   тұлғаға  туралы   куәлікті   береді. Мүлікке қатысты  - осы  мүлік   орналасқан  жерде   береді. 

3.               үй  құрылысы   туралы  шартты  куәландыру   жер  учаскесінің   орны  бойынша.

Құжаттарды  көрсеткен   уақытты   куәландыру. Жоғарыда  көрсетілген  үш  әрекетте   даусыз  әрекеттерге  жатады. Мүдделі  жеке  немесе заңды   тұлғалардын  жазбаша өсиеттерін  куәландыру  туралы ерекше  заңдық салдары бар әрекет. Бұндай  әрекеттер  өкілдері   арқылы  куәландырылмайды.

Заңды  және жеке  тұлғалардың  заңды  немесе жеке  тұлғаларға   өтініштерін  беруі   мүдделі   тұлғалардың   сұрауы  бойынша   әртүрлі  тәсілдермен   жүзеге   асырылады.  Қолхат арқылы, почталық  ескерту   арқылы,   техника құралдарын  пайдалану  арқылы   немесе нотариалдық   контор орналасқан  мекен-жайға   шақыру  арқылы.

Депозитке ақша қабылдау. Өзінің  міндеттерін  орындау  мақсатында   борышкер  кредиторға  ақша  сомаларын  немесе құнды  қағазды  беріп жіберуге  мүмкіндігі  болмаса,  нотариалдық   кеңсе  депозитіне салуға  құқылы.  Кредитордың  атына  қаржы  салынған  сәтен  бастап,  міндет  орындалған  болып  есептеледі.

Құжаттар  мен бағалы  қағаздарды   сақтау  үшін  қабылдап  алу. Әртүрлі  жағдайларға   бойынша   заңды  және  жеке  тұлғалар   нотариусқа  құжаттар  мен құнды  қағаздарды  сақтау үшін  қабылдау  туралы өтінішпен  жүгінуге  құқылы. Нотариус  оларды  қабылдауға  міндетті,  және соң екі  данада  тізбе   жасалынады да біреуі өтініш  беруші  тұлғаға  береді.

Мүдделі  тұлғалардың сұрауы бойынша дәлелдермен  қамтамасыз ету,  егер  оларға  қажетті  дәлелдер салдарынан оларға  қиындықтар  туындайтын  болса,  нотариус  оларға  сотта немесе  басқа  да  әкімшілік  іс жүргізуге  немесе басқа   органдарға  ұсынуға  дәлелдермен   қамтамасыз  ету  үшін  жіберіледі.   
 

5 тақырып: Нотариалдық  әрекеттерді жүзеге асыру  

Нотариалдық әрекеттер  барлық  қажетті құжаттар  мен  әрекет  мемлекеттік нотариалдық кеңседе   жасалса   баж салығы, ал жеке  кеңселерде  жасалса   оған төленетін   тиісті   төлемдерді   төлеген   соң ғана   жүзеге асырылады. Нотариалдық   әрекеттер келесі  негіздер   бойынша   жүзеге асырылмайды:

-                                    заңды немесе жеке  тұлғалардан   қосымша   құжаттар  қажет болған   жағдайда;

-                                    құжаттарын  сараптауға   жіберген кезде

-                                    мүдделі   тұлға   өтініші бойынша,   оның сотта құқығын немесе  басқа да  мүдделерін  қорғауына  бойынша,  оның құжатын  алуға  басқа  куәландыруға   басқа  мүдделі  тұлға  келсе.  Бұл жағдайда   нотариус   қабылданған,  өтінішке   қабылданған   күні,   өтініш  берушінің   жеке басы, және  өтініш  берушіге  сотқа  жүгіну  тәртібі  мен   уақыты   туралы  белгілейді.

Нотариалдық  әрекеттің   кейінге   қалдырылуы   қаулы   шыққан  күннен бастап  отыз  күннен   кешіктірілеу  керек. Мүдделі   тұлғаның  өтініші  бойынша   он  күннен  кем емес  мерзімге  кейінге   қалдырылады.  Егер  осы  мерзім  ішінде  соттан  өтініш   түскендігі   туралы   хат келмесе,  хат әрекет жүзеге   асырылуы  тиіс.

Соттан мүдделі  тұлғаның  өтініш  бергендігітуралы  хабар келсе, нотариалдық   әрекет  сот  істі  шешкенде  тоқтатыла  турады.

Әскери   қызметкерлердің   жеке басы  жеке  куәлікпен  және   әскери  бөлім   басқармасымен   берілген  әскери   билетпен   куәландырылады.

ҚР тұратын   азаматтығы  жоқ, тұлғалардын  жеке басы   тұрғыықты   жері   бойынша   тіркелгені   туралы белгісі соғылған куәлік  негізінде куәландырылады.  ҚР аумағында  уақытша   жүрген   азаматтығы  жоқ  тұлғалардың   жеке басы  оның   жеке  бас  құжаты мен ҚР  орнатылған   тәртіп   бойынша   тіркелгендігі   туралы ҚРІІО  берген  құжат.

Мәміле  және т.б.  нотариалдық   әрекеттерді   жүзеге асыру кезінде   қатысушылардың   қолдарының  дұрыстығы   тексеріледі.

Мәмілелерді   куәландыру   кезінде   тұлғалардың   әрекет  қабілеттілігі,  заңды   тұлғалардың  құқық  қабілеттігі  тексеріледі. Егер мәміле   өкілімен  жасалса,   оның   өкілеттігі  тексеріледі.  

Әдебиеттер:

Нормативтік-құқықтық актілер.

1.30 тамыз 1995 жылы  Республикалық Референдуммен қабылданған  Қазақстан Республикасы Конститутуциясы, (7 қазан 1998 жылғы өзгерістер және  толықтыруларымен).- Алматы: Қазахстан, 1998. – 96 б.

2.Қазастан Республикасының  Азаматтық Кодексі.- Алматы: ЖШС «Баспа», 2001.- 400 б.

3.«Нотариат туралы» ҚР-ның  Заңы. 14 шілде 1997 ж.  Соңғы редакция 31.01.20005ж

4."Қазақстан Республикасында  нотариаттық іс-әрекеттерді жасаудың  тәртібі туралы Нұсқаулықты бекіту  туралы" Қазақстан Республикасы  Әділет министрінің 1998 жылєы 28 шілдедегі N 539 бўйрыєына өзгерістер  мен толықтырулар енгізу туралы 

5.Қазақстан Республикасы  Әділет министрінің 1998 жылєы 28 шiлдедегi N 539 " Қазақстан Республикасында  нотариалдық iс-әрекеттердi жасау  тјртiбi туралы Нұсқаулығын бекiту  туралы", N 564 тiркелген, бұйрығына  өзгерістер мен толықтырулар  енгізу туралы

6.Адвокаттық қызмет  пен нотариустардың қызметiн лицензиялау  ережесiн бекiту туралы Қазақстан  Республикасы Үкіметінің қаулысы  2002 жылғы 27 ақпан N 254

7.Адвокаттық не  нотариаттық қызметпен айналысу  құқығына үміткер адамдардың  аттестациядан өту ережесін бекіту  туралы Қазақстан Республикасы  Үкіметінің қаулысы 2001 жылєы 25 қыркүйек N 1235

8.Жекеше нотариустың  мөрі туралы Қазақстан Республикасы  Әділет министрінің 1999 жылғы 24 ақпандағы N 16 Бұйрығы. Қазақстан  Республикасының Әділет министрлігінде 1999 жылєы 12 наурызда тіркелді. Тіркеу N 702   

Негізгі әдебиеттер.

1.      Барщевский М.Ю. Если открылось наследство. – м., 1989 г.

2.      Правовые основы нотариальной деятельности. Учебное пособие. // Под ред. Аргунова В.Н. – Москва, 1998.

3.      Полтавская Н., Кузнецов В. Нотариат (курс лекции). – Москва, 1998.

4.      Глущенко П. П. , Седов А.М. Основы нотариальной деятельности. – Санкт-Петербург, 1999 ж.

5.      Глущенко П.П., Седов А.М. Основы нотариальной деятельности. Санкт-Петербург, 1999 г.

6.      Гражданское процессуальное право Республики Казахстан. В 2-х томах. Под ред. З.Х. Баймолдиной. – Алматы,2001г.

7.      Гражданское право.Под ред. Толстого Ю.К., Сергеева А.П., Санкт-Петербург, 1996 г.

8.      Комментарий к Гражданскому кодексу РК (Часть Особенная). – Алматы, 2000 г.

9.      Гудина Ч.Н. Нотариальная практика.  //Юридическая газета, № 47, 2000г.   

Қосымша әдебиеттер

Ахметова Г. Нотариальное удостоверение сделок-это единственная   гарантия соблюдения законности/ Ахметова Г. //Мир закона.  - 2001. - N4. - (Нотариат. - C. С.28-31

Ахметова Г. Частный  нотариус нуждается в защите/ Г. Ахметова //Мир закона. - 2006. - №2. - C. С.30-31

Бойцова В.В.   Судьи, обвинители, адвокаты и нотариусы:опыт Нидерландов и России/ Бойцова В.В., Бойцова Л.В. //Прокурорская и следственная практика. - 2000. - N2. - C. С.200-207

Жанабилова А. Республиканская нотариальная палата/ Жанабилова А. //Юридическая газета. - 2000. - C. N45

Илизова М. Вопросы по наследственному праву/ Илизова М., Киримов Х. //Мир закона. - 2001. - N9. - C. С.22-27

Козырин А.Н. Правовые основы совершения нотариальных действий/ Козырин А.Н. //Бухгалтерский учет. - ISSN 0321-0154. - 1999. - N2. - C. С.47-56

Мырзабекова Г.  Жеке нотариустар мен аудиторлар жауапкершілігі/ Мырзабекова Г. //Зањ жєне заман. - 2001. - N2. - C. 111-113 б.

Нотариаттардыњ нақты  істері - зањсыздықтарға жол бермейді //Заң газеті. - 2000. - C. 18 қазан

Оспанова Д. Лицензирование адвокатской деятельности и деятельности нотариусов в Республике Казахстан/ Д. Оспанова, К. Кошжанова //Вестник Фемиды. - 2005. - 15 июля (№28)

Сарайкина О.    Компетенция и ответственность нотариусов/ Сарайкина О. //Нотариат. - ISSN 0869-4400. - 1999. - N3. - C. С.20-21

Темірѓали Ж. Жеке нотариус қызметінің құқықтық негізі қандай?: ЌР-сы Әділет мин.Заң қызм.ұйымдаст.жөн.департамент директор-ң міндетін атқарушы Р.У.Жамбыловамен сұхбат/Сұхбаттасқан Ж.Темірғали/ Темірғали Ж. //Заң газеті. - 1998. - (Заманына қарай-заңы. - C. 21 қазан

Хышиктиев О. Нотариальная деятельность:перспективы развития/ Хышиктиев О. //Хозяйство и право. - ISSN 0134-2398. - 2001. - N12. - C. С.11-17.