Даларпжозпекткл

Интелектуальдық жалған құжат оның құрылуында және оның берілуінде көрсетіледі, формальді жағынан дұрыс болып табылады                           ( реквизиттың толық және дұрыстығы), бірақ толтырылуы жағынан жалған мәліметтерді қамтиды.  Мысалы, жалған құжат, формаға сәйкес толтырылған, бірақ беткі бланкінде лауазымды адамдармен заңсыз жасалған тауарларды тасмалдау шарты.

Материалдық жалған құжаттарда шынайы құжаттың құрамына өзгертулер енгізіледі, дәлірек айтса шынайы мәліметтің орнына жалған мәліметтерді жазу ( өшіру, өзгертіп жазу, дұрыстау және тағы да қосып жазу). Материалдық жалған құжаттарды криминалистикада жалған жасалған құжат деп атайды. Олар екі топқа бөлінеді: 1) жартылай жалған жасалған құжаттар; 2) толығымен жалған жасалған құжаттар.

Интелектуальдық жалған құжаттың болуын тергеушінің іс – әрекеттері арқылы : тергеу, құжатты тексеру және т.б. Материалдық  – криминалистикалық зерттеу арқылы  танылады, кейде оның белгілері тергеушінің немесе анықтаушының өзімен анықталуы мүмкін. 

Құжаттардың мінездемесіне және шешілетін мәселелеріне байланысты криминалистикалық зерттеу үш категорияға бөлінеді: біріншісіне, криминалистикалық зерттеу (қолжазбатану), екіншісіне, мәтін авторын криминалистикалық зерттеу (автортану), үшіншісіне, құжаттарды техника – криминалистикалық зерттеу.

Қолжазбатану және автортану идентификациялық және диагностикалық мәселелерді шешу үшін тағайындалады.  

Дәрістерді оқу процесінде оқытудың қазіргі заманғы тәсілдерін, инновациялық технологияларды қолдану. Компьютерлік слайдтарды кинопроектормен көрсету, интерактивті тақтаны пайдалану, алдын ала  студенттерге дайындалған тарату материалдарын қолдану.

 

Тақырып №7 Адамды сыртқы келбеті бойынша зерттеу (габитология)

Криминалистикалық габитология және оның ғылыми негіздері. Адамның сыртқы бейнесі элементтерінің жүйесі. Адамның анатомиялық белгілері. Адамның функционалды белгілері. Бірден көзге түсетін белгілер, ерекше белгілер. Ауызша суреттеудің әдістемесі, міндеттері және әдістері. Тергеу мен жедел іздестіру тәжірибесінде ауызша суреттеуді қолдану.

Адамды сыртқы бейне белгілері  бойынша идентификациялау.

Габитоскопияда зерттеудiң заты адамның мұндай теңестiрудiң теңестiру, әдiстеменiң мақсаттары үшiн келбет, оның түрлері және қолдану оның белгi заңды сипаттайтын әлпеттерi болып  табылады.

Адамның бет-бейнесi мәлiметтердi өзiмен көрiнетiн жиынтық оның сыртқы түрiн анытайды. Сыртқы әлпетте анықтайтын оның элементтерi болып табылады. Бұл жағдайда элементтiң ұғымы кең жеткiлiктi. Табандатқан (кеуде, арқа) дененiң облыстары да, және (маңдай, көз, ерiн және т.б.) (бас, қол және басқалартабандатқан анотомиялық органдар  және функционалдық әсер етулер,ал жеке бөлiктерi де киiм және басқа бiрге болатын заттар.

Әр қасиет, габитоскопияға (немесе жанама) бiрге болатын анотомиялық, функционалдыққа ұсақтайтын айқын белгi бейнеленетiн әрбiр элемент.

Анотомиялық белгiлер , жас, өсу, дене құрылысын, келбеттiң антропологиялық  сызықтарын, дене, бас, тұлғанын құрылысын  және оның элементтерi  анықтайды. Ерекше iлтипат, табиғи, сияқты адамын тұлғасына  зер салынады  (1-шi сурет) (бас ) тұлғаның терi Жамылғысы, сол сүйек жақын орналасқан болып бейнеленетiн олар ерекшелiкте, -

1 Габитоскопия: habitus латынша.) – skopeo адамның бет-бейнесi, оның дене  құрылысысы грегi.) – байқа, үйренемiн.

Функционалдық белгiлер адамның  тiршiлiк әрекетiнiң процессiнде, онының (қимылдар, мимико және т.б.) қөзғаушы және физиологиялық функциялары мiнездей көрсетедi. Анотомиялық және функционалдық белгiлердiң санында патологиялық пiшiндер болатын ерекшелейдi. Мұндай аномалиялар үлкен теңестiру құндылығы, ол ие болып ерекше белгілерге жатқызатындығы. Ерекше белгілер (тыртықтар, татуировка, мұрынның арқалығын майысу және т.б.) алған (өркеш және басқаларды өкше туылатын шектiлiк қысқартылғандық) тумыстан бар болады. Сан ерекшеден жеке топқа iздестiрудiң мақсатымен белгi "көрнектi" кесiле алады: салыстырмалы сирек, жарық бейнеленген, оңай сақтағышы.

Бiрге болатын, немесе жанама, белгi - бұл киiмнiң көрінісі және (көзiлдiрiктер, сақина, таяқ және басқалар) осы тұлғамен сабақтас басқа да заттар. Әсiресе маңызды киiмнiң белгiлерiнiң бекiтуi белгiсiз мәйiттiң табылуында.

Келбеттiң белгiлерiнiң теңестiру құндылығы әр түрлi. Жиiлiкпен де, белгiнiң  салыстырмалы орнықтылығымен де ол оның кездесетiндiгiмен анықталады. Бас, тұлғаны  сүйек - шемiршек негiз негiзделетiн өте мағыналы анотомиялық белгiлер. Ерекше құндылығының оларынан (бiтiп кеткен қастар және т.б. еңгезердей мұрын еңгезердей) сирек қарсы алатын өкiлдiк етедi. Функционалдық белгiлерге жеңiлдеу ұшырайды

Дәрістерді оқу процесінде оқытудың қазіргі заманғы тәсілдерін, инновациялық технологияларды қолдану. Компьютерлік слайдтарды кинопроектормен көрсету, интерактивті тақтаны пайдалану, алдын ала  студенттерге дайындалған тарату материалдарын қолдану.

 

Тақырып №8 Криминалистикалық тіркеу, одорология

Криминалистикалық тіркеудің түсінігі, мазмұны және құқықтық негіздері. Криминалистикалық тіркеудің түрлері. Криминалистикалық тіркеудің объектілері мен объектілері. Қылмыс болған жерден қашып кеткен айыпкерлерді, ұсталған  және сотталған тұлғаларды, белгісіз қылмыскерлерді тіркеу. Хабар ошарсыз жоғалып кеткен адамдар және жеке басы анықталынбаған мәйіттерді тіркеу. Ұрланған, жоғалған, алынған, өз еркімен тапсырылған иір оқпанды атыс қаруларын, сонымен қатар ашылмаған қылмыстар жасалынған жерден табылған оқтарды, гильзаларды және патрондарды тіркеу.

Ең алдымен бұл мәлiмет деп, соған ұқсас жағдайлар қылмыстық  қол сұғу, қылмыстық сайман, зат  болған тұлғалардың нақты деректер немесе оның iске асыру әдiсін  сипаттайтын қылмыстар оқиғасы  бар себептi-тергеулi байланыс болатын өзекті криминалистикаға мағыналы деп атайтын мәліметтері ұғылады.

Мұндай мәлiметтiң көздерi -  қылмыстардың түрлi iздерi, сәйкесiнше,барлық із жасаушы  объектілер.

Қылмыстық сот iсiн жүргiзудi процессте  жиi сонымен бiрге адамның (түрлi ) жеке және рулық белгiлерi, материалдар, заттар және қылмыстың оқиғасы бар себептi-тергеулi байланыстарын көбiнесе алмайтын бұйымдар туралы әсiресе анықтама мәлiметi маңызды алу, дегенмен диагностикалық, классификациялық  және  идентификациялық есептерiнiң шешiмдерiн табу мүмкiндiгін туғызады.

Бұған  зат пен материалдардың сапалық және сандық құрамын, олардың  физикалық және химиялық қасиеттерiн  және т.б. жатқызуға болады. Мұндай мәлiметте  потенциалды криминалистикақ мәнi бар. Өзекті әрі тиiмдi қолдану оның көлемi және алуантүрлiктiң есепке алулары жүйенiң жинақталу, өңдеудi, мұндай мәлiметтiң сақтау және iздестiру қамтамасыз ететiн ақпараттық-iздеулерiне тек қана шеңберiнде болуы мүмкiн криминалистикалық мағыналы мәлiметті құрайды. Заттық объекттердiң нақтылы жүйесiн (қоллекция, картотека, деректер қоры, мәлiметтiң басқа қоймалары),практикалық тiркеу қызметтерiн  криминалистикалық тiркеу деп атайды.

Тiркеу құралдарының жүйесi бiр-бiрiмен  есептелетiн мәлiметтермен, айырмашылығы болатын криминалистика есепке алуларымен, сонымен бiрге, олардың шоғырлауы және жүйелеудiң әдiстермен және формаларымен, iшкi жүйелерден (1-шi схема)  қалыптасады.

Алайда, есепке алу көмегiмен жазып  алынған,  iркiлуге және мәлiметтiң  тiркеуi, оның жүйелеуi, сақтауға, iздестiру процедурасыда соған кіреді. Криминалистикалық есепке алулары тiркелетiн объекттердiң түрлерi бойынша, мысалы, әдетте ат қойылады, дәрiмен атылатын қару ерiктi тапсырылған ұрланған, жоғалтылған, алып қойылған бедерлеу есепке алуын есепке алу тағы басқалар.

Тiркеу объектілерiнiң екi дәрежесі бар: криминалистика мәлiметiнiң сақтаушылары және соңғы көздер. Бұл объекттер бөлек тiркеле алады, мысалы, (объект - мәлiметтiң көзi) қолдардың саусақ таңбалары бойынша белгiсiз қылмыскерлердiң есепке алуы және ашылмаған (объект - ақпарат көзi) қылмыстардың орындарымен алып қойылатын қолдардың iздерiнiң есепке алуы, немесе,  ақпарат көздерiмен, есепке алулары қалай бiртұтас есепке алуы мүрде белгiсiз болжағыш ұрланған жалған ақшалай таңба бола тұра көздермен құрау.

Криминалистикалық тіркеу мәліметтерін жинау өзіндік әдістері болады.

Дәрістерді оқу процесінде оқытудың қазіргі заманғы тәсілдерін, инновациялық технологияларды қолдану. Компьютерлік слайдтарды кинопроектормен көрсету, интерактивті тақтаны пайдалану, алдын ала  студенттерге дайындалған тарату материалдарын қолдану.

 

Тақырып №9 Криминалистикалық тактиканың түсінігі және жалпы ережелері. Тергеу қарауының тактикасы.

Криминалистикалық тактиканың түсінігі және жалпы ережелері.

Тергеу қарауының түсінігі, мәні және түрлері. Оқиға болған жерді  қараудың түсінігі, маңызы және міндеттері. Оқиға болған жерді қарау алдында жүргізілетін дайындық  жұмыстары. Оқиға болған жерді қарау кезеңдері және тәсілдері. Куәландыру.

Криминалистикалық тактика дегеніміз - тергеу әрекеттерінің тиімділігін, нәтижелілігін арттырып, іс  бойынша керекті дәлелдемелерді дер кезінде жинауға,  мұнымен қатар тергеуді ұйымды және  жоспарлы түрде жүргізуге багытталған,  заң шеңберінде қолданылатын  тиімді де, қолайлы тәсілдер жөніндегі ғылыми ережелердің жиынтығы.

Тактикалық комбинация   -  тергеудің нақты міндеттерін шешу мақсатын көздейтін тактикалық тәсілдер немесе тергеу және басқа іс-әрекеттердің анықталған қиыстыруы.

Тактикалық комбинация жеңілге, немесе элементарлы, және күрделіге бөлінеді. Біріншілері бір тергеу әрекетінің шектеріндегі тәсілдердің бірігуі болып табылады, екіншілері – нақты қылмыстық іс бойынша тергеу және басқа (жедел іздестіру, ұйымдық-техникалық) әрекеттердің бірігуі.

Тактикалық комбинация бір аттас  немесе әртүрлі аталатын іс әрекеттерден тұруы мүмкін. Егер тергеу кезінде, әсіресе бастапқы кезеңде, жедел жолмен алынған мәліметтер жүзеге асатын болса, онла тактикалық комбинация бір ниетпен біріккен жедел іздестіру шаралары мен тергеу әрекеттері болып табылуы мүмкін. Ондай комбинацияны анықтамалы-тактикалық  деп атауға болады.   

Жедел-іздестіру шаралары комбинацияның элементі ретінде тергеу әрекеттерінің құрылымына кіретін нәтижелілікті, мақсаттылық пен қауіпсіздікті қамтамасыз ететін шарттарды құру мақсаттарына қызмет етеді. Жедел-іздестіру шаралары мен тергеу әрекеттері бір-бірімен тіркеседі, бірақ шатастырылмайды. Сондай-ақ тергеуші жедел іздестіру шараларына қатысу құқығымен ие болмайды, бірақ ол олардың орындалу әдістерінде де жүзеге асырады.

Тергеу-жедел комбинациясы тергеуші мен оперативтік қызметкер арасындағы өзара байланыс жолымен орындалады.

Криминалистік рекомендация – құралдарды таңдау мен қолдану, жинау тәсілдері  мен әдістемелеріне, дәлелдерді зерттеу, бағалау және қолдануға байланысты ,ылыми негізделген кеңес.

Рекомендациялар жалпы, қысқаша айтқанда қолданылуы келесі жағдайларда мүмкін болуы;

а) дәлелдеудің әрбір қатысушысымен;

б) әрбір ахуалда істер жағдайларына қарамастан болуы мүмкін;

Күнділікті бұл термин криминалистиканың  барлық өңдеулерін белгілеу үшін қолданылады.

Тергеу ситуациясы – қазіргі уақытта дәлелдеу процесі өтіп жатқан ахуал шарттарының жиынтығы. Өз мазмұны бойынша тергеу жағдайы келесі бөліктерінің жиынтығы болып табылады:

1. Психологиялық сипаттың: тергеуші мен оған қарсы тұрған тұлғалар арасындағы жанжалдың нітижесі, тергеушінің психологиялық жағдайы;
2. Ақпараттық сипаттаң: қылмыс жағдайлары мен онығ қатысушылары, мүмкін дәлелдер, ізделіп отырғанды жасыру орындары, іс бойынша өтетін тұлғалардың ойлары және т.б. туралы тергеушінің мағлұмат болуы;
3. Іс жүргізу және тактикалық сипатының: іс бойынша шығару жағдайы; дәлелдер мен олардың қайнар көздері; бұлтартпаудың қажетті шарасын таңдаудың мүмкіндігі;
4. Материалдық және ұйымдық-техникалық сипаттың: қазіргі кезде тану органының қарауында қажетті күштердің, құралдардың, уақыт пен оны ұтымды қолдану мүмкіндігінің қолда бар болуы, ішкі істер органының кезекші бөлімі мен жедел тіркеу тобы арасында коммуникацияның болда бары; сыртқы істер органдарының ақпаратты есептік – тіркеу аппараттарынан беру құралдарының қолда бары.   

Барлық осы компонеттері бірігуінің бәрі бастапқы, аралық және, даулы мен даусыз соңғы болып бөлінеді, ал тергеу үшін олардың маңызы мағынгасында – жайлы және жайсыз. Соңғылардың ішінде тактикалық тәуекеллдің маңызы бар.

Тактикалық тәуекел - тактикалық комбинация немесе тергеу іс-әрекетін өткізу кезіндегі жағымсыз нәтиженің мүмкіндігі.  

Тергеушінің міндеті – тәуекелден қашып әрекет ету, бірақ ол іс-жүзінде  мүмкін емес болғандықтан, оны минимизациялауға жету қажет.

Тактикалық шешім – тергеу жағдайына толығымен немесе оның бөлек объектілеріне, тергеудің бағыты мен нәтижелері және оның элементтері мен сол мақсатқа жетудің әдістерін, тәсілдері мен құралдарын анықтауға тактикалық әсер етудің мақсатын таңдау. Тактикалық әсер ету мақсаттары болып келесілер болып табылады:

• Тергеу үшін жағымды жаққа тергеу жағдайын немесе оның бөлек компоненттерін өзгерту;
• Жағымсыз тергеу жағдайын максималды қолдану;
• Абайсыздық факторын қолдану, әсіресе тергеудің бастапқы деңгейінде;
• Тактикалық тәуекелді жоққа шығару немесе максималды минимизациялау;
• Тергеудің әдістемелігі мен шабуылдығын қамтамасыз ету.