Қылмыстық жаза

    5. Сот қарағанға дейін қамауда  ұсталған, сотталушы адамға айыппұл,  белгілі бір лауазымдарды атқару  немесе белгілі бір қызметпен  айналысу құқығынан айыру түріндегі  жазаны тағайындау кезінде сот  қамауда ұсталған мерзімді ескере  отырып, тағайындалған жазаны жеңілдетеді  немесе оны осы жазаны өтеуден  толық босатады.

    6. Қылмыс жасағаннан кейін психикалық  аурумен науқастанған адамға  медициналық сипаттағы мәжбүрлеу  шаралары қолданылған уақыт жаза  мерзіміне есептеледі (Қылмыстық  кодекстің 62-бабы).

    <h4>ҚОРЫТЫНДЫ

       Жаза тағайындау – жасаған қылмыста айыпты деп танылған адамға айыптау үкімі шығарарда қылмыстық ықпал жасаудың нақты шарасы соттың таңдауы.

    Жаза  тағайындау, яғни айыптау үкімін шығарарда  жаза таңдау сот қызметіндегі маңызды, жауапты сәті. Бұл жайында Қазақстан  Республикасының Жоғарғы Соты Пленумының 24. 06. 1999 жылғы «Жаза тағайындағанда соттардың заңдылықты сақтау туралы»  №3 қаулысында айтылған. Жаза мақсатының жүзеге асырылуы көбіне тағандаған жазаға байланысты.  
</h4> Жаза тағайындау әлеуметтік әділеттіктін қалпына келуіне, сотталған адамның түзелуіне, соттылығының да, басқа адамдардың да жаңа қылмыс жасауы болдырмауға көмегін тигізеді.

    Бұл мақсатқа қол жеткізу үшін жаза дәлелді  де әділ болуға тиіс. Қылмыс жасаған  адамға, Қылмыстық Кодекстің 52-бабында, оның түзелуі және жаңа қылмыстың  алдын алу үшін қажетті және жеткілікті жаза тағайындалуға тиіс.

    Жаза  тағайындау белгілі бір принциптерге негізделеді, олар қылмыстық заңның жалпы құқықтық және салалық арнаулы  принциптерінің нақты көрінісі болып  табылады. Жаза тағайындаудың негізінде  жатқан принциптер мыналар: заңдылық, адам гершілік, жазаның әділеттілігі, жазның дәлелдігі және үкімде оның себебінің міндетті түрде көрсетілуі, жазаны жеке даралау, қылмыстық қудалау  шараларын үнемдеу. Бұл принциптер Қылмыстық Кодекстің нормаларында өз көрінісін табады.

    Заң жаза тағайындау кезінде сотты жаза мақсаттарының бірі болып саналатын  – жазаның сотталған адамның  түзелуіне әсер ететіндігіне көре білуге, және барлық мән-жайларды ескере отырып, жазаның мүмкіндігінше ауырлығы төмен, жұмсақтау түрін дүрыс  тағайындай білуге, оның мөлшерін анықтауға  міндеттейді. Сон,ымен қатар, сот ізгілік  қағидатын басшылыққа ала отырып, айыпкерге тағайындалған жазаның  оның отбасының және оның асырауындағы тұлғалардың тұрмысы жағдайына мүмкін болар ықпалын да ескеруі керек.

    <h4>ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

    I. Нормативтік құқықтық актілер:

1. Қазақстан Республикасының Конститудиясы (өзгертулер мен толықтырулар қоса) 30 тамыз, 1995 жыл
2. Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексі (өзгертулер мен толықтырулар қоса). 16 шілде, 1997 жыл.
3. Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу Кодексі. 13 желтоқсан, 1997 жыл.
4. Қазақстан Респулиқасының Қылмыстық Атқару Кодексі. 13 желтоқсан, 1997 жыл.
5. Қ Р Жоғарғы Сотының пленуымының «Қылмыстық жаза тағайындаған кезде соттардың заңдылықтарды сақтауы туралы» 30 сөуір, 1999 жыл.

    II. Арнайы және оқу әдебиеттері:

1. Ағыбаев А.Н. Қылмыстық құқық. Жалпы бөлім. Алматы 2001.
2. Кайыржанов Е.И. Угаловное право. Р. К. Общая часть. Алматы, 1997.
3. ҚР ҚК түсініктеме. Алматы, 2001.
4. Алауханов Е.О. Рахметов С.Н. Жаза практикалық оқу құралы. Алматы: Өркениет 1999 ж.
5. Уголовное право РК. Общая часть, Жеті жарғы, Алматы.-1998.
6. Уголовно-исполнительное право Р.К. Алматы, 1997.
7. Рахметов С.Н. Кулмуханбетова Б.А. Нурумбетов А.А. Наказание. Алматы, 1998.
8. Чукмайтов Д.С. Применение уголовное наказания в делах предупреждения редедивных преступлений. Алматы, 1997.
9. Ағыбаева А.М. Нәріпбаев М.С. Баймурзин Г.И. Русско-казахский терминологический словарь по уголовному праву. Алматы., 1994.</h4>