ҚҰрылыс монтаждау жұмыстары

                                     

                                             Кіріспе

 

      Адамзат өмірінің соңғы он жылдықтары экономика мен тұрмыста түрлі технологиялық үдерістердің күрт қаулап өсуімен ерекшеленеді екен. Солардың алдыңғы қатарында құрылыс саласы да бар.

      Құрылыстың қарқынды дамуы жер бетінде көптеген жаңа қалалардың пайда болып, олардың санының артуына алып келді. Әлемде құрылыстың қарқынды дамуы құрылыс индустриясының етек жаюына алып келді. Құрылыс саласында жаңа технологияларға негізделген небір жаңа материалдар пайда болып, тұрғын үйлер мен ғимараттардың беріктігін нығайтып, сәніне сән қосты. Ең бастысы, бұрын қиындықпен жүргізілетін күрделі құрылыстар жеңілдеп, олардың өзіндік құны да төмендеді.

Біздің Қазақстанымыз  әлем елдерінің арасында құрылыс қарқын алған елдердің қатарында тұр. Тәуелсіздігімізге ие болғанымызға 20 жыл ғана өткеніне қарамастан, біз бұл салада едәуір тәжірибе жинақтадық деп айтуға болады.

Жалпы, құрылыс  саласының дамуына ықпал ететін факторлар бірнеше себептерден тұрады екен. Соның ішінде бастылардың бірі – елде әлеуметтік-экономикалық жағдайдың жақсарып, халықтың үй сатып алатындай жағдайының болуы. Міне, осы бір фактордың нәтижесінде ғана алғашқы кезде елімізде құрылыс қарқындап жүріп берді. Бірақ ендігі кезекте басқа да факторлардың іске қосылуы қажет. Солардың алдыңғы қатарында құрылыс материалдары өндірісінің дамуының маңызы зор екен.

Қазақстанда құрылыс  материалдары өндірісі Кеңес одағы  тұсынан қалыптасқан болатын. Бірақ  еліміз тәуелсіздікке ие болып, бұрынғы КСРО кеңістігіндегі экономикалық байланыстар әлсіреген тұста ең алдымен зардап шеккендердің бірі осы құрылыс материалдары өндірісі болды. Ірі қалаларда жұмыс істеп келген құрылыс трестерінің, құрылыс материалдары комбинаттары мен зауыттарының жұмысы тоқтады. Сондықтан құрылыс материалдары өндірісінің жаңа тарихы еліміз тәуелсіздік алып, ес жиған шақтан қайта басталғандығы ақиқат.

Әрине, құрлыс индустриясының, соның ішінде құрылыс материалдары өндірісі мен өнеркәсібінің қайта  дамуы үшін едәуір уақыт пен жағдайдың тұрақтылығы, кәсіпкерлер мен халықтың осы іске белсенділігі қажет. Біз нақты дамуға бет алған бес-алты жыл бұған аздық ететіндей. Шамасы соған байланысты болар, бізде қазіргі күні құрылыс нысандарын әрлеуге қажетті көптеген материалдар шетелдерден тасымалданып жүр. Қазіргі күні құрылыс материалдарын шығару ісімен республика аумағында 199 кәсіпорын шұғылданады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  

         І. Қазiргi құрылыстағы құрылыс құралымдарының монтажының мәнi

 

 

Қазiргi заманғы құрылыс өңдірісінде құранды конструкциялар  кең қолданылады , толық құрама ғимараттар және үймереттерді тұрғызады, осының салдарынан  жинақтау жұмыстардың мәні артады. Монтаж - iрiлендiрiлген конструкциялар, бөлшектер және зауыт жасауының түйiндерiнiң ғимарат және ұймереттерді құрастырудың кешендi процессi. Монтаж құрылыс өндiрiсiнiң бастаушы технологиялық үдерiсi болып табылады. Бұл құранды конструкциялар, механикаландырудың түрлi және тиiмдi құралдарының өндiрiсi бойынша дамыған өнеркәсiптiң бар болуына мүмкiндiк туғызады, тасқынды әдiстермен монтаж технологияның төңiрегiдегi және өндiрiстiң құрылыс ұйымының қазiргi табыстарың жүзеге асыруға мүмкiндiк береді.

Құрылыс құралымдарының монтажың тұрғызғанда толық құрастырмалығана емес, ғимараттардың басқа түрлерiнде де жүзеге асырады. Мысалы, дуалдары бар ғимараттар құрылыстарының жанында құрама iргетас блоктер, (бағана және ригелдер) қаңқа, аражабын тақтасы және жамылғының элементтерi, марштар, алаң және тағы басқаларлар құрастырады. Жинақтау жұмыстарының құрылысындағы меншiктi салмақ үнемi үлкеедi. Олардың өндiрiсi және бетонның сапалы iрiлi-уақты толтырғыштарының қолдануы үшiн цементтiң биiгiрек маркалары жеке элементтердiң массасының төмендетуiмен бiр жағынан қолдану есебiнен болады, басқа жағынан - құранды конструкциялар, жеткiзу оларды максимал зауыт және технологиялық дайындыққа дейiн iрiлендiруi.          

          

                   Ұйымдастыру қағидалары келесі операциялардан тұрады:

- нөлдiк цикл жұмыстарын мұхият жасау, ғимаратқа коммуникацияларының төсемiн қоса;

- машиналар комплекттiң өнiмдiлiк бойынша байланыстырылған күйiнде монтаждың тасқынды әдiсi;

- көлiк құралдарымен  конструкцияларының монтажы;

- өзгермейтiн  блоктерде конструкциялардың жерiндегi алдын ала iрiлендiру;

- алымының монтаждық  бөлiмшелерiне ғимараттың бөлуi кешендi жұмыс бригадалар және монтаждық тетiктердiң бекiтiлуі;

- келесi жұмыстардың  орындауы үшiн тұрғызылған ғимараттың  жеке құрастырылған бөлiмшелерiнiң  ырғақты өткiзуiн қамтамасыз ету;

- нұсқаларды салыстыру негізінде техника-экономикалық монтаждың әдiстерi және тетiктердiң таңдауы.

 

             

             1.1 Монтаждық процесстердiң технологиялық құрылымы

 Құрылысшылар  үшiн маңызды фактор тұрғызылған  ғимараттың технологиялылығы болып табылады, монтаждық элементтердiң технологиялығы төмендегідей болып келеді:

- құрастырылатын элементтердiң өлшемдi түрлерiнiң ең төменгi саны, конструкциялардың типтелу дәрежесі;

- қойылатын  конструкциялардың максимал құрылыс  дайындығы - геометриялық өлшемдердiң  дәлдiгi және бөлшектердiң кепiлдеме қағаздарының жағдайының дәрежесi;

- iлудiң оралымдылық,  көтеру, қою және барлық элементтердi мұқият тексеру;

- жiктердiң барлық  тоғысқан жерлері мен бiтеудiң оңайлығы;

- жақын монтаждық массаның 1 көрсеткiшiне, максималға конструкциялардың орта салмағын көрсететiн қатынас.

Құрама құрылыс құралымдарының монтажының кешендi технологиялық үдерiсi - процесстер және қаңқа, ғимараттың бiр бөлiгi немесе ғимараттар орындаудың нәтижесiнде алатын операциялардың жиынтығынан тұрады. Процесстердiң дайын құрастырылған өнiмдi алу мүмкiндiгі тасымалдау,  негiзгi және қосалқы дайындау процесстерден тұрады.

Тасымалдау процестерi конструкцияны орталыққа және қоймаларға тасудан, жүк тиеу және жүк түсiрулерiнен, iрiктеу және қалаулардан,  iрiлендiрiп құрастыру немесе монтажға қоймалар мен конструкциялардың берулерiнен, материалдардың жiберуден, шикізаттар,  бөлшектер және құрал-саймандарының iрiлендiрiп құрастыру немесе монтаждаудан тұрады.

Дайындау  процесі конструкциялардың күйлерiң тексерудi, iрiлендiрiп құрастыруды, конструкцияның уақытша күшейтуі, монтажға және жайғасуға әзiрлеу операциялары жатады. Егер бұл конструкциялардың көтеруiне дейiн орындауға керек болса, уақытша олардың бекiтуi және қауiпсiз жұмыс жасау, қоятын белгiлердiң құрастырылатын элементтерiне, мiнбелер және сатылардың ишарасының ұруы үшiн құрал-саймандардың конструкцияларының жабдығы бойынша процесстер қосымша кiредi.

Қосалқы процесстер iргелердiң тiрек беттерiнiң әзiрлеулерiн, конструкциялардың мұқият тексеруiн, егер оларды олардың қоюынан кейiн орындаса, мiнбелердiң құрылымы, аумалы-төкпелi алаңдар, сатылар және қоршауларды қосады.

Негiзгi немесе монтаждық процесстер - жобалық жағдайға конструкцияны орналастыру. Монтаждық процесстердiң құрамдарына кiредi:

- құранды конструкцияларды  қоюдың орындарының әзiрлеуi;

- iлу және  көтеру уақытша бекiтумен кеңiстiк,  бағдарлануда және қоюға орын  ауыстырумен қажеттi;

- спропыларды  ағыту;

- ақырғы мұқият  тексеру және бекiту;

- уақытша бекiткiштердi  алу;

- тоғысқан жерлер және жiктердiң бiтеуi.

 Конструкциялардың түрiне, жинақтаушы жабдыққа, орнықтылықтың қамтамасыз етулеріне,  мұқият тексеруіне, тоғысқан жерлері және шарттарына байланысты конструкция монтаждық кранмен жығылмай тұратында қоюды процессте немесе қоюдан кейiн уақытша оның бекiтуiнде жүзеге асыруға болады.

Құрылыс құралымдарының монтажы екі схема арқылы iске асады :

- қоймадан монтаж

- көлiк үстiнен  жинақтау.

Қоймадан монтаждау  кезінде барлық технологиялық операциялар  құрылыс алаңдарында жүзеге асады.

 

               1.2 Конструкцияларды тасымалдау,  қабылдау және жинау

Құранды конструкцияларды жабдықтаушы және өндiрiс орндарының құрылыс площадкілеріне апарып салады. Құрылыс алаңына конструкцияларды жеткiзу көлiктiң барлық түрлерiмен iске аса алады, атап айтқанда, жер бетiндегi-автомобилдiк, темiр жол, трактор, су және әуе арқылы.

Құрылыс көлiгiнiң  таңдауына ықпал ететiн негiзгi факторлар:

 - құрылыстың тұрған жерi;

- қазiргi осы маңай көлiк коммуникациялары;

 - құранды конструкциялармен құрылыс комплект жасайтын зауыттардың орналастырылуы;

- уақытша және ауа райлық шарттар;

- конструкциялардың массасы, габаритi, алыстық тасудан.

 Металл конструкцияларын тасымалдау үшін көбінесе теміржол, ал темірбетон конструкцияларына автомобиль көліктері пайдаланылады. Әуе көлігін, әдетте, жететін жолы қиын, батпақты жерлерде пайдаланады.

Автомобиль  көлігі құрама темір бетон тасымалдауда ең көп тараған түрі болады.Автомобиль көлігімен құрама темір бетонды  тасымалдау қашықтығы 200 км – ге дейін  үнемді, бірақ кейбір жағдайда бұдан  да артық қашықтықта пайдалануы мүмкін.

Конструкцияларды  автомобиль көлігімен тасымалдаудың орналасу схемасы:

А - темiрбетон қабырғалық панелдердiң жартылай тiркесiндегі – панеловоз;

Б - темiрбетон бiр консолдi арқалықтар;

 

 

 

 

А)

Б)

 

Көлiк құралдарына  құрама элементтердiң қалауын келесi талаптардың есепке алуымен өндiрiп алады:

- элементтер жағдайда болуы керек, жақын жобалыққа, горизонталдiқтарда таситын бағаналарды қоспағанда;

 - элементтер ағаш инвентарлық төсемдер және бұл элементтердiң жасауына жұмыстық сызба көрcетiлген орын орналастырылатын астарларға арқа сүйеу үшiн керек. Төсемдер және астарлардың жуандығы жиiрек элемент сөйлеушi топсаларының биiктiгiнiң кемiнде 25 ммi кемiнде болуы керек. Аралық төсемдердiң қолдануы рұқсат етiлмейдi;

- астарлар және төсемнiң көп ярусты жүк тиеуiнiң жанында тiктiң бiр-бiрденi қатал орналастыру керек;

- элементтер аударылу, ұзына бойына және көлденең жылжудан, сонымен бiрге соққылардың сақтауды мақсатпен бiрi бiрi туралы мұқият марқалануға керек;

 - элементтердiң фактураланған беттерi бұзылулардан болуы керек.

- Горизонталдiқ  жұмыс iстейтiн ғимарат жинақталатын  элементтер көлденең тасиды: арқалықтар, ригелдер, жолдар, тақта және аражабындарды панел, балкон және шатыр тақталары, биiк қабырғалық блоктер; сонымен бiрге ұзын құранды конструкциялар - бағана және қаданы.

 - Шатыр тiреуiш және стропилаға байланған фермалар, қабырғалық панелдер, қалқалардың панелдерi тiк және көлбеген тасиды.

- Көлемдi элементтер - блок-бөлме,  блок- пәтер, санитар - бiрақ - техникалық кабиналар жобалық жағдайларда тасиды.

Әкелiнген құранды  конструкцияларды құрылыс алаңдарына жүк түсiруiн арнайы түсiру жүрiстi краны және сиректеу негiзгi монтаждық  тетiктермен әдетте өндiрiп алады. Үнемдiрек және сыйымдыдан кемдердi доңғалақтармен монтаж болып табылады.

                  

                        Құранды конструкцияларды  қабылдау

 Құрастыратын  мекеме түсетiн конструкцияны құрылыс алаңдарына қабылдайды. Құранды конструкцияларды қабылдауды өлшемдердегi жiберiлетiн ауытқулардың есепке алуы бар бұйымы төлқұжаттар бойынша алады және комплект жасайтын тiзiмдер бойынша. Әкелiнген бұйымдардың қабылдау кезінде тексеру керек:

- зауыттың ТТБ – ының штампы бар болуы;

- бiлiктi белгiлердiң бар болуы және конструкцияның ауырлық центрiнiң жағдайының белгiсiн;

- бiржақты арматураланған  элементтерi үшiн монтаждық белгiлердiң  бар болуы;

- каналдар, саңылаулар  және тағы басқалар геометриялық өлшемдердiң бұзылулардың жоқтығы, дұрыстығы, бөлшектердiң кепiлдеме қағаздарының орналастырылу және бекiткiшi, бар болуы.;

 - жобаның талаптарына бұйымның беткi бетiнiң сәйкестiгi;

- деформациялардың жоқтығы, қабыршақтар, сызаттар, қаспақтар;

 - бар болу жыртындылар, Ниш, төртiншiрек, арматураның шығарылымдары, қорғайтын беттер бөлшектердiң кепiлдеме қағаздарында қажеттi болуы.

 Егер бұйым  сапасыз болса, ол тиiстi рекламация актi бас мердiгер, құрастыратын ұйым және кәсiпорын-жасап шығарушының өкiлдерiнiң қатысуында ақауын iрiктеп, ресiмдейдi. Егер бұл бұйым жөндеуге душар болса жасап шығарушыға артқа жолданады. Құрылыс алаңына оның орнына жаңа, сапалы бұйым әкелiнедi.

 

                                      Құрама элементтердi жинауы

 Конструкциялардың  жинақтау жұмыстарының барлық қиындығынан сақтауға еңбек шығындары металлоконструкциялар үшiн 12...25%, темiрбетон конструкциялар үшiн - 13...27% құрайды.

 Қоймалар  жоспарлалған алаңға, нөсер және  сулардың ағуымен есепке алынып орналастырады. Қоймаларды орталықтандылыған, яғни жүк келетін жерге орналастырлған және объектідегі болып бөледі.

Құранды конструкциялардың қоры  жеткiзудiң шарттарына тәуелдi.Конструкциялардың қоры - монтаждық крандардың жұмысы 3...7шi күнге.Ал аса маңызды жағдайларда жұмыстың 1 айына дейiн жеткiзедi. Қоймада ауыр конструкцияларды монтаждық крандарға жақын, жеңiлiрек - бәрiнен алыс орналастырады. Қойманың ауданының қысқартулы ұстау  мақсататында констркукцияны штабелдерде сақтайды. Штабелдердiң арасындағы өтулер ұзына бойына бағытта әрбiр екi жапсарлас штабелдерден кейiн, көлденең - көлденең өтулердi ен сиректеу емес 25 м ден кейiн кемiнде 0, 7 молар болуы керек, штабелдердiң арасындағы үзiлулер - элементтердiң жинауы кемiнде 0, 2 м монтажға оның таңбалауын анықтауды мүмкiндiк және әзiрлеу үшiн кез келген конструкцияға рұқсаты болатындай етiп ұйымдастыру керек.

 Аражабын, бағананың панелдерi, ригелдер, дiңгек үстiндегi және аралық тақталар штабелде горизонталдiқ күйде болуы керек. Штабелдердiң ұтымды өлшемдерi: бағаналар үшiн - 4 қатар, ригелдер және жолдар үшiн - 3 қатар, жабын тақтасы және аражабындар үшiн - 10.. 12 дейiн. Бiрақ штабелдiң максимал биiктiгi 2, 5 м ден аспауы керек. Қабырғалық панелдердiң қоймасында сонымен бiрге металлдық пирамидаларда немесе кассеталар, үлкен өлшемдi қалқалар тiк немесе көлбеген орнатады ағаш кассеталарда, жағдай, жақын тiктерге жинайды.