Ипотекалық несиелеу

Жоспар:

Кіріспе.....................................................................................................................3

1.   Ұзақ мерзімді несиелендіру............................................................................4-14

1.1. Ұзақ мерзімді несие түсінігі,  түрлері...........................................................4-6

1.2. Ипотекалық ұзақ мерзімді  несиелендіру ................................................... 6-14

2.   Жобалық қаржыландыру..............................................................................15-24

2.1. Жобалық қаржыландыруға талдау  жасау, қаржыландыру ережесі.........15-20

2.2. Инвестициялық  жобалық қаржыландыру................................................20-26

3. Қазақстан Республикасындағы шетелдік инвестициялар...........................27-30

Қорытынды.........................................................................................................31-32

Пайдаланылған әдебиеттер..................................................................................33

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

 

Осы курстық жұмыстың басты мақсаты ұзақ мерзімді несиелендіру  және жобаға сәйкес қаржыландыру болып  табылады. Ұзақ мерзімді несие деп  негзіген 12 айдан асатын несиелерді жатқызамыз.  Мұндай несиелер  ипотека және кәсіпорындарды инвестициялқ қаржымен қамтамасыз ету болып табылады.  Сәйкесінше ,ұзақ мерзімді несиелер, инвестициялық мақсаттарда қолданылады. Орташа мерзімді несиелер сияқты, бұларда негізгі қаражаттар қозғалысына қызмет етеді, тек берілетін несие ресурстарының үлкен көлемдерімен ерешелінеді. Қайта құруды, техникалық қайта қарулануды, қызмет көрсетудің барлық аймақтарының кәсіпорындарындағы жаңа құрылыстарын несиелендіру кезінде қолданылады. Ерекше өркендеуді күрделі құрылыста, отынды – энергетикалық кешендерде, экономиканың шикізаттық салаларында алды. Оларды өтеудің орташа мерзімі әншейінде үштен бес жылға дейін болады, бірақ жиырма бес және оданда көп жылдарға жетуі мүмкін, әсіресе мемлекет тарапынан сәйкес қаржылық кепілдік алған кезде.

        Ипотекалық несиелеу – жылжымайтын  мүлік объектілерін сатып алуға  және салуға (қайта құруға) несиелер  беру – көптеген нарық субъектілерінің  өзара әрекетін білдіретін маңызды  экономикалық және әлеуметтік  функцияларды орындайтын несиелік  қатынастардың  нысаны болып табылады. Жылжымайтын мүлікті несиелеудегі ең ірі бағыттар – тұрғын үйді сатып алу және салуға, жер учаскелерін игеруге, коммерциялық және өнеркәсіптік мақсаттағы тұрғын емес құрылысқа берілетін ссудалар.

Ипотекалық несие берілген жылжымайтын мүлікті сатып алу (салу) мақсатында жылжымайтын мүлік объектісінің кепіліне ақшалай немесе ипотекалық облигациялар нысанында берілетін несие болып табылады. Ипотекалық несиенің мәні жылжымайтын мүлікті арнайы құжаттармен – ипотека келісім-шртымен жасалатын қамтамасыз ету формасы ретінде емес, оның мақсатты пайдаланылуы – жылжымайтын мүлікті сатып алу немес салу болып табылады.

         Жобалық қаржыландыру – бұл кредит беруші негізгі кредит төлеу көзі ретінде осы объектінің (қарыз алушының ақшалай түсімдері мен активтері/кірістерін емес) ақшалай түсімдері мен кірістерін, сондай-ақ кредитті қамтамасыз ету ретінде шаруашылық объектісінің активтерін қарайтын және бағалап отыратын белгілі бір шаруашылық объектісін (инвестициялық жоба) қаржыландыру. Яғни, кредит берушілер кредиттің қайтарылу мүмкіндігін бағалай отырып, жобаның акционерлерін емес, жобаның өзінің тиімділік және өмір сүру қабілетінің деңгейін қарайтын болады.

 

 

 

 

 

 

 

 

1. Ұзақ мерзімді  несиелендіру

1.1. Ұзақ мерзімді  несие түсінігі,  түрлері

 

         Несие (лат. creditum — несие, credo - сенемін, сенім білдіремін), несие белгілі-бір мерзім бойы пайдаланып, қайтарылу үшін әдетте, пайыз төлеу шартымен ақшалай немесе тауар түрінде берілетін қарыз.

         Несиеге толық анықтама берейік.  Несие – кеңейтілген қайта  өндіру мақсатында жеделдік, төлемдік, қайтару талаптарына сай оларды  ақшаны бөлу және халықтың, экномиканың бос ақшалай  қаражаттардың жұмылдырылуын қамтитын несие капиталының қозғалысы себепті экномикалық қарым – қатынасты көрсетеді.

       Несие  мәні қатынастардың несиенің  – қайтару, төлемдік, мерзімдік,  қолма – қол ақша, мақсатты сипат сияқты маңызды принциптерімен анықталады.

     Несие түрлері – бұл белгілі бір түрдегі экономикалық қатынас ретінде несиеден келіп шығатын белгілі – бір қасиеттерге ие оның бір түрі.

     Түрдің  формадан айырмашылығы – түр  диалектика категориясы болып табылмайды, ол несиені ерекше түрдегі экономикалық қатынастар ретінде түсінуді анықтайтын жіктеудің категориясы болады.

     Осыған  байланысты несие түрлері төмендегідей жіктеледі:

1. мерзімдері бойынша:

а) қысқа мерзімді ( 1 жылға  дейін );

ә) орта мерзімді ( 1 жылдан 3-5 жылға дейін );

б) ұзақ мерзімді ( 3-5 жылдан жоғары );

       Осының  ішінде ұзақ мерзімді несиені  қарастырамыз. Ұзақ мерзімді несие — банк несиесін өтеу мерзімімен айқындалатын несие нысаны. Ұзақ мерзімді несиені банк немесе бейбанкілік несие мекемелері береді. Жалпы Ұзақ мерзімді несие үшін төм. шек ұлттық экономиканың орнықтылығы мен дамуы үрдісіне байланысты. Қазақстанда 3 жылдан жоғары мерзімге берілетін несие Ұзақ мерзімді несиеге жатады. Ол негізгі капиталды, қаржы активтерін, сондай-ақ айналым капиталының азырақ жұмылдырылатын бөлігін қалыптастыру үшін қажетті қаражатты қаржыландыруға қызмет етеді. Халыққа берілетін Ұзақ мерзімді несиенің негізін ипотекалық несие құрайды. Тұрақты ресурстардан: банктердің меншікті ресурстарынан, облигациялар шығарудан, жартылай өтімді жинақ ақшаларынан алынған қаражат олардың дәстүрлі көздері болып табылады.

Ұзақ мерзімді несиелеу объектілеріне жататындар мынадай түрлерге бөлінеді:

• өндіріс объектілерінің құрылысы;
• өндіріс объектілерін қайта құру, техникалық жағынан қайта 
  каруландыру, кеңейту;
• техникалар, құрал-жабдықтар және көлік құралдарын сатып алу;
• жаңа өнім шығаруды ұымдастыру;
• өндірістік емес маңызы бар объектілерді салу.

Ұзақ және орташа мерзімді несиелер (1 жылдан астам мерзімге) – негізгі құралдарды (жылжымайтын мүлікті, машиналар мен жабдықтарды) сатып алу, құрылысты инвестициялау, жылжымайтын мүлікті қайта құру, бизнесті дамыту, ауыл шаруашылығы қызметін жүзеге асыру кезінде;

- Ұзақ мерзімді несиелер, инвестициялық мақсаттарда қолданылады. Орташа мерзімді несиелер сияқты, бұларда негізгі қаражаттар қозғалысына қызмет етеді, тек берілетін несие ресурстарының үлкен көлемдерімен ерешелінеді. Қайта құруды, техникалық қайта қарулануды, қызмет көрсетудің барлық аймақтарының кәсіпорындарындағы жаңа құрылыстарын несиелендіру кезінде қолданылады. Ерекше өркендеуді күрделі құрылыста, отынды – энергетикалық кешендерде, экономиканың шикізаттық салаларында алды. Оларды өтеудің орташа мерзімі әншейінде үштен бес жылға дейін болады, бірақ жиырма бес және оданда көп жылдарға жетуі мүмкін, әсіресе мемлекет тарапынан сәйкес қаржылық кепілдік алған кезде.

2009-2011 жылдары  аралығында берілген  ұзақ мерзімді  несиелдердің көлемі,  мың теңгеде.   

Көрсеткіштер	2009	2010	2011
Берілген  несиелердің  жалпы сомасы	57471439	72227123	82333860
Тұтынушылық  несиелердің  сомасы, барлығы	32288933	42106559	51277446
Оның ішінде:
Ипотекалық  несиелендіру	25182506	30120564	31056414

 Ескерту:  Пайдаланылған ақпарат Қ.Р. Үлттық  банкі

Несие ақшалай  капиталдың ссудалық капиталға өтуін қамтамасыз ете отырып несие берушілер мен қарыз алушылар арасындағы несиелік қатынасты бейнелейді. Несиенің көмегімен заңды және жеке тұлғалардың уақытша бос қаражаттары мен табыстары экономикалық жүйе төңірегінде жинақтала отырып уақытша және ақылы негізде пайдалануға берілетін ссудалық капиталға айналады.

            Ипотекалық неселеу нарықтық экономикада кеңінен таралған несиелеудің формасы болып табылады. Ол қозғалмайтын мүліктік кепілзат арқылы, сонымен қоса жер меншігі арқылы беріледі. Жер меншігі нарықтық несиелік қатынастар жүйесіне кәсіпорындарды, ұйымдарды, фирмаларды, халықты тартады.

         Ипотекалық несиелеу кәсіпорындардың,  фирмалардың және құрылыстың  қажеттіліктерін мемлекеттік қаржы  көздерінің орнын басуында үлкен  рөлін атқарады. Ипотекалық несиелеудің  дамуы  инфляцияның жоғары  қарқынды жағдайында және ұзақ  мерзімдік несие ресурстарының тапшылығы жағдайында шаруашылық жүргізетін субъектердің инвестициялық белсенділігін үлкейтуге мүмкіндік береді.

        Ипотекалық несиелеудің ерекшеліктері:

-       Берілуінің ұзақ мерзімділігі (5 жылдан аса)

-       Кепілзаттың қарыз  алушысының қолында қалуы.

 

1.2.Ипотекалық ұзақ  мерзімді несиелендіру

 

          Ипотекалық несиелеу – жылжымайтын мүлік объектілерін сатып алуға және салуға (қайта құруға) несиелер беру – көптеген нарық субъектілерінің өзара әрекетін білдіретін маңызды экономикалық және әлеуметтік функцияларды орындайтын несиелік қатынастардың  нысаны болып табылады. Жылжымайтын мүлікті несиелеудегі ең ірі бағыттар – тұрғын үйді сатып алу және салуға, жер учаскелерін игеруге, коммерциялық және өнеркәсіптік мақсаттағы тұрғын емес құрылысқа берілетін ссудалар.

Ипотекалық  несиелеу екі бағыттан тұрады:

-    Шаруашылық жүргізетін субъетілерге және халыққа тікелей ипотекалық несие беру;

-  Ипоткелақ несиелердің қайталама нарығында сату. Бұл несиелеу үшін қосымша ресурстарды тартуды қамтамасыз етеді.

    Бірінші ипотекалық несиелеудің бағытымен көбінесе ипотекалық банктер айналысады, ал екінші бағытпен қаржылық компаниялар, ипотекалық банктердің активтерін сатып алатын, кепілзат мүлігімен қамтамасыз етілген және өзінің атынан бағалы қағаздарды шығаратын қорлар айналысады.  Бағалы қағаздар кепілзат мүлігімен қамтамасыз етілгені және инвестициялар арқасында ұзақ мерзімді кіріс алуға мүмкіндігі болғаны үшін ликвидті болып келеді. Кейбір шетел қаржылық компаниялардың міндеттері бойынша кепілгер мемлекет болады және бұл сенімді болып келеді.

   Тұрғын  үйге ипотекалық несиелеу қайталама  нарығының жұмыс істеуі ипотекалық  банктердің капиталдарының ликвидтілігін  қамтамасыз етеді, айналымдағы  ақша массасын байланыстырады, елдің  аймауқтарына және экономикалық сфераларға капиталды қайта бөлуге көмектеседі, несиенің пайыздық ставкаларды тұрақтандырады.

    Ипотекалық несиелеумен айналысатын  банктер аталған шарттарда несиелік  ресурстармен шектелген болмайды. өйткені қайталама нарықта операцияларды жүзеге асыру арқылы керекті қаражаттарды қосымша мобилизациялауға мүмкіндіктері бар. Осы ақшаны жаңа несиеге беру арқылы ақшаны қайта айналымға түсіреді.

   Қазақстан  банктеріндегі ипотекалық несиелеудің  проблемалары келесіге байланысты: банктердің ресурстық базаларының жетіспеуі; қозғалмайтын мүлікке төлем қабілеті төменгі сұраныс.

    Ипотекалық банктердің ірі облигациялық  тұрмыстық заемдарды шығару ипотекалық  несиелеу үшін ресурстарды тарту  проблемасының шешімі болды. 

Несиелеу  субъектісіне байланысты тұрғын үй құрылысына берілетін ипотекалық ссудалары тікелей оның иесіне берілетін және мердігерге берілетін болып бөлінеді.

Тұрғын  үй құрылысын несиелеу салушыға белгіленген  тізімде жер учаскесін беру шартымен және тұрғын үй салуға рұқсат еткен шешімнің болу шартымен жүзеге асады.

     Тұрғын үй салуға несие көзделген  жобаға, келісім шартқа, мерзімдеріне  және құрылыстың бағасына байланысты  беріледі.

     Ипотекалық несиелеу объектілері  болатындар:

-       Тұрғын үй салуға арналған жерді сатып алу және жабдықтау;

-        Ғимараттың салынуы;

-        Тұрғын үйді сатып алу.

Несиелеу объектісіне  байланысты банктер тұрғын үй несиесін үш түрге бөледі:

-         Жер несиесі;

-         Құрылыс несиесі;

-         Тұрғын үйді сатып алуға арналған несие.

   Құрылыс  несиесін беру жөніндегі шешім  қарыз алушының өтініші бойынша  банк-кредитормен қабылданады.

    Несие беруші банк өтінішті  қарастырған уақытта қарыз алушының  несиені қайтару қабілетілігіне, қаржылық тұрақтылығына комплекстік  анализ жасайды; құрылыс бюджетін бағалайды; ғимараттың салынған жерінің нарыққа қажеттілігі.

Банк пен  қараз алушының қарым-қатынастарын анықтайтын негізгі құжаттары ретінде  несиелік келісім шарт пен кепілзат жөніндегі келісім шарт болады.

    Несиелік келісім шартта ссуданы  алу мақсаты, мерзімі мен несие мөлшері, несиені беру және өтеу тізімі, пайыздық ставка және оның өзгеруінің шарттары, қарыз алушының несиелік міндеттемелерін қамтамасыз етілуі, ссуданы сақтандыру шарттары, несиені мақсатты пайдалануының және қамтамасыз етілгендігінің тексеру әдістері мен формалары, мақсатты емес пайдаланудың және уақытылы өтілмеуі жағдайындағы қолданылатын санкциялары, айыптарды төлейдің мөлшері мен тізімі, келісім шартты бұзу тізімі қарастырылады.