Фирмадағы ішкі жоспарлаудың негізгі құжаты ретіндегі бизнес-жоспар жасау

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі

Еуразия академиясы

 

 

 

 

 

 

 

Орынғалиев А. С.

 

Фирмадағы ішкі жоспарлаудың негізгі құжаты ретіндегі 

бизнес-жоспар жасау 
(«Ақанай» ЖШС)

 

 

 

 

Дипломдық жұмыс

050509 – «Қаржы»  мамандығы

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Орал, 2011 

 

Мазмұны

 

Кіріспе................................................................................................................... 4

 

1. Инвестициялық жобаларды бизнес-жоспарлау мен оларды басқару......... 6

1.1 Инвестициялық жобалардың бизнес-жоспарын жасақтау мен құру

тәртібі.................................................................................................................... 6

1.2  Инвестицияларды экономикалық бағалауды бағдарламалық қамтуға қойылатын негізгі талаптар................................................................................9

1.3  Инвестициялық жобаларды басқарудың мәні, функциясы мен үрдісі....11

1.4  Қаржылық менеджмент тұрғысынан инвестицияларды басқарудың

мәні мен міндеттері..............................................................................................18

1.5  Кәсіпорынның нақты инвестициялары бағдарламасын қалыптастыру..20

 

2.  «Ақанай»  ЖШС-нің қаржылық жағдайын  талдау  және оның мәні 

мен мақсаты..........................................................................................................23

2.1 Қаржылық жағдайдың мәні және оны талдаудың мақсаты......................23

2.2 Кәсіпорынның  қаржылық жағдайын талдаудың ақпараттық негізі.......30

2.3 Қаржылық жағдайды талдау әдістері.......................................................... 40

2.4 «Ақанай» серіктестігінің  басқарушылық құрылымы және оның  қызметіне жалпы  сипаттама............................................................................. 45

2.5  Серіктестіктің баланс активтерінің құрамы мен құрылымының динамикасын талдау.......................................................................................... 46

 

3.  Фирмадағы ішкі жоспарлаудың негізгі құжаты ретіндегі бизнес - жоспар  жасау..................................................................................................................... 52

3.1 Бизнес - жоспар: «Тігін өнімдерін шығаруды ұлғайту үшін айналымдағы қаражаттарды толықтыру»................................................................................. 52

 

Қорытынды.........................................................................................................  76

 

Әдебиеттер  тізімі................................................................................................. 80

 

Қосымшалар......................................................................................................... 83

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

 

    Бизнес-жоспар жасақтаудың әртүрлі қаржы мекемелері дайындаған стандарттары міндетті ғана емес, сондай-ақ қарызға алу үшін де пайдалы. Олар жоба бойынша барлық мәліметтерді жүйелеуге мүмкіндік беріп, бизнес-жоспар аспектілерін талдауға көмектеседі.

Сондықтан да қаржылық тұрақтылық барлық өндіріс-шаруашылық қызметі процесінде қалыптасады  және кәсіпорынның жалпы тұрақтылығының негізгі бөлігі болып табылады". Ал  кәсіпорынның жалпы қаржылық тұрақтылығы, ол ең алдымен әрдайым табыстың шығыннан артуын қамтамасыз ететін ақша ағымының қозғалысын көрсетеді. Нарық жағдайында ол ең бірінші өнімді (жұмыс, қызмет) өткізуден түсетін табыстың тұрақтылығын талап етеді және оның мөлшері мемлекетпен, жабдықтаушылармен, несие берушілермен, жұмысшылармен және тағы басқалармен есеп айырысу үшін жеткілікті дәрежеде болуы тиіс.    

Сонымен қатар  кәсіпорынның одан әрі дамуы үшін барлық есеп айырысулар мен барлық міндеттемелерді орындағаннан кейін, осы кәсіпорында өндірісті дамытуға, оның материалдық-техникалық базасын жаңартуға және де әлеуметтік климатты жақсартуға және басқаларға мүмкіндік беретіндей дәрежеде табыс қалуы қажет.                                                                                                                             

          Ақанай» ЖШС Батыс Қазақстандағы жалғыз ғана отандық киіз үйлерді, көп орынды палаткаларды шығарушы екенін және төменірек бағаларды болжай алатынын ескерсек, тұтынушыларға мемлекеттік шекараны кесіп өту кезіндегі кедендік сұрақтарды шешу және осыған байланысты өткізілетін шаралардың жоқтығынан теория жүзінде уақыт өте келе ішкі нарықтың зор үлесін жаулап алуына сенуге болады. 

Үкіметтің дағдарысқа қарсы  бағдарламасының табысты жүзеге асырылуы және мемлекет экономикасының жандануы кезінде аталған өнімге сұраныстың бірқалыпты өсуіне сенуге болады.       

         Батыс Қазақстан облысымен Қазақстанның  басқада облыстарындағы халықтың аталған өнім түрлерін өспелі түрде қолдану кәсіпорынды өз алдына жеке өндірісін кеңейту мәселесін алға қойды.Аталған шараларды іске асыру көрсетілген өнімдермен аймақтың сұраныстарын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

        Бизнес-жоспардың негізгі мақсаты болып жергілікті шикізаттарды, еңбек ресурстарын және халық тұтынатын тауарлар нарығында белгілі бір бөлігін жаулап алуды максималды түрде қолданып, максималды пайда табу үшін тігін өнімдерін шығару болып табылады.

         Қаржыландырудың жеке қаражаттарымен басқа көздерінің жоқ болуынан жобаның ұйғарылған қаржыландыруы инвестициялар немесе несиелік займдар есебінен жүзеге асырылады.

         Қаражаттар 1 жылға 16%-бен алынады.

Аталған жоба инвестиялау  сомасы бойынша онша үлкен емес, алайда әлеуметтік-экономикалық мәні бойынша ол өз алдына біздің облыстың дамытуда өзінше өте қажетті сатыда тұр:

• Серіктестікте 20-ға жуық жұмысшыны жұмыспен қамтамасыз етеді, осылайша әлеуметтік шиеленіс деңгейін төмендетеді;
• Қазақстан Республикасын импорт ауыстыратын өнімдермен қамтитын  басқа мемлекеттерге тәуелділігін жоюға мүмкіндік береді;
• Сатып алушылардың сұранысын қанағаттандырады.

Бүгінгі күні серіктестік  жұмысының негізгі мақсатында Орталық  және Солтүстік Қазақстанның нарығына шығу, Батыс Қазақстандағы позициясын орнықтыру сонымен қатар экспорт үлесін ұлғайту болып табылады.

         Жобаның негізі ретінде тартылған  несиелік қаражаттар арқылы Орал  қаласындағы «Ақанай» ЖШС базасында  өндірілетін өнімді ұлғайту мақсатында  техникалық сипаттамалары бойынша замануи талаптармен тұрғындардың күнделікті өмірдегі қажеттіліктеріне сай жұмыс істеп тұрған өндірісті кеңейту болып табылады.

Жобаны жүзеге асыру үшін заемды қаражаттар есебінен өнімдер жасау үшін жалпы құны 10 000 мың теңге болатын негізгі және қосымша материалдарды сатып алу жоспарланған.

Өнімнің тауарлық көлемін ұлғайту үшін «Ақанай» ЖШС  ең алдымен негізгі өнім түрлерін: мехты куркалар, жылытылған костюмдерді, жұмыс киімдерінің, киіз үйлердің және палаткалардың комплектісін шығаруды жоспарлайды.

          Дипломдық жұмыс кіріспеден, негізгі үш тараудан, қорытындыдан және әдебиеттер тізімінен құралған.

         Тігін бұйымдарын көбейту мақсатында  айналым қаражаттарын алып тиімді  пайдаланудың бизнес-жоспары серіктестіктің  қаржылық жағдайын тұрақтандырып және пайда алу жан-жақты қарастырылған.          

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1. Инвестициялық жобаларды бизнес-жоспарлау мен оларды басқару

1.1 Инвестициялық жобалардың бизнес-жоспарын жасақтау мен құру тәртібі

Инвестициялық жобалардың бизнес-жоспарларын жасақтағанда басты назар капиталдық шығындардың тиімділігін бағалауға аударылуы тиіс.

Осыған байланысты техникалық жүзеге асырылуы, жобалардың экологияға, елдің экономикасына  ықпалы сияқты маңызды мәселелер  алға шығады. Жобаны жүзеге асырудың нарық, әлеуметтік орта, қатысушылардың қаржылық жайына ықпал ету салдарын бағалаудың маңызы артады. Сонымен қатар тек жоспардың өзін ғана емес, баламаларды бағалау, «жобасыз» жағдайды назардан шығармау да керек.  Бұл жерде жоғары аталған барлық құралдар мен талдау жүргізу ережелерін ұстану керек. Осылайша инвестициялық жобаның бизнес-жоспарын қарастырғанда кәсіпорынның іс-әрекетінде болуы мүмкін өзгерістердің ауқымдылығы ескерілуі тиіс.

«Жобасыз» жағдайды талдаудың барлық бөліктері, мекеме алдында тұрған мәселелердің оңтайлы  шешімін іздестіру, анықталған мән-жайлар, аралық шешімдердің мекемеге қатысты еместері құжатқа енгізілмейді. Осыған байланысты жобаны жүзеге асырудың барлық мүмкін серіктестеріне арналған ресми құжат пен жобаның бастамашысы –кәсіпорында қалатын талдау материалдары екі бөлек нәрсе. Соңғысы мақсаты мен мазмұнына қарай  ағымдық іс-әрекеттің бизнес-жоспарына ұқсас, өйткені онда жобаны басқаруға қажетті барлық мән-жайлар мен жобаны жүзеге асыру барысындағы өзгерістер ескеріледі.

Инвестициялардың  экономикалық бағасы тек инвестициялық жобаның бизнес-жоспарын жасақтау үшін ғана қажет емес. Жобалық талдау материалдары олардың негізінде қаржылық мекемелер мен жобаға қатысушылардың талап етуімен әртүрлі құрылымды ресми құжаттарды дайындауға мүмкіндік береді. Егер талдау барлық әдістемелік ережелерді қолдану арқылы толық көлемде жүрген болса, құжаттарды формалдық талаптарға сай толтырудың еш қиындығы жоқ.

Талдау қабылданған  шешімге негіз болу үшін жүргізілетін болса, бизнес-жоспар іргетасы жоқ ғимаратқа  ұқсап қалады. Бұл құжаттарда мәлімденген мәліметтерге кез-келген сыни көзқарастардың туындауы кемшіліктер тауып, сұрақтардың жауапсыз қалғанын көрсетіп береді.

Әдетте мұндай құжаттар төмендегідей ең басты деген  сұрақтарға жауап таба алмай қалады:

• Жоба бастамашылар үшін тиімді ме;
• Жобаны жүзеге асырудың ең жақсы нұсқасы қайсысы;
• Жобаны қаржыландырудың және қарызды өтеудің қандай сызбалары оңтайлы;
• Ең үздік деген нұсқадан ауытқулардың қайсылары келіссөздер жүргізгенде және бітімгерлік шешімдер үшін қолайлы, ал қайсыларын тәуекелдің жоғары болуына байланысты қолдануға болмайды, т.б.

Ресми бизнес-жоспарлардың көпшілігінің құрылымы мен есептік  кестелердің толтырылуы әдетте ол қаржы  мекемелерінен көмек сұрайтын кәсіпорын  тұрғысынан қарастырылмайды. Осылайша жобаның бастамашысы –кәсіпорынның жетекшілері банк сұрақтарына жауап бере отырып, бизнес-жоспар жасақтағанда өздеріне қажетті бизнес-жоспардың инвестор үшін қолайсыз болуы мүмкіндігін түсінулері керек. Көзқарастардың түрлілігі «жобасыз» жағдайдың дамуына апарып соқтырады. Сондықтан жобаның бастамашысы –кәсіпорын мен басқа да қатысушылар ресми құжаттарды дайындаумен қатар жобаны өз тұрғыларынан қарастырылуы керек.

Дегенмен инвестициялық  жобаның бизнес-жоспарын жасақтаудың  әртүрлі қаржы мекемелері дайындаған стандарттары міндетті ғана емес, сондай-ақ қарызға алу үшін де пайдалы. Олар жоба бойынша барлық мәліметтерді жүйелеуге мүмкіндік беріп, бизнес-жоспар аспектілерін талдауға көмектеседі.

Жұмыс істеп  тұрған кәсіпорынның бизнес-жоспары  мына бөлімдерден тұрады:

1. Әкімшілік ақпарат (түйіндеме).
2. Өнім (Қызметтер) түрі
3. Бәсекелестікті сипаттау
4. Кәсіпорынның сипаттамасы
5. Өнімді өткізу нарығын бағалау
6. Маркетинг пен сату
7. Өндірістік жоспар (жаңа өнім)
8. Кәсіпорынды басқару жағдайы (менеджмент)
9. Тәуекел мен сақтандыруды бағалау
10. Қаржыландыру стратегиясы
11. Қажет ақша қорлары
12. Қаржылық жоспар
0. Операциялық бюджеттер
0. Қаржылық бюджеттер
0. Капиталдық бюджеттер
0. Айналым активтерінің бюджеттері

3-5 немесе одан  көп жылға жасақталатын АҚШ  корпорацияларындағы болжамдық  бизнес-жоспарлар мына тармақтардан  тұрады:

• Айналымдық капиталды (ақша активтерін, қорлар мен дебиторлық қарыздарлықты) басқарудың жалпы саясаты;
• Дивиденд саясаты;
• Инвестициялық саясат;
• Ақша бюджеті;
• Сырттан қаржыландыруға мұқтаждық;
• Болжамдық қаржылық есеп;
• Есептік саясат;
• Басқарушылық бақылау жүйесі.

Айта кететін жайт, қазіргі жағдайларда қаржылық жоспарларды жасақтаудың отандық және шетелдік тәжірибелерін салыстырып қана қоюға болмайды, өйткені оларда осы салада жасақтамалар жүргізудің статистикалық көрсеткіштері ескерілмей қалады. Алайда көптеген қазақстандық экономика ғалымдары әртүрлі жолдармен бірлескен қаржылық жоспарлаудың мәселелерін шешуге тырысады. Сондықтан отандық және шетелдік жасақтамалар арасындағы ара қашықтық біртіндеп жақындай түседі. Айта кететін жайт, шетел тәжірибесін Қазақстан кәсіпкерлігіне орната салу дұрыс емес. Шетелдік тәжірибеде жоспарлау сөзі кеңінен түсіндіріледі. Ол капиталды, шығындар мен пайдаларды болжамдау мен бюджеттеуге байланысты кәсіпорынның іс-әрекетін білдіреді. Оның үстіне болжамдау ұзақ мерзімге жасалады, ал біздің елімізде болжамдау 3-5 жылмен шектеледі.