Мемлекеттік бюджеттің атқарылуы

Білім беру және денсаулық сақтау жөніндегі шаралардың бір бөлігі, әлеуметтік көмек және әлеуметтік қамсыздандыру, мәдениет, спорт, туризм және ақпараттық кеңістік саласындағы шаралардың бір бөлігі;

Экономикалық қызмет (ауылшаруашылығы, өнеркәсіп, жер қойнауын пайдалану, сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі, көлік және коммуникация), экономикалық қызметті реттеу;

Басқа бағыттар: облыстық бюджеттерге, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың бюджеттеріне берілетін трансферттер; үкіметтік борышқа қызмет көрсету және оны өтеу; мемлекеттік кепілдер, концессиялық келісімдер бойынша міндеттемелерді орындау.

Республикалық бюджеттен сонымен бірге сондай-ақ мемлекеттік мекемелердің орталық мемлекеттік органдар мен мемлекеттік мекемелердің күрделі шығыстарына, кадрларды қайта даярлау және қызметкерлерінің біліктілігін арттыруды қоса алғанда, бюджеттік инвестициялық және конциссиялық жобаларға, халықаралық ынтымақтастыққа, қолданбалы ғылыми зерттеулерге және нормативтік-әдістемелік қамтамасыз етуге, орталық мемлекеттік органдар қызметінің бағыттарына және Қазақстан Республикасы заңнамалық актілерінде көзделген өзге де мемлекеттік қызметтерге жұмсалатын шығыстар да қаржыландырылады.

Кесте – Республикалық бюджеттің 2009-2011 жылдар аралығындағы атқарылуы

Республикалық бюджеттің 2009 жылғы кірістері 2 779 млрд теңгені құраған, жоспар бойынша түгел атқарылмаған, ал 2010 жылы республикалық бюджеттің кірістері 106,2%-ға орындалды, жоспардағы 3 413,8 млрд.теңгенің орнына түсімдер 3 626,2 млрд.теңгені немесе 212,4 млрд.теңгеге артығымен құрады. 2011 жылы бұл кіріс 2010 жылға қарағанда 825 млрд теңгеге өскен.

Республикалық  бюджеттің 2009 жылғы салықтық  түсімдер   бойынша 108,3%-ға орындалды,  бюджетке 1 451 млрд.теңге артық түсті. Трансферттер түсімдері 90,0%-ға орындалды. Республикалық бюджетке 2010 жылдың қорытындысы бойынша салықтық түсімдер жоспардағы 1 886,9 млрд. теңгенің орнына, 2 083,5 млрд.теңгені немесе 110,4 %-ды құрады. Салықтық емес түсімдер бойынша жоспар 119,6  %-ға, негізгі капиталды сатудан түсетін түсімдер бойынша 90,0 %-ға және трансферттердің түсімдері  бойынша 100,5 %-ға орындалды. 2011 жылы салықтық түсімдер 3001 млрд теңгеге атқарылды. 2009 жылмен салыстырғанда 106%-ға өскен.

Салықтық емес түсімдер 2009 жылы іс жүзінде 114,3 млрд.теңге түсті немесе 87,5%-ға орындалды, өткен 2010 жылы Салықтық емес түсімдер бойынша есептік кезеңге жоспардағы 59,7 млрд.теңгенің орнына іс жүзінде 71,4 млрд.теңге немесе 119,6 % түсті.

Жоспарлы көрсеткіштердің негізгі асыра орындалуы мынадай түсімдер есебінен түсіндіріледі:

8,8 млрд.теңге сомасындағы жоспарланбайтын айыппұлдар;

3,5 млрд. теңге сомасында жоспарланбаған дивидендтер.

2011 жылы 108 млрд теңгеге орындалып, 2010 жылмен салыстырғанда 37 млрд теңгеге артық түссе, 2009 жыл бойынша салыстырсақ -6 млрд теңгеге кем түскен.

Негізгі капиталды сатудан түскен түсімдер 2009 жылғы жоспарындағы 4,4 млрд.теңгеде 4,5 млрд.теңге түсті. Асыра орындау 0,08 млрд.теңге сомасында жұмылдырылған резервтің материалдық құндылықтарын сатудан түскен жоспардан тыс түсімдерге байланысты. Негізгі капиталды сатудан түскен түсімдер 2010 жылы жылдық жоспар кезінде 26,4 млрд. теңгенің орнына 23,7 млрд.теңге түсті. Жоспар төтенше жағдайлар салдарынан зардап шеккен елдерге гуманитарлық көмек көрсетуге байланысты мемлекеттік материалдық резервтен материалдық құндылықтарды сатудан түсетін түсімдер бойынша және материалдық құндылықтарды шығару бойынша бірқатар шарттарды бұзумен байланысты орындалмады. Ағымдағы жылы бұл көрсеткіш өткен жылға қарағанда біршама төмен көрсеткіш көрсеткен.

Трансферттердің түсімдері 2009 жылы 1 209млрд теңгеге орындалды, 2010 жылы жоспардағы 1 440,8 млрд.теңге кезінде 1 447,5 млрд. теңгені немесе 100,5 %-ды құрады. Мақсатты емес бағытта пайдаланылған және пайдаланылмаған мақсатты трансферттерді қайтару сомасының түсімдері есебінен 6,6 млрд.теңгеге артқан.  2011 жылы 1 325 млрд теңгеге атқарылды.

Төмендегі кестеден республикалық бюджеттің шығыстарын көре аламыз.

Кесте – Республикалық бюджеттің 2009-2011 жылдар аралығындағы атқарылуы

Шығындардың қатаң мақсатты арналымы болады. Қайтарылмайтын негізде берілетін бюджеттік қаражаттар, яғни респбликалық бюджеттің шығындары 2009 жылы 3 118 млрд теңгені құрайды, 2010 жылы бұл қаражат 3860 млрд теңгеге жуық, 2011 жылы 4 605 млрд теңгені құрады, бұл өткен жылға қарағанда 19%-ға артқан.

Жалпы сипаттағы мемлекеттік қызметтер 2009 жылы атқарылғаны 120 млрд теңгені құрайды, ал 2010 жылы 158 млрд теңгені немесе 31%-ға артқан, 2011 жылы өткен жылмен салыстырғанда 38%-ға артып, 219 млрд теңгеге артты. Қорғаныс 2009 жылы 183 млрд теңгені, 2011 жылы 2010 жылға қарағанда 18%-ға өскен не 253 млрд теңгеге қаражат жұмсалған.

Қоғамдық тәртіп, қауіпсіздік, құқықтық, сот, қылмыстық-атқару қызметі бойынша 2009 жылы 259 931,1 млн теңгені құрайды, 2010 жылы

Таза бюджеттік кредиттеу бюджеттік кредиттердің және бюджеттік кредиттерді өтеудің арасындағы айырма ретінде айқындалады. Бюджеттік кредиттеу – бюджеттік кредитті беру, пайдалану, оған қызмет көрсету және оны өтеу туралы шешім қабылдау рәсімдерін кіріктіретін үдеріс.

Бюджеттік кредиттер берілу мерзімдеріне байланысты түрлерге бөлінеді. 2009 жылы бюджеттік кредит беру 25 035млн теңгені құрайды, 2010 жылы 35 981 млн теңгеге өскен, 2011 жылы 84613 млн теңгеге дейін артқан.

Қаржылық активтермен операциялар бойынша сальдо қаржылық активтерді сатып алу мен мемлекеттің қаржылық активтерін сатудан түсетін түсімдер арасындағы айырма ретінде айқындалады.

Қаржылық активтермен операциялар бойынша сальдо 2009 жылы 146 491,6 млн теңгені құрады, өткен жылы 93%-ға өскен, ал ағымдағы жылы бұл көрсеткіш тағы 18%-ға артып тұр.

[1]