Каржы саясаты

Кесте 2 

ҚР-да салынатын инвестициялары 

     

     Қазақстан Республикасы статистика агенттігінің мәліметтері 2008 және 2009 жылдары аралығында негізгі капиталға және тұрғын үй құрылысына салынған инвестицияларына талдау жасайық. 2008 жылы негізгі капиталға салынған инвестициялар  4210878 млн.тг., ал 2009 жылы 4546927 млн.т. салынған болатын. Саталған екі жылды салыстырғанда  2009 жылы 336049 млн.тг. немесе 7,9%-ға көп салынған. Ал тұрғын үй құрылысына салынған инвестицияларына  келер болсақ 2008 жылы 468039 млн.тг., 2009 жылы  290430 млн.тг. салған. Бұл дегеніміз 2009 жылы 2008 жылға қарағанда 177069 млн.тг., яғни 37,8%-ға азырақ салынған.

     Осы курстық жұмысымда негізінен  ауыл шаруашылығына салынатын инвестицияларға  назар аударғым келеді. Себебі қазіргі  кезде Үкімет тарапынан ауыл шаруашылығы кәсіпорындарын дамыту үшін көптеген шаралар ұйымдастырылып отыр. Ауыл шаруашылығы кәсіпорны – негізгі қызмет түрі ауыл шаруашылығы саласы болатын заңды тұлға. [8] 

Кесте 3

Ауыл  шаруашылығының негізгі капиталына салынған инвестициялар

мың тенге

 

     2008 жылғы қаңтар-желтоқсанда ауыл  шаруашылығының негізгі капиталына 74,6 млрд. теңге инвестиция салынды,  бұл республиканың негізгі капиталына  салынған инвестициялардың жалпы  көлемінің 1,9%-ын құрады. Өткен  жылдың тиісті кезеңімен салыстырғанда  саланың негізгі капиталына салынған  инвестициялар 24,2%-ға көбейді.  [8]

     Инвестициялардың  едәуір көлемі Қостанай (26,9%), Ақмола (18,4%) және Солтүстік Қазақстан (16,4%) облыстарының ауыл шаруашылығын дамытуға бағытталды. 

     Саланың негізгі капиталға салынған инвестицияларын  қаржыландыру көздерінің ішінде инвесторлардың жеке қаражаттары (жалпы көлемінен 64,5%) басым болды.

     Қазіргі заманғы мемлекеттің табыстылығы  мен бәсекелес қабілеттілігін айқындайтын  маңызды өлшемдердің бірі инвестициялық  климат болып табылады. [8]

     Қазақстан экономикасын тұрақтандыру және дамытудың  маңызды жолдарының бірі – инвестициялық  қызметті ұлғайту, ең алдымен еліміздің  ішкі резервтерін жұмылдыру және  көбірек тиімді пайдалану болып табылады.

     Еліміздің инвестициялық аспектісі ірі  салымдары қаржыландыру үшін жағдайлар  жасауға, тауар өндіру және қызмет етуді  жоғары тиімділікпен нарық қатынастары  субъектілерінің сұраныстарына  сәйкес ұлғайтуға бағытталуы тиіс.   
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

3. ҚР-НЫҢ  ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ САЯСАТЫН ДАМЫТУ ЖОЛДАРЫ

 

     Экономиканың дамуында жақсы қалыптасқан ол инвестициялық саясат. Келер жылдан бастап экономика саласында жүзеге асырылып жатқан мемлекеттік бағдарламалар ықшамдалып, саусақпен санарлық құжат қана қалады. Мемлекеттік қазынаның «бармағын сорып» отырған екі жүзден астам бағдарлама жойылады. Осындай қатаң іріктеуден өткендердің өзі Бас стратегиялық бағдарламаға байлаулы болады. Яғни ендігі бағдарлама атаулы жүйелі түрде қабылдануға тиіс. Өткен Үкімет отырысында индустрия және сауда министрі Әсет Исекешев әзірленіп жатқан сондай бас құжаттардың бірімен таныстырды. Осы құжатқа сәйкес, алдағы бес жылда басымдық берілетін он сала таңдалынып отыр. [8]

     2020 жылға дейінгі кезеңде Үкіметтің  ел экономикасын дамытуда басты  бағдарға алатын құжаты, Стратегиялық  даму жоспары болады. Осы онжылдық  бас жоспар екі бесжылдық кезеңге  бөлініп жүзеге асырылмақ. Алғашқы  кезеңде 2010-2014 жылдарға арналған  Индустриалды-инновациялық жедел  даму бағдарламасы қолға алынады.  Әрине, ол жалғыз болмайды. Осы  бағдарламаға бағынышты бірқатар  салалық бағдарламалар қабылданбақ.  Индустрия және сауда министрі  Әсет Исекешевтің баяндауынша,  Индустриалды-инновациялық жедел  даму бағдарламасы 52 бағдарламаның  басын біріктіреді. Олардың ең-ең  керекті тұстары ғана алынады.  Қалғаны жаңа, 2010 жыл есіктен енісімен  күшін жояды 
Индустриалды-инновациялық жедел даму бағдарламасы 2015 жылға қарай жалпы ішкі өнімді 7 триллион теңгеге дейін жеткізуді көздейді. Және экономиканың басты салаларының ешбірінің кенжелеп қалмай, төрт аяғынан тең дамуын қамтамасыз етуге тиіс. Бағдарламаға артылып отырған жүк ауыр: мемлекет пен бизнестің күшін тек экономикалық өрлеулер үшін шоғырландыру, елдегі ресурстардың барлығын басым бағыттарды дамытуға тиімді жұмсау, аса қолайлы инвестициялық және макроэкономикалық орта қалыптастыру, ұлттық экономиканың өнімділігі мен тиімділігін арттыру, тағысын тағылар. [9]

     Бағдарлама  мынадай екі мәселеге барынша  басымырақ назар аударуды көздейді: біріншісі – дәстүрлі экспорттық секторды өнімдердің алуан түрлілігімен қамтамасыз ете отырып дамыту. Екіншісі – инновациялық өнеркәсіпті дамытуға ден қою.

     Елбасы  Нұрсұлтан Назарбаев «Нұр Отан»  партиясының 12-съезінде ел экономикасының алдағы бесжылдықтағы жедел индустриалды даму кезінде негізге алынатын жеті басым бағытын айқындап берген болатын:

1. Агроөнеркәсіп  кешені;

2. Құрылыс  саласы;

3. Мұнай  өңдеу;

4. Металлургия;

5. Химия  өнеркәсібі және фармацевтика;

6. Энергетика;

7. Көлік  және телекоммуникация инфрақұрылымын  дамыту.

     Осыдан  кейін Үйлестіру кеңесінің жанынан  аталғандардың әрбіріне тиісті салалық  жұмыс топтары құрылып, олардың  тізгіні министрлерге ұстатылған. Барлық шешімдердің әділдігін қамтамасыз ету мақсатында олардың құрамына мемлекеттік мекеме басшыларымен қатар, қауымдастық, кәсіпкерлік құрылымдарының, даму институттарының өкілдері де енгізілген. Жұмыс топтары жүйелі түрде бас  қосып, аталған басым бағыттар бойынша  жүзеге асырылып жатқан бағдарламалар  қайта пысықталған. Тағы қандай қадамдар жасалуы керектігі сарапқа салынған. Жұмыс топтары жоғарыдағы жеті басымдыққа тағы үш саланы қосуды ұсынып отыр. Олар:

1. Машина  жасау;

2. Ғарышты игеру;

3. Туристік сала.

     Бұл үшеуінің де еліміз үшін зор маңызға  ие салалар екені даусыз. Әсіресе, ғарыш саласы бойынша, еліміз алпауыт  мемлекеттердің өзінің қолында жоқ  үлкен әлеуетке ие. Мәселен, адамзат  баласы аспан әлеміне тұңғыш рет  аттанған Байқоңыр ғарыш айлағының  өзі неге тұрады. Машина жасау мен  туристік салаға да Мемлекет басшысының ұйтқы болуымен біршама күш жұмсалды. Сонымен, алдағы бесжылдықта осы  он салаға басымдық берілетін болды. Индустриалды-инновациялық жедел даму бағдарламасы аясында осы он басым  бағыт бойынша жеке-жеке салалық  құжаттар жасалады. Үкіметіміз бұл  жолы бұрынғыдай құрғақ сан қууды  да мақсат қып отырған жоқ. Саланы инновациялық тұрғыда дамытуға және индустриалдандыру саясатын ұстануға ниет етіп отыр. Президенттің тапсырғаны да – осы. [10]

     Министр Әсет Исекешовтің мәлімдеуінше, жұмыс  топтары аталған он салаға барынша  терең сараптама жасап, болашақта  пайдасы тиер өнім түрлеріне дейін  нақтыланыпты. Мысалы, Әсет Өрентайұлы металлургия саласы бойынша алюминий, мыс, титан, сирек металдар, ферроқорытпа, цинк секілді өнімдерден мол табысқа  кенеле аламыз деп санайды. Сонымен  қатар жұмыс топтары өнімдерді  тереңдетіп өңдеу мәселелерін де біршама зерделеген көрінеді. Индустрия  және сауда министрінің дерегінше, қара металдан біз бар болғаны  үшінші сатыдағы өнім ғана шығарады екенбіз. Бұл дегеніңіз, жай болат құйма  ғана деген сөз. Осыны ары қарай  өңдеу арқылы тот баспайтын металл, жоғары сапалы болат секілді өнімдер  алуға мүмкіндігіміз бар.

     Үдемелі индустриалды-инновациялық даму бағдарламасы 2010-2014 жылдарға арналған. Осы карта  аясында елдің ішкі жалпы өнімі 7 трлн. тенгеге өседі деп күтілуде. Ал, қайта өңдеу саласының ішкі жалпы өнімдегі үлесі 12,5 пайызды  құрайды деп жоспарланған. Жаңа кәсіпорындардың  ашылуы шикізаттық емес экспорт ауқымының 40 пайызға ұлғаюына серпін беруі  қажет. Жалпы алғанда 2014 жылға дейін  индустриалды-инновациялық даму картасы  бойынша 25 млрд доллар игерілмек. [11]

     Қазақстан Республикасының 2010-2014 жылдарға арналған 
индустриалды - инновациялық даму Мемлекеттік Бағдарламасы шеңберінде Алматы облысында іске асырылып жатқан жобалар жөнінде айта кететін болсақ, облыста индустриалды - инновациялық даму бойынша аумақтық Үйлестіру кеңесі құрылған, инвестициялық жобалардың мониторингі апта сайын жүргізіледі. Түпкілікті жобалардың тізбесі Индустрия және сауда министрлігімен келісілген.

     Бірінші бағыт. 2010 жылы аяқталатын жобалардың тізіміне Алматы облысы бойынша жалпы құны 13,0 млрд.теңге құрайтын жеті жоба енгізілген (АӨК саласында 2 жоба, өнеркәсіпте 3 жоба, көлік инфрақұрылымында 1 жоба және энергетика бойынша 1 жоба), оның ішінде алты жоба маусым айында, бір жоба - 2010 жылдың екінші жарты жылдығында іске қосылады. Аталған инвестициялық жобалар бойынша 8,1 млрд. теңге игерілді. 492 адам құрылыс жұмыстарына тартылған, нысандарды қолданысқа берілгеннен кейін 807 жұмыс орны құрылады. Сонымен қатар, «КазАгро» АҚ-мен Балқаш ауданында мал бордақылау алаңы құрылысының жобасын қолданысқа беру жоспарланған (жоба құны 3,3 млрд.теңге, 2,3 млрд.теңге игерілген, 200 адам тартылған, қолданысқа берілгеннен кейін 118 жұмыс орны құрылады).

     Екінші  бағыт. 2010 жылы құрылысы басталатын жобалар тізіміне жалпы құны 870,9 млрд.теңге құрайтын сегіз республикалық жоба енгізілген, оның ішінде Алматы облыс аумағында бес және үш аймақ аралық жоба (энергетика саласында 6 жоба және көлік инфракұрылымында 2 жоба). 
Барлық жобалар бойынша штабтар құрылып, іске асыру іс-шаралары мен жоспар-кестелері жасалған. Құрылыстың басталуы мен іске қосылу мерзімдері нақтыланған. Кестелер бойынша құрылыс алаңдарына шығуымен штабтардың отырысы жүргізіледі. Жобалардың іске асырылуы үнемі бақылауда. [13]

     2010-2014 жылдардағы бесжылдықты қамтитын  экономикалық бас бағдарлама  осы тұрпаттағы жетістіктерге  қол жеткізуді көздейді. Тұрпаты  бөлектеу. Он бірдей басымдық  беріліп отырған саланы жалғыз  өзі бес жыл бойына сүйреуге  тиіс. Бәлкім, бұрынғы нәтижесі белгісіз боп қала беретін сансыз бағдарламалардың тағдырын қайталай қоймас.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

ҚОРЫТЫНДЫ 

     Нарықтық  қатынастардың құрылымында да, мемлекет тарапынан оларды реттеу механизмінде де инвестиция зор рол атқарады. Инвестиция дегеніміз – табыс алу мақсатында кәсіпкерлік және басқа да қызмет түрлері, объектілері, ақша қаражаттар технологиялар, машиналар, жабдықтар, тауарлық белгілер, несиелер, басқа да мүліктік құқықтық интелектуалдық құндылықттар.

     Инвестиция  туралы ұғым банк ісі ғылымының арнайы бөлігі болып табылады. Бұл инвестициялық  қызметтің неғұрлым белсенді және ірі  ресурстар бар мүшелер. Сондай –  ақ оларды ұйыммен және тұрғындармен жинақтарды тарту олардың инвестициялық  ресурстар трансформациялануы өндірісті  дамыту үшін оларды бөлу және пайдалану  бойынша туындайтын экономикалық қатынастар табылады. Қазіргі уақытта инвестициялық  процессті қаржыландыру нарықтық тетікті  бір қалыпқа келтіру Қазақстан  Республикасы экономиканың дамуының басты  проблемаларының бірі болып табылады. Тиімді инвестициялық тетікті қалыптастыру арқылы өнеркәсіптік өндірісті қалпына  келтіру және сапаны қайта құру үшін әр түрлі көз-қарастар мен тәсілдер ұсынылуда. Осыған байланысты экономикалық жақсы дамыған сигмент ретінде  банктік жүйеге келтіріледі. Болашақ  мамандар инвестициялық процесті ұйымдастыру  және жүзеге асыру саласына, кәсіби білім алуына мақсатты теориялар  және тәжірибелік түрде бағытталған  шетелдерде қалыптасқан инвестициялық  инфрақұрлымның, қызмет ету мөлшері  және оларға банктердің қатысу тәжірибесін  қарастырады.